رشد خرید آنلاین ایرانیان

آیا تاکنون فکر کرده‌اید که سال گذشته به چه میزان خرید اینترنتی داشته اید، یا اینکه چند بار از خدمات اپراتورهای موبایل برای خرید شارژ، پرداخت قبوض یا خدماتی از این دست استفاده کرده‌اید. آمار به نقل از بانک مرکزی نشان می‌دهد خرید آنلاین ایرانی‌ها از طریق پایانه‌های فروش یا همان دستگاه‌های POS، اینترنت و موبایل در سال ۹۵ از مرز ۱۳۸۳هزار میلیارد تومان فراتر رفت که تقریبا معادل ۱۴/ ۱ برابر نقدینگی کشور تا پایان بهمن سال گذشته بود. خرید آنلاین ایرانی‌ها در سال گذشته ۳۴درصد بیشتر از سال ۹۴ بود.

عواملی مانند سهولت در خرید، امکان کنترل میزان مبالغ خرید و رهایی از ریسک حمل حجم بالای پول نقد کافی است تا هر فرد بی اعتماد به خدمات الکترونیکی را تشویق کند خرید آنلاین انجام دهد. به این ترتیب، هر ایرانی بالای ۱۴سال در سال گذشته به‌طور متوسط ۲۰۷بار خرید آنلاین انجام داده است. البته این رقم در میان شهروندان جوان و میانسال بالاتر خواهد بود. همچنین این افراد در سال گذشته به‌طور میانگین بیش از پنج بار از طریق اینترنت، ۲۲بار از طریق موبایل و ۱۷۹بار از طریق پایانه‌های فروش خرید کرده‌اند. گردش مالی در هر جابه‌جایی‌ پول برای خرید آنلاین به‌طور متوسط حدود ۱۱۰هزار تومان بوده است. اگر چه بخشی از این رشد می‌تواند ناشی از رواج بی رویه استفاده از انواع دستگاه‌های POS در فروشگاه‌ها و حتی نمونه‌های وایرلس آن در میان کسبه دستفروش باشد؛ چرا‌که بیش از ۸۶درصد خرید آنلاین و حدود ۹۲درصد از مبالغ پرداخت شده برای خرید آنلاین از طریق همین روش انجام گرفته است. با این حال، تغییر رفتار مصرفی به استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی حتی در میان افراد سالمند یا کم سواد مشهود است.

اقبال کمرنگ خرید اینترنتی و موبایلی

ضعف ساختارهای اطلاعاتی و ارتباطی در حوزه اینترنت بانک و موبایل بانک برای خرید آنلاین و تفکر سنتی در اداره کسب وکارها باعث شده میزان فروش اینترنتی به مراتب کمتر از کشورهای پیشرو در تجارت الکترونیک باشد. آنچه از آمار شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) به دست آمده نیز نشان می‌دهد خریداران و فروشندگان همچنان ترجیح می‌دهند به‌صورت ملموس خرید کنند، یعنی هنوز نمی‌خواهند به سفارش آنلاین، یا پرداخت پول از طریق اینترنت یا موبایل روی خوشی نشان دهند تا اینکه نظام بانکی بتواند اعتماد آنها را جلب کند یا با قرار گرفتن در یک فرآیند اجباری مانند پرداخت غیرحضوری قبوض برق، گاز، تلفن و... به این تغییر دیجیتالی شدن تن دهند.

با همه این محدودیت‌ها، در سال گذشته بالغ بر ۶۷۶۶هزار میلیارد از طریق موبایل برای خرید شارژ، پرداخت قبض و خدماتی از این دست پرداخت شده ولی با این حال، سهم آن از کل حجم مبالغ خرید آنلاین از ۵/ ۰درصد هم فراتر نرفت. زیرا در هر فرآیند خرید آنلاین تنها مبلغ جابه‌جا‌ شده حدود پنج هزار تومان بوده است. البته در این میان توسعه نسبی تجارت الکترونیک و گسترش خدمات الکترونیکی سازمان‌های دولتی و ارگان‌های شهری بر مبنای اینترنت باعث شده، سهم اینترنت از پرداخت‌های آنلاین وضعیت بهتری داشته و حدود ۶/ ۲درصد تعداد تراکنش‌ها باشد. ۱/ ۷درصد پرداخت آنها از طریق سایت‌های اینترنتی بوده تا به این وسیله حجم مبالغ تراکنش‌های انجام شده از این سیستم‌ها بیش از ۹۸هزار و ۶۳۹میلیارد تومان باشد. به این ترتیب، در هر بار خرید اینترنتی که انجام گرفته گردش مالی به‌طور متوسط ۳۰۰هزار تومان بوده است.

