«اینترنت آزاد» در هاله‌ای از ابهام

با گذشت بیش از پنج ماه از آغاز محدودیت‌های جدید برای اینترنت کشور و پس از انتقادات و درخواست‌های مکرر از سوی اصناف، فعالان، کارشناسان برای بازگرداندن اینترنت به وضعیت عادی، سرانجام روز گذشته رییس کمیسیون اقتصاد دیجیتال مجلس تصویر نامه‌ای را منتشر کرد که از سوی دفتر ریاست‌جمهوری نوشته شده و به امضای رییس دفتر ابراهیم رییسی رسیده است. این نامه که خطاب به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نوشته شده، در پاسخ به نامه‌ای است که «مجتبی توانگر»، نماینده و رییس کمیسیون اقتصاد دیجیتال مجلس، خطاب به ابراهیم رییسی نوشته و خواستار آن شده بود که محدودیت‌ها برداشته شود و اینترنت به روال سابق بازگردد: «بازگرداندن اینترنت به شرایط عادی و فراهم کردن دسترسی مردم به اینترنت آزاد، اقدامی فوری و ضروری است.»

در متن نامه‌ای که دفتر ریاست‌جمهوری در تاریخ بیست‌وهفتم بهمن ماه خطاب به زارع‌پور نوشته است نیز لزوم برگرداندن اینترنت به شرایط عادی و فراهم کردن دسترسی مردم به اینترنت آزاد به‌ عنوان موضوعی برای بررسی در کارگروه اقتصاد دیجیتال کشور مطرح شده است. در این نامه و در دستور دفتر ریاست‌جمهوری با اشاره به این که نامه مجتبی توانگر به استحضار رسیده‌، دستوری برای بررسی این موضوع صادر شده است: «حسب نظر رییس‌جمهور محترم، مقتضی است موضوع توسط کارگروه اقتصاد دیجیتال بررسی، پیگیری و اعلام نتیجه شود.»

کارگروه اقتصاد دیجیتال دولت در حالی موظف به بررسی موضوع لزوم برگرداندن اینترنت به شرایط عادی و فراهم کردن دسترسی مردم به اینترنت آزاد شده است که پیش از این دائما اعلام می‌شد تصمیم‌گیری در خصوص محدودیت‌های اعمال‌شده برای اینترنت و موضوع فیلترینگ در اختیار نهادهای امنیتی است. زارع‌پور که تا امروز پاسخ تمام سوالات درباره محدودیت‌های اینترنت را به تصمیم نهادهای فیلترکننده ارجاع داده است، حالا مخاطب دستوری شده بررسی موضوع بازگرداندن اینترنت به شرایط عادی را به کارگروه اقتصاد دیجیتال واگذار کرده است. این کارگروه متشکل است از وزرای ارتباطات، اقتصاد، صمت، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، علوم، دفاع و فرهنگ و ارشاد اسلامی. علاوه بر این پشتیبانی نیروهای مسلح، معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور و رییس کل بانک مرکزی نیز عضو این کارگروه هستند.

واکنش «زارع‌پور» به دستور «رییسی» برای بررسی عادی شدن اینترنت

همچنین عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار مهر، در رابطه با نامه‌ای خطاب به وی برای پیگیری درخواست یک نماینده مجلس در خصوص «لزوم بازگرداندن اینترنت به شرایط عادی و فراهم کردن دسترسی مردم به اینترنت آزاد»، اظهار داشت: من چنین نامه‌ای ندیدم.

وی پس از رویت متن نامه باز هم بیان کرد که این نامه را ندیده و سپس تصریح کرد: آهان، این نامه آقای توانگر است که برای تاریخ ۱۶/‏۱۰/‏۱۴۰۱ یعنی سه ماه پیش است. در این نامه گفته شده جهت بررسی و پیگیری و اعلام نتیجه ارسال می‌شود. وزیر ارتباطات تاکید کرد: این نامه مفصل آقای توانگر است که قبل از اینکه به دست ما برسد در رسانه‌ها منتشر شده و در حال بررسی است. بعید می‌دانم این نامه از دفتر رییس دفتر رییس‌جمهور منتشر شده باشد.

زارع‌پور خاطرنشان کرد: این نامه یک نامه عادی است و این از اخلاق آقای توانگر است که رونوشت تمام مکاتبات را رسانه‌ای می‌کند. ما انشاءالله پاسخ آن را خواهیم داد. وی اضافه کرد: این نامه در حال بررسی است و جواب لازم طی چند جلسه به ایشان داده شده است منتهی، جواب نامه را به صورت مکتوب هم به ایشان خواهیم داد.حال باید دید اکنون که بررسی وضعیت اینترنت به کارگروه اقتصاد دیجیتال سپرده شده، این کارگروه چه تصمیمی می‌گیرد و وضعیت اینترنت که با نامه‌هایی که از سوی نمایندگان مجلس پیگیری شده، به کجا می‌رسد.

