پاداش ما را ارز می‌گیرند، ریالِ دولتی می‌دهند!

علیرضا فغانی به همراه رضا سخندان و محمدرضا منصوری تیم داوری ایرانی هستند که این فرصت را به دست آورده‌اند در جام‌جهانی ٢٠١٨ روسیه از سوی کمیته داوران فیفا برای قضاوت مسابقات انتخاب شوند. فغانی و تیم داوری‌اش در سال‌های اخیر به قدری در داوری درخشیدند که به ‌عنوان بهترین داور آسیا و ایران رسیدند و فینال مسابقات مهمی چون جام ملت‌های آسیا، لیگ قهرمانان آسیا، جام باشگاه‌های جهان‌، المپیک برزیل و همچنین نیمه‌نهایی و بازی رده‌بندی جام کنفدراسیون‌ها را سوت زدند. حالا در کارنامه افتخارات ماندگار آنها تنها قضاوت در جام‌جهانی باقی مانده و اگر آنها بتوانند روند خوب سال‌های اخیر خود را ادامه بدهد، می‌توان این امیدواری را داشت که بازی رده‌بندی یا فینال جام‌جهانی را هم قضاوت کنند.

البته رسیدن به این مهم کار بسیار سختی است اما فغانی در تمام سال‌های گذشته با این رویا داوری را دنبال کرد.فغانی البته در جام جهانی برزیل هم حضور داشت و با بدشانسی نتوانست قضاوتی داشته باشد و فقط داور چهارم ٧ مسابقه بود. با وجود این در آستانه آغاز جام‌جهانی روسیه آنها به نوعی دومین تیم‌ملی ایران در این مسابقات مهم هستند و همین اتفاق بهانه‌ای شد تا گفت‌وگویی با این داور مطرح انجام بدهیم. در این مصاحبه داور بین‌المللی موفق فوتبال ایران درباره شرایط داوری مسابقات جام‌جهانی و سیستم ویدیوچک توضیحات کاملی ارایه داد و از اهداف خود حرف زد که جزییات آن را در زیر می‌خوانید.

  ابتدا از برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای سفر به روسیه برایمان توضیح بدهید. کمتر کسی می‌داند تیم داوری ایران چه زمانی به روسیه سفر خواهد کرد؛ در مدت زمان حضور در جام‌جهانی چه مراحلی را پشت سر خواهید گذاشت.با هماهنگی‌های صورت‌گرفته از سوی کمیته داوران فیفا تمام داوران حاضر در جام‌جهانی سیزدهم خردادماه به روسیه سفر خواهند کرد. هتل محل اقامت تمام داوران و ناظران در شهر مسکو خواهد بود که تدابیر امنیتی ویژه‌ای هم در اطراف آن برقرار است که تیم‌های داوری مختلف در آرامش باشند.

روال کار هم مثل جام‌های جهانی گذشته است؛ بلافاصله بعد از حضور در نخستین جلسه تست آمادگی جسمانی از داوران گرفته خواهد شد تا آخرین شرایط بدنی آنها برای قضاوت مسابقات زیر نظر تیم ویژه پزشکی بررسی شود؛ البته فیفا در طول‌ سال برنامه‌های متنوعی برای آموزش داوران دارد و تمام تمرینات داوران در کشور خودشان هم با برنامه‌ای که از سوی فیفا به آنها ارایه می‌شود، صورت می‌گیرد. درواقع تمام داوران در طول‌ سال لحظه به لحظه با مسئولان کمیته داوران فیفا در ارتباط هستند.

  از آن‌جا که دو هفته زودتر در روسیه حاضر خواهید شد، باز هم تمرینات فشرده در دستور کار داوران قرار داده‌اند؟

بعد از تست آمادگی جسمانی‌ به مدت ١٠ روز کلاس‌های فشرده آموزشی و تئوری و عملی در صبح و بعدازظهر برگزار می‌شود. البته با توجه به برنامه فیفا برای استفاده از سیستم ویدیوچک در جام‌جهانی بیشتر تمرکز کمیته داوران فدراسیون جهانی روی هماهنگی بیشتر برای استفاده بدون مشکل از ویدیوچک است.