استان‌های پیشرو در خرید آنلاین

همان‌طور که انتظار می‌رود، آمار به نقل از شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت(شاپرک) نیز نشان می‌دهد، تهران همچنان پرچم‌دار ارائه خدمات آنلاین بوده و این در حالی است که بیشتر خرید آنلاین توسط شهروندان تهرانی انجام می‌گیرد، به‌طوری که یک سوم خریدهای آنلاین ثبت شده در سال گذشته مربوط به استان تهران بوده و این در حالی است که بیش از ۳۳درصد مبالغ جابه‌جا‌ شده در این تراکنش‌ها نیز در این استان انجام گرفته است. به دنبال استان تهران بیشترین تعداد تراکنش‌ها مربوط به استان‌های خراسان رضوی با سهم ۶/ ۸ درصد، اصفهان ۶/ ۶ درصد، فارس ۲/ ۶ درصد و خوزستان ۴/ ۴درصد بوده است. همچنین از نظر حجم مبلغ تراکنش‌ها بعد از تهران همین استان‌ها در صدر پنج استان پیشرو برای خرید آنلاین بودند.

آمارها نشان می‌دهد شهروندان تهرانی بیش از ساکنین سایر استان‌ها از خرید موبایلی استقبال می‌کنند، هر چند خدمات خرید موبایلی در کشور صرفا به خرید شارژ و پرداخت قبض خلاصه می‌شود، با این حال به نظر می‌رسد، بالا بودن هزینه رفت و آمد در تهران باعث شده آنها با روی باز از این بخش زندگی دیجیتالی استقبال کنند. به این ترتیب ۵/ ۹۹درصد از خریدهای موبایلی از طریق ساکنین استان تهران به ویژه پایتخت‌نشینان انجام می‌شود و این در حالی بوده که سهم این خریدها از کل مبلغ خریدهای موبایلی در کشور کمی بیشتر از ۹۸درصد است. به دنبال استان تهران بیشترین تعداد خریدهای موبایلی مربوط به استان‌های هرمزگان با سهم ۲۷/ ۰ درصد، اصفهان ۱/ ۰ درصد، خراسان رضوی ۰۳/ ۰ درصد و آذربایجان شرقی ۰۲/ ۰ درصد بوده است. همچنین از نظر حجم مبلغ خریدهای موبایلی بعد از تهران همین استان‌ها در صدر پنج استان پیش رو برای خرید آنلاین بودند.

همین رویکرد در بین ساکنان استان تهران باعث شده آنها در خرید اینترنتی هم پیشگام باشند، البته اگرچه انتظار می‌رود با توجه به بالا رفتن نفوذ اینترنت در ایران، ساکنین سایر استان‌ها نیز از دیجیتالی شدن کسب و کار و سبک زندگی‌ها استقبال کنند، با این حال در این میان نباید فراموش کرد این پیشرو بودن استان تهران و به ویژه شهر تهران به دلیل تقویت زیرساخت‌های ارتباطی و اطلاعاتی در این نواحی است، در صورتی که سایر استان‌ها به ویژه استان‌های محروم از این حیث بی‌بهره‌اند.  به هر حال، نزدیک به ۸۰درصد خریدهای اینترنتی توسط ساکنان استان تهران به ویژه پایتخت نشینان انجام می‌گیرد و همچنین نزدیک به ۶۸درصد مبالغ جابه‌جا‌ شده برای خریدهای اینترنتی مربوط به کسانی است که در استان تهران زندگی کرده یا مشغول کسب‌وکار هستند.  به دنبال استان تهران بیشترین تعداد خریدهای اینترنتی مربوط به استان‌های خراسان رضوی با سهم ۷/ ۲درصد، گیلان ۱/ ۲درصد، اصفهان ۷/ ۱درصد و فارس ۵/ ۱درصد بوده است. همچنین از نظر حجم مبلغ خریدهای اینترنتی بعد از تهران استان‌های خراسان رضوی با سهم ۱/ ۴ درصد، اصفهان ۵/ ۲ درصد، فارس ۵/ ۱ درصد و کرمان ۲/ ۲ درصد در صدر پنج استان پیشرو برای خرید آنلاین بودند.

سیمین عزیزمحمدی