ارتباطات، سرچشمه تمدن است

در همین خصوص داوود صفایی استاد علوم ارتباطات به «جهان‌صنعت» گفت: در منظر ارتباطی چه ارتباطات فردی و چه شبکه‌های اجتماعی، دانش ارتباطات، هر نوع پارازیت و اخلال در ارتباط را به عنوان یک پدیده مخل نگاه می‌کند. همچنین این دانش، ارتباط را سرچشمه تمدن می‌داند. تمام اطلاعات در جوامع امروز در اثر ارتباطات به وجود آمده و دسترسی به اطلاعات همانند حقوق بشر شمرده می‌شود. در کشورهای توسعه‌یافته این حق و امکان دسترسی به اطلاعات یک ضرورت است و یکی از محرومیت‌های کشورهای توسعه‌نیافته و فقیر، عدم دسترسی به اطلاعات و گران بودن آن است که توانایی هزینه‌کرد آن را ندارند.

صفایی در ادامه افزود: از طرفی دامنه اطلاعات بسیار وسیع است. به‌طور مثال اگر اطلاعات پزشکی را مدنظر قرار دهیم، درخواهیم یافت که یک فرد در یک شهر یا روستا می‌تواند آزمایش خود را برای یک پزشک فوق‌تخصص در یک شهر یا یک کشور دیگر ارسال کند. این تبادل اطلاعات و تحلیل آن پزشک می‌تواند جان بیمار را نجات دهد. بنابراین نبود دسترسی به اطلاعات جان بسیاری از افراد را به خطر می‌اندازد. بنابراین ارتباطات در یک کشور متمدن زیربنا است. هرچقدر چرخش اطلاعات و تسهیل ارتباطات در حوزه سلامت، آموزش، فرهنگ و از همه مهم‌تر اقتصاد فراهم، فراگیر و ارزان باشد بسیار تاثیرگذارتر خواهد بود.

سرنوشت مبهم دسترسی به اینترنت آزاد

صفایی در ادامه بیان کرد: همچنین هر نوع خللی می‌تواند منجر به آسیب و خسارت شود. در چند ماه گذشته که با این معضل روبه‌رو بوده‌ایم خسارت‌های عظیم اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی، محصول این پدیده است و جامعه همچنان خسارت‌های آن را می‌پردازد. از طرفی با توجه به صحبت‌هایی که در این زمینه انجام شده شاهد این هستیم که اتفاق نظری وجود ندارد. حداقل دو دسته دیدگاه متفاوت وجود دارد؛ یک دیدگاه مطالبی است که دانشمندان حوزه ارتباطات و علوم اجتماعی مطرح می‌کنند و آن را می‌پذیرند و به آن باور دارند، عده دیگری هم وجود دارند که به این صحبت‌ها اعتقادی ندارند. همچنین ممکن است آن را بپذیرند ولی می‌گویند مجبوریم از این مزیت‌ها به‌خاطر دلایل دیگر صرف‌نظر و خودمان را محروم کنیم.

به هر حال تا به این لحظه گروه مخالف‌ نظریات خود را اجرا می‌کنند و گروهی که به وجود اینترنت آزاد و ارتباطات ارزان و سریع معتقدند موفق نشدند نظر خودشان را پیش ببرند.وی ادامه داد: فکر‌ می‌کنم نامه رییس‌جمهور نشان می‌دهد که حداقل ایشان به این باور رسیده‌اند که کندی اینترنت و محدودیت بعضی از شبکه‌های اجتماعی و اخلال در ارتباطات اینترنتی بسیار خسارت‌بار بوده و هزینه زیادی را به جامعه تحمیل کرده و با این نامه موضع خود را روشن کرده‌اند. به هرحال رییس‌جمهور شخص اول اجرایی کشور است و نمی‌توانیم بپذیریم که چنین خواسته‌ای را دارد ولی اجرایی نشده است. وی در پایان گفت: در نهایت باید ببینیم نامه تا چه اندازه جدی است و گروهی که اعتقاد دارند ارتباطات باید احیا و آسیب‌های آن برطرف شود می‌توانند موفق شوند یا اینکه باید همچنان شاهد قطع، محدود‌ بودن و سرعت پایین اینترنت باشیم.