  در حال حاضر داوران حاضر در جام‌جهانی مشکلی برای استفاده از این سیستم ندارند؟

از زمانی که استفاده از ویدیوچک تصویب شد، دو مشکل بزرگ وجود داشت. اول این‌که داوران فعال فیفا امور ویدیوچک را انجام خواهند داد یا این‌که از داوران بازنشسته استفاده خواهد شد. درنهایت تصمیم گرفته شد که دو تیم جداگانه کار را انجام بدهند؛ یعنی تیم داوری و تیم ویدیوچک که طول مسابقه ارتباط لحظه به لحظه با هم داشته باشند.

  با توجه به فاصله زیادی که داوری ایران از نظر ساختار و امکانات از داوری روز فوتبال جهان دارد، خود شما آمادگی لازم را برای استفاده از ویدیوچک دارید؟

به جز دو سه کشور ما بقی کشورها از این سیستم استفاده نمی‌کنند و در کلاس‌های آموزشی و دوره‌های تمرینی که فیفا برای داوران در سال‌های اخیر در نظر گرفت، به خوبی درباره ویدیوچک و نحوه هماهنگی و استفاده از آن آموزش‌های لازم داده شده است و هیچ مشکلی هم فکر نمی‌کنم که وجود داشته باشد و همه داوران از وجود این سیستم اتفاقا استقبال کرده‌اند. ما هم از این قاعده مستثنی نیستیم. درواقع این اطمینان را داریم که ویدیوچک به تصمیمات و عملکرد داوری کمک ویژه‌ای خواهد کرد و به حرف و حدیث‌ها پایان خواهد داد.

  می‌توانید بیشتر توضیح بدهید؟

بحث اول این است که خیلی‌ها فکر می‌کنند سیستم ویدیوچک قرار است وقفه‌های زیادی در بازی ایجاد کند و در تمام مسابقات مورد استفاده قرار بگیرد؛ در شرایطی که واقعیت چیز دیگری است. پیش‌بینی‌های خود مسئولان فیفا تاکنون این بوده که در هر هفت مسابقه یک‌بار از سیستم ویدیوچک استفاده شود. به ‌هر حال فلسفه استفاده از این سیستم برای این است که در مواقع حساسی چون گذشتن توپ از خط، کارت‌های زرد و قرمز و صحت آفساید و صحنه‌های پنالتی به تصمیمات داوری کمک شود تا حقی از تیم‌ها ضایع نشود.

البته تصمیم‌گیرنده نهایی در طول مسابقه داور است و به جز مواقع خیلی حساس بقیه موارد که با ویدیوچک بررسی می‌شود، از طریق همان ارتباط رادیویی بین تیم داوری انجام می‌شود و در کمتر از ٢٠ تا ٣٠ ثانیه اگر اتفاق مهمی رخ بدهد، تیم داوری ویدیویی آنالیز خود را به داور وسط اعلام می‌کند تا در زمین اجرا شود.

  در شرایط کنونی تیم‌های داوری درون زمین و ویدیوچک به هماهنگی کامل برای قضاوت مسابقات رسیده‌اند؟

این سیستم در مسابقات جام باشگاه‌های جهان و جام کنفدراسیون‌ها مورد استفاده قرار گرفت و نتایج خوبی به دنبال داشت. در شرایط کنونی هیچ مشکلی وجود ندارد و در سمینار اخیر که برای داوران برگزار شد هم اکثر وقت مربوط به هماهنگی‌های استفاده از سیستم ویدیوچک بود و خوشبختانه تیم‌های داوری آماده قضاوت مسابقات با تکنولوژی جدید هستند. خوبی این سیستم این است که اشتباهات داوری را به حداقل می‌رساند؛ به ‌طور مثال اگر در بازی معروف پلی‌آف جام‌جهانی ایرلند و فرانسه چنین سیستمی وجود داشت، هند تیری‌هانری با ویدیوچک اعلام می‌شد. به این صورت دیگر هیچ‌وقت ایرلندی‌ها ناراحت عدم صعود به جام‌جهانی به خاطر اشتباه داور نمی‌شدند.

  سیستم انتخاب داوران برای مسابقات جام‌جهانی به چه شکل است.

برای کمیته داوران فیفا ملیت داوران اهمیت زیادی ندارد؛ اما معمولا ملاک اصلی این است که داوری دو تیم از قاره‌های مختلف را به داوری که برای قاره دیگر باشد، می‌دهند. البته به دفعات اتفاق افتاده که مثلا بازی یک تیم اروپایی در جام‌جهانی را هم داور اروپایی سوت زده است. کمیته داوران فیفا با توجه به برنامه برگزاری مسابقات از مدت‌ها قبل آنالیز دقیق برای چینش داوری را انجام داده است. معمولا هم دو روز قبل از هر مسابقه داور بازی را اعلام می‌کنند و برنامه‌های آموزشی و آنالیز برای تیم داوری می‌گذارند. به این ترتیب طبق برنامه هم تیم‌های داوری بعد از انتخاب و حضور در جلسات آنالیز به شهر محل برگزاری بازی اعزام می‌شوند و بلافاصله بعد از قضاوت هم دوباره به مسکو بازمی‌گردند.

  شنیده‌ایم که شما قبل از هر مسابقه اسم تمام بازیکنان دو تیم را حفظ و درباره بازیکنان مطالعه می‌کنید.

به‌هرحال همان‌طور که گفتم ما هم بعضا شرایط تیم‌ها را آنالیز می‌کنیم تا با شناخت کامل یک مسابقه را قضاوت کنیم. روانشناسی و اطلاع از اخلاق و روحیات یک تیم و بازیکن و مربی اهمیت بسیار زیادی در داوری دارد. به‌طور مثال شما وقتی بازی تیم ملی آلمان یا اسپانیا را قضاوت می‌کنید، مشخصا این تیم، فوتبال تاکتیکی انجام می‌دهد و بازیکنانش کمتر اهل برخوردهای فیزیکی خشن در طول مسابقه هستند، چون معمولا مالکیت توپ در هر بازی در اختیار آنهاست.

ضمن این‌که تماشاکردن فوتبال‌های خارجی کمک زیادی به شناخت بازیکنان باانضباط و بی‌انضباط به همه می‌کند. یا تیم‌های آمریکای جنوبی معمولا فوتبال را فیزیکی و خشن‌تر از سایر کشورها انجام می‌دهند و برخورد در مسابقات آنها زیاد است. کشورهای آفریقایی هم تقریبا مثل آمریکای جنوبی هستند، با این تفاوت که جثه آنها بزرگتر است و در قضاوت مسابقات تیم‌های آفریقایی به خاطر فیزیکی که دارند، تشخیص خطا در بعضی برخوردها در آن لحظه، کار راحتی نیست، به همین ترتیب فیفا معمولا برای داوران کلاس آموزشی می‌گذارد.

  قضاوت بازی تیم‌های‌ بزرگ و رویارویی با بازیکنان سرشناس چه شرایطی دارد؟ البته شما تجربه قضاوت مسابقات بزرگ را دارید و این موضوع برای‌تان هیجان‌انگیز نیست.

برای داوری که جام‌جهانی را سوت می‌زند، بزرگی تیم‌ها و بازیکنان اهمیتی ندارد. برخورد ستاره‌ها با تصمیمات داوری هم با هم متفاوت است. مثلا مسی بازیکنی نیست که زیاد به تصمیمات داوری اعتراض کند و معمولا کار خودش را در زمین انجام می‌دهد، مگر این‌که واقعا اتفاقات عجیب‌غریبی در مسابقه رخ‌بدهد و عصبانی شود. یا از طرفی بازیکنانی مانند نیمار و راموس ستاره‌هایی هستند که زیاد به تصمیمات داوری اعتراض می‌کنند. نکته قابل توجه این‌جاست که در برخورد با هر تیم و ستاره‌ای داور باید قانون را اجرا کند.

