نام جدید اینترنت طبقاتی

بیش از ۱۰۰روز از فیلترینگ و محدودیت‌های گسترده اینترنت می‌‌‌گذرد و دسترسی به اینترنت آزاد مترادف تلاش‌‌‌های گهگاه بی‌‌‌فایده آن هم به کمک ابزارهای فیلترشکن شده است. به همین دلیل ظاهرا اقدامات همزمان دولت برای ترویج اینترنت طبقاتی - از سر اضطرار باشد یا خیر- به نتایجی هم رسیده است و برخی از نهادهای دولتی و اشخاص، درخواست‌‌‌هایی برای دریافت اینترنت باز به وزارت ارتباطات ارسال کرده‌‌‌اند.

 هر چند وزیر ارتباطات بارها گفته است که چیزی به اسم اینترنت طبقاتی وجود ندارد و همه مردم برای ما خاص هستند، اما در عمل این طرح در حال اجراست و اخیرا نامه‌‌‌هایی از سوی چند مجموعه دولتی و برخی افراد درز کرده که نشان می‌دهد اعضای این نهادها درخواست‌‌‌هایی را برای دریافت اینترنت بدون فیلتر به وزارت ارتباطات ارسال کرده‌‌‌اند. هر چند شروع به کار اینترنت طبقاتی با رونمایی وزیر از اینترنت کودک و نوجوان کلید خورد، اما این موضوع با شروع محدودیت‌های اینترنتی از اواخر شهریور به‌‌‌طور همزمان و البته جدی‌‌‌تری توسط نمایندگان مجلس با عنوان «سطح دسترسی» دنبال شد؛ به این معنا که باید برای کاربران مختلف مانند دانشجویان، تجار، استادان دانشگاه، خبرنگاران، دانش‌‌‌آموزان و‌... سطوح متفاوتی از دسترسی به اینترنت تعیین شود.

محتواهای آموزشی، بدون فیلتر

در میان نامه‌‌‌هایی که در روزهای اخیر از سوی نهادهای مختلف برای دریافت اینترنت بدون فیلتر به وزارت ارتباطات فرستاده شد، به نظر می‌رسد که درخواست دریافت اینترنت آزاد برای استادان دانشگاه‌‌‌ها پذیرفته شده است. در همین راستا وزارت علوم از روسای دانشگاه‌‌‌ها خواست تا لیست اعضای هیات علمی خود را برای دریافت اینترنت آزاد ارسال کنند. خبرگزاری مهر روز سه‌‌‌شنبه نامه‌‌‌ای را منتشر کرد که در آن معاونت حقوقی وزارت علوم از رؤسای دانشگاه‌‌‌ها و مراکز آموزشی عالی خواسته است لیست اعضای هیات علمی خود را برای دریافت «اینترنت باز» به این معاونت ارسال کنند. هرچند که وعده اینترنت بدون فیلتر برای استادان و اعضای هیات علمی را جواد حسینی‌‌‌کیا، عضو کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌‌‌ای در روز یکشنبه ۲۶ تیر ماه ۱۴۰۱ و در حاشیه یک جلسه در مجلس شورای اسلامی داده بود.

او در آن زمان عنوان کرده بود: «برخلاف برخی نگاه‌‌‌هایی که درباره فیلترینگ وجود دارد، در حال برداشتن فیلترینگ اینترنت برای استادان و اعضای هیات علمی برخی دانشگاه‌‌‌های خاص هستیم. این طرح در مقطعی کوتاه و به شکل آزمایشی اجرا می‌شود.» حال آن‌طور که از شواهد پیداست، اینترنت بدون فیلتر برای استادان دانشگاه از فاز آزمایشی خارج شده و حالا با ورود به مرحله ارسال فهرست واجدین شرایط دریافت اینترنت بدون فیلتر، به شکل عملی در حال اجراست. در نامه‌‌‌ای که مرتضی فرخی، معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در خصوص دسترسی اعضای هیات علمی دانشگاه‌‌‌ها به اینترنت باز به روسای دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی، پژوهشی و فناوری ارسال کرد، آمده است: «با عنایت به مصوبه یکصدو بیست و نهمین جلسه کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه، دستور فرمایید نسبت به تهیه لیست اعضای محترم هیات علمی آن موسسه بر اساس فرم پیوست در قالب فایل اکسل جهت دسترسی به اینترنت باز به منظور استفاده از سکوها و تارنماهای بین‌المللی با محتوای علمی، آموزشی، پژوهشی و فناوری به قید فوریت جهت اقدامات بعدی به این معاونت ارسال فرمایید.» این نامه که به محمدعلی زلفی‌‌‌گل، وزیر علوم، رونوشت شده، به مصوبه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه ارجاع داده شده است. حال به نظر می‌رسد نهادی که اینترنت بین‌الملل را به‌‌‌روی مردم بسته است، این امکان را فراهم کرده تا عده‌‌‌ خاصی به اینترنت بدون فیلتر دسترسی داشته باشند.

