کشف گور ۲۰۰۰ ساله‌ پزشک رومی در مجارستان با ابزارهای باستانی‌اش

به گزارش فرادید، قبر یک پزشک متعلق به قرن اول میلادی اخیراً در منطقه جازاگو مجارستان کشف شد. باستان‌شناسان دانشگاه اوتووش لوراند مستقر در بوداپست، موزه یاس و شبکه تحقیقاتی اوتووش لوراند اعلام کردند در حفاری اخیر این قبر یک اسکلت و ابزار فلزی کشف شده است. 

باستان‌شناسان معتقدند این گور متعلق به یک پزشک دوره‌گرد رومی اوایل دوره‌ی امپراتوری روم است. در پای این گور، جعبه‌های چوبی پر از ابزار پزشکی قرار داشت: انبردست، سوزن، موچین، چاقوی جراحی و بقایای دارو. نزدیک زانوهای او نیز سنگ سنباده بود که شاید برای خرد کردن و مخلوط کردن گیاهان دارویی برای ساخت داروها از آن استفاده می‌شد. 

این کشف از این جهت هیجان‌انگیز است که به دانش گسترده‌تر ما در مورد ابزارهای پزشکی باستانی کمک می‌کند. اما آیا این اکتشاف می‌تواند در درک بهتر رابطه بین پزشکان باستانی و صنعتگران فلز به ما کمک کند؟ 

پزشکان رومی که در لاتین مدیکوس یا مدیکا نامیده می‌شوند، معمولاً در سراسر امپراتوری روم سفر می‌کردند. پزشکان ویژه نظامی هم بودند که می‌توانستند در میادین جنگ برای ارتش عمل جراحی یا اقدامات پزشکی انجام دهند. با این حال، از آنجا که مفهوم بیمارستان‌های عمومی در مقیاس بزرگ خارج از اردوگاه ارتش تا اواخر امپراتوری روم و در جریان گسترش مسیحیت توسعه نیافته بود، بسیاری از پزشکان اولیه امپراتوری با ابزار خود به خانه‌ی بیماران می‌رفتند تا عمل جراحی انجام دهند. 

این پزشک مرد بود، اما زنان رومی هم به عنوان پزشک و ماما برای انجام اقدامات پزشکی در سراسر دریای مدیترانه و فراتر از آن آموزش دیده بودند. سنگ‌نوشته‌ی قرن اول میلادیِ یک مدیکا (پزشک زن) از اوسیمویِ ایتالیا، نام یکی از این پزشکان زن به نام جولیا سابینا را ثبت کرده است. 

در نمونه دیگری به یک پزشک زن از شهر پسارویِ ایتالیا به نام آرتمیسیا اشاره شده است. هم جولیا و هم آرتمیسیا زنان آزاد بودند؛ یعنی زنانی که قبلاً برده بودند اما توسط ارباب‌شان آزاد شده بودند. همانطور که مورخ باستانی جِین درایکات در اثر خود درباره‌ی حرفه‌ی پزشکی روم اشاره کرده است: قبل از سال ۱۰۰ پس از میلاد، بیش از ۷۵ درصد پزشکان شناخته شده رومی یا برده بودند یا آزاد شده بودند. این موضوع بیانگر نقش مهم بردگان دوران باستان است. 

مشخص شد در گور جازاگو، چاقوی جراحی با آلیاژ مس و تزئینات نقره همراه با تیغه‌های فولادی قابل‌تعویض ساخته شده است. ساخت ابزار پزشکی در دوران باستان شکلی از هنر بود که خلق آن به یک آهنگر یا متالورژیست ماهر نیاز داشت. شماری از ابزار پزشکی در پمپئی، اسپانیای روم، بریