چه مشکل فنی باعث تأخیر در ارائه گواهینامه یا کارت ملی شده است؟

تأخیر در ارائه کارت‌های هوشمند به شهروندان یکی از مشکلاتی است که در چند وقت اخیر به‌طور جدی بروز کرده است. با همه‌گیرشدن ارائه کارت‌های هوشمند در سازمان‌های مختلف، از ثبت احوال گرفته تا نظام‌وظیفه، پلیس راهور و... حالا بحث جدی بر سر امکان ارائه خدمات فنی این کارت‌ها پیش آمده است؛ کارت‌هایی که گفته می‌شد 

 بخش مهمی از فناوری‌ ساخت‌شان به خارج از ایران مربوط می‌شود و با بالا گرفتن تنش‌های ناشی از تحریم، تهیه آنها نیز با دشواری صورت می‌گیرد.

هرچند از مدت‌ها پیش گفته شده بود که با تولید داخلی این کارت‌ها همه‌‌چیز حل می‌شود اما گزارش‌ها به همشهری نشان می‌دهد که همچنان شهروندان بسیاری ماه‌هاست در انتظار دریافت کارت‌های مورد نیاز خود هستند. مشکل کارت‌های هوشمند دقیقا از کجا ناشی می‌شود و کارشناسان حوزه فناوری چه پیشنهادهای جایگزینی برای آن دارند؟

تفاوت با کارت‌های سنتی 

کارت تلفن و کارت‌های بانکی جزو ساده‌ترین کارت‌های موجود در بازار هستند که امنیت چندانی هم ندارند و صرفا به‌عنوان «حافظه اطلاعات» عمل می‌کنند. روی چیپ یا نوار مغناطیسی این کارت‌ها یکسری کد و مشخصه ذخیره شده که توسط دستگاه گیرنده خوانده می‌شود. این کدها هیچ حفاظ امنیتی قابل توجهی ندارند؛ به همین دلیل، سرقت اطلاعات‌شان نسبتا ساده است و با در اختیار داشتن یک دستگاه «اسکیمر» بازخوانی این اطلاعات شدنی است. شهاب جوانمردی، مدیرعامل شرکت فناپ در این‌باره به همشهری می‌گوید: «ما از نظر فنی توانایی ساخت بدنه و حافظه این کارت‌ها را در داخل کشور داریم و مشکلی در این زمینه وجود ندارد.»

با وجود این، تلفن‌های شهروندان به همشهری نشان می‌دهد که آنها در پیدا کردن یا خرید کارت تلفن برای تماس از تلفن‌های همگانی با مشکل روبه‌رو هستند. یکی از شهروندان در تماس با همشهری اعلام کرد که مجبور شده است کارت تلفن را برای اقوامش با قیمتی بیش از ۱۰برابر قیمت واقعی از بازار سیاه تهیه کند!

کارت‌های هوشمند

کارت‌هایی که در دنیا با نام کارت هوشمند یا Smart Card شناخته می‌شوند، مجهز به چیپ‌هایی هستند که اطلاعات کاربر روی آن ذخیره شده و براساس پروتکل‌های امنیتی ویژه‌ای ذخیره و رمزگذاری می‌شود تا امکان کلاهبرداری از آن به حداقل برسد. این کارت‌ها به جز ذخیره اطلاعات، قابلیت رمزگذاری و پردازش اطلاعات را دارند. این چیپ‌های جدید یا روی کارت نصب شده و قابل دیدن هستند یا درون کارت جای‌گذاری ‌شده و حالت مخفی دارند. شهاب جوانمردی، مدیرعامل شرکت فناپ در این‌باره به همشهری می‌گوید: «فناوری این چیپ‌ها از کشورهای اروپایی یا برخی کشورها در آسیای جنوب ‌شرقی به ‌دست ما می‌رسد که بنا به ویژگی‌های فنی‌شان قیمت‌های متفاوتی دارند. ما بعد از تهیه این چیپ‌ها، می‌توانیم روی آنها برنامه‌ریزی کرده و در نهایت روی کالبد فیزیکی نصب‌شان کنیم.»

یک کارت برای همه

اتصال چندین کارت به یک کارت هوشمند، ایده‌ای است که از مدت‌ها پیش پیگیری می‌شود و حسن روحانی، رئیس‌جمهوری نیز پیش‌تر درباره آن سخن رانده بود. روحانی در سخنرانی‌اش در جمع مسئولان وزارت ارتباطات تأکید کرد: «قرار شد هر شخص فقط یک کارت داشته باشد که اوراق شناسایی؛ اثر انگشت، مشخصات، نشانی، حساب بانکی و کارت سوخت او در آن کارت باشد. باید با یک کارت زندگی کنیم.»

روحانی ادامه داد: ۳۰سال پیش، وقتی شاهراه اطلاعاتی مالزی را دیدم زمانی که برگشتم نصرالله جهانگرد، سرپرست وقت وزارت  ارتباطات را در مجمع تشخیص فراخواندم؛ او می‌گفت تمام زندگی مردم با یک کارت انجام می‌شود و مردم در بهداشت، مدرسه، بانک و مترو با این کارت کار می‌کنند؛ آن هم در کشور در حال توسعه این کار انجام می‌شد.

همه کارت‌‌ها نیاز به هوشمندسازی ندارند

بسیاری از کارشناسان باور دارند هوشمندسازی تمام کارت‌ها الزامی ندارد، چون سطح اطلاعاتی که روی هر کارت قرار می‌گیرد، با دیگری متفاوت است. شهاب جوانمردی، مدیرعامل فناپ در این‌باره تأکید می‌کند: «نگاه غلطی وجود دارد که می‌گویند همه کارت‌ها باید هوشمند باشند درصورتی که لزوما همیشه نیازی به این حجم از هوشمندی وجود ندارد. از بین تمام کارت‌های هوشمند موجود در بازار فقط کارت‌های ملی به این حجم از هوشمندی نیاز دارند؛ درصورتی که در مورد گواهینامه می‌توانستیم با فناوری‌های ساده‌تری موضوع نهایی را پیاده کنیم.

در مورد کارت پایان خدمت که به هیچ عنوان به یک کارت هوشمند نیازی وجود نداشت و به‌ نظرم هوشمندسازی کارت پایان خدمت هیچ لزومی ندارد.» او در عین حال تأکید می‌کند برای اینکه هوشمندسازی واقعا کاربری داشته باشد، باید پذیرنده‌های کاربردی نیز برای آن وجود داشته باشند. این در حالی است که عملا این بخش مهم فراموش شده است. جوانمردی می‌گوید: «اخیرا بعضی جاها دیده شده کارت هوشمند ملی و کارت بانکی در کنار هم روی دستگاهی قرار می‌گیرند تا احراز هویت دقیق از کاربر صورت بگیرد اما هنوز سامانه پذیرنده جدی در این حوزه وجود ندارد.»