برای هر رفتار و خطا و اتفاقی قانون پیش‌بینی‌های لازم را داشته است و ما موظف به اجرای آن هستیم، به همین ترتیب اصولا داوران تحت‌تأثیر نام ستاره‌های بزرگ دنیای فوتبال قرار نمی‌گیرند و تلاش می‌کنند بهترین قضاوت را داشته باشند تا بتوانند باز هم در جام‌جهانی قضاوت کنند و به مراحل بالاتر برسند.

  شما یکی دیگر از نماینده‌‌های فوتبال ایران در جام‌جهانی هستید که به خاطر کارنامه درخشان توقعات زیادی هم از تیم داوری شما وجود دارد. از میزان حمایت‌ها از خودتان توسط مسئولان رضایت داشتید؟

به‌هرحال با تمام کمبودهایی که وجود دارد و همه ما آنها را می‌دانیم، خوشبختانه با رایزنی‌های صورت گرفته از آن‌جایی که شعار مسئولان آن بود که در جام‌جهانی روسیه دو تیم‌ملی داریم، قرار شد پاداش صعود به جام‌جهانی به داوران به همان میزانی که به بازیکنان و عوامل تیم‌ملی  تعلق می‌گیرد، باشد. فدراسیون تصمیم گرفته کت و شلوار‌های مخصوص تیم‌ملی را هم در اختیار تیم داوری قرار بدهد، حتی از چند وقت قبل به ما اعلام شد که می‌توانیم از امکانات مرکز ریکاوری مخصوص تیم‌ملی هم استفاده داشته باشیم که به خاطر حضور در کلاس‌های فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا وقت نشد به آن‌جا برویم.

در کل از مسئولان به خاطر توجهی که به داوران داشتند، تشکر می‌کنم. ما در تمام این سال‌ها تلاش کردیم بدون توجه به حواشی و مشکلاتی که بعضا پیش می‌آمد، کار خودمان را انجام بدهیم. خیلی مسائل به وجود آمد. خیلی تلاش‌ها برای ضربه زدن به ما انجام شد. منتهی با سکوت کردن تصمیم گرفتیم تلاش خود را بیشتر کنیم و موفقیت‌هایی که کسب شد فکر می‌کنم بهترین دستاورد و جواب به برخی دوستان بود.

  برای دریافت حق‌الزحمه قضاوت بازی‌های بین‌المللی شنیده‌ایم اختلافاتی با مدیران فدراسیون فوتبال دارید!

آقای تاج که همیشه دستور می‌دهند حقوق داوران به موقع پرداخت شود. ما برای مسابقاتی که زیر نظر کنفدراسیون فوتبال آسیا در رده ملی و باشگاهی برگزار می‌شود، خودمان در همان محل برگزاری بازی، پول را مستقیم دریافت می‌کنیم. اما برای بازی‌های فیفا تا چند‌ سال قبل که اصلا پول‌ها به خاطر مسائل تحریم به دست‌مان نمی‌رسید.

منتهی با تلاش‌های فدراسیون، فیفا مدتی است به صورت حواله فرانک حق و حقوق ما را به فدراسیون فوتبال می‌دهد. مشکل این‌جاست که وقتی حواله‌ها به دست فدراسیون می‌رسد، مدت زیادی طول می‌کشد تا پول ما را بدهند و معمولا تبدیل حواله به ریال را بهانه می‌کنند، ضمن این‌که در قیمت‌گذاری آن هم متاسفانه مشکلاتی وجود دارد. مثلا حواله فرانک قضاوت‌های ما را با قیمت ارز دولتی با ما حساب می‌کنند، این درحالی است که اگر همان مبلغ در نظر گرفته شده از سوی فیفا برای داور را به خودمان بدهند‌، در بازار آزاد می‌توانیم به مبلغ بیشتری بفروشیم و به خاطر این مشکل همواره ضرر مالی می‌کنیم. به‌هرحال امیدوارم با مساعدت آقای تاج این مشکل که عمدتا با امور مالی فدراسیون است، حل شود، در غیر این صورت بعد از جام‌جهانی می‌نشینیم و فکر می‌کنیم تا یک تصمیم درست‌وحسابی برای حل آن بگیریم.