در حالی که در این نامه تاکید شده است که از اینترنت باز به منظور استفاده از سکوها، تارنماهای بین‌المللی با محتوای علمی، آموزشی، پژوهشی و فناوری استفاده شود، این سوال مطرح می‌شود که اساسا چرا باید سایت‌‌‌های شامل محتوای علمی و آموزشی فیلتر باشند. محمد کشوری، کارشناس ارتباطات و مدیرعامل گروه علمی طیف در توییتر خود به این نامه انتقاد کرد و نوشت: «اولا کدام سکوها و سایت‌‌‌های بین‌المللی با محتوای علمی و پژوهشی فیلتر هستند که بناست برای دانشگاهیان باز شوند؟ دوما این سایت‌‌‌های علمی مگر سایت‌‌‌های مستهجن‌‌‌ هستند؟ خب برای همه مردم بازش کنید. سوما مصوبه کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه چرا به صورت عمومی منتشر نمی‌شود؟ مگه اسرار نظامی است.» در حالی دسترسی به اینترنت باز برای استادان دانشگاه و برخی اقشار جامعه ایجاد می‌شود که حدودا پنج ماه است که مردم با محدودیت‌های اینترنتی دست‌‌‌وپنجه نرم می‌کنند و متحمل ضررهای هنگفت و آسیب‌‌‌های جدی شده‌‌‌اند. در وضعیتی که مسوولان، روند دسترسی به اینترنت آزاد برای اقشار خاص را در پیش گرفته‌‌‌اند به نظر می‌رسد که امیدی برای دسترسی عموم مردم به اینترنت آزاد وجود نداشته باشد.

متقاضیان اینترنت آزاد

در راستای دریافت اینترنت باز، ‌‌‌ نامه‌‌‌‌‌‌هایی از وزارت جهاد کشاورزی، خبرگزاری تسنیم، وزارت صمت و فدراسیون فوتبال هم به بیرون درز کرده است. این نهادها و مجموعه‌‌‌ها نیز طی نامه‌هایی از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات درخواست کرده‌‌‌اند تا اینترنت بدون فیلتر دریافت کنند. رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌‌‌رسانی وزارت جهاد کشاورزی در نامه خود خطاب به احسان خرامید، رئیس مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات عنوان کرده است که این مرکز نیاز دارد در راستای عمل به رسالت‌‌‌های خبری خود از «اینترنت رایگان و بدون فیلتر و پرسرعت» بهره‌‌‌مند شود و لیستی از کارکنان این وزارتخانه را برای دریافت اینترنت بدون فیلتر ارائه کرده است. مهدی تاج، رئیس فدراسیون فوتبال نیز در تاریخ ۹ مهر در نامه‌‌‌ای به عیسی زارع‌‌‌پور، وزیر ارتباطات، درخواست کرد که با توجه به «استقرار کارلوس کی‌روش در کمپ تیم‌‌‌های ملی فدراسیون فوتبال و گستره ارتباطات تیم ملی در سطح بین‌الملل» از تعدادی از آی‌‌‌پی‌‌‌های این فدراسیون رفع فیلتر شود. خبرگزاری تسنیم نیز از وزیر ارتباطات خواسته است تا با توجه به نیاز این خبرگزاری به استفاده دائمی از اینترنت بدون فیلتر در ارتباط با امور خبری و اطلاع‌‌‌رسانی و رصد رسانه‌‌‌های خارجی، مشمول دریافت اینترنت بدون فیلتر شود.

در نامه‌‌‌های منتشرشده، نامه‌‌‌ای از امید قالیباف، سخنگوی وزارت صمت نیز به چشم می‌‌‌خورد که خطاب به مصطفی اشرف، مدیرکل حوزه وزارتی وزارت ارتباطات نوشته شده و با ارائه کد ملی و شماره تلفن درخواست کرده است اینترنت بدون فیلتر دریافت کند. همچنین نامه‌‌‌ دیگری از سوی رئیس مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات خطاب به جانشین ستاد رسانه مرکز ملی فضای مجازی نوشته شده است که در آن خواسته شده تا دستور اختصاص «اینترنت خبرنگاری (بدون فیلتر)» طبق لیستی ارائه‌شده از سوی رسانه‌‌‌های متقاضی، به قید فوریت صادر شود. پیش از این، اتاق بازرگانی نیز برای اعضای خود اینترنت بدون فیلتر دریافت کرده بود. همچنین اتحادیه فناوران رایانه تهران نیز این امکان را برای اعضایش فراهم کرده و در ابتدای دی‌‌‌ماه امسال، از دارندگان پروانه کسب اتحادیه خواست آی‌‌‌پی‌‌‌‌‌‌های خود را اعلام کنند تا اینترنت بدون فیلتر دریافت کنند.

با این اوصاف به خوبی می‌توان استنباط کرد که طرح اینترنت طبقاتی در حال اجراست. تاکید مکرر وزارت ارتباطات بر اینکه نمی‌شود سطح دسترسی برای پزشک، برای استاد دانشگاه یا برای خبرنگار با یک کودک هشت، نه‌‌‌ساله برابر باشد، در کنار انتشار این نامه‌‌‌ها، مهر تاییدی بر طبقاتی شدن اینترنت در ایران است.