  شما در طول سال‌های اخیر فینال جام ملت‌های آسیا، ‌فینال المپیک، فینال جام باشگاه‌های جهان، رده‌بندی جام کنفدراسیون‌ها و فینال لیگ قهرمانان آسیا مسابقات بزرگی را قضاوت کرده‌اید. همه انتظار دارند که تیم داوری ایران بتوانند در جام‌جهانی روسیه مسابقات مراحل حساس حذفی و حتی رده‌بندی یا فینال را هم قضاوت کنند. فکر می‌کنید که چقدر شانس دارید بتوانید فینال را قضاوت کنید.

بستگی به عملکرد داوران در مسابقات و نمره آنها دارد؛ مثلا در جام‌جهانی قبلی نیشیمورا ژاپنی افتتاحیه را سوت زد و اشتباهاتی داشت که باعث شد دیگر به او داوری ندهند. او بعد از افتتاحیه فقط در بازی رده‌بندی توانست داور چهارم باشد. روشن ایرماتوف ازبکستانی رکوردار قضاوت متوالی در جام‌جهانی با داوری ٩ بازی است. این نشان می‌دهد که ملاک کیفیت داوری‌هاست. ما هم تمام تلاش خود را می‌کنیم تا با تمرکز و آمادگی کامل بازی‌ها را داوری کنیم. برای داوری که در جام‌جهانی سوت می‌زند کیفیت و اهمیت یک مسابقه نباید تفاوتی داشته باشد و شرایط قضاوت هر بازی را باید داشته باشد.

منتهی ترجیح ما این است که در بازی اول مسابقه‌ای که فشار زیادی در آن نباشد را قضاوت کنیم و رفته رفته رو به جلو حرکت کنیم. بعد از آن همه چیز به تصمیم کمیته داوران فیفا بستگی دارد. هر داوری دوست دارد فینال جام‌جهانی را قضاوت کند. من هم برای رسیدن به این مهم تمام تلاش خود را کرده‌ام. منتهی هدف اول این است که در هر بازی بهترین عملکرد را داشته باشم. ضمن این‌که سیستم ویدیوچک در این دوره کمک می‌کند که اشتباهات داوری به حداقل برسد و رقابت بین داوران با شانس برابر پیگیری شود.

  بعد از جام ملت‌های آسیا از داوری خداحافظی خواهید کرد؟

فعلا تصمیم قطعی برای انجام چنین کاری ندارم. باید ببینیم در جام‌جهانی چه اتفاقی رخ می‌دهد؛ البته با توجه به تلاش‌هایی که داشتیم و بازی‌های بزرگی که قضاوت کردیم در سمینار اخیر کنفدراسیون فوتبال آسیا هم مسئولان از ما خواستند که آمادگی خود را برای قضاوت در جام ملت‌های آسیا حفظ کنیم. از آن‌جا که جام ملت‌های آسیا در امارات چند ماه بعد از جام‌جهانی برگزار خواهد شد، احتمالا اگر خدا بخواهد در این مسابقات هم در صورتی که مشکلی وجود نداشته باشد، قضاوت خواهیم کرد.

  پس می‌توان پیش‌بینی کرد که آخرین فصل قضاوت خود را پشت سر خواهید گذاشت؟

به هر صورت جام‌جهانی و جام ملت‌های آسیا دو تورنمنت معتبر پیش رو هستند و بعد از آن درباره خداحافظی از داوری تصمیم خواهم گرفت. ضمن این‌که اصلا باید منتظر باشیم و ببینیم دوستان تمایلی به داوری‌کردن ما دارند یا نه.منتهی همیشه گفته‌ام تا وقتی که شرایط خوبی برای قضاوت داشته باشم، داوری خواهم کرد. به محض این‌که به این نتیجه برسم که شرایط مهیا نیست، داوری را کنار می‌گذارم. منتهی با توجه به توضیحاتی که دادم در شرایط کنونی آمادگی قضاوت در جام‌جهانی و جام ملت‌های آسیا را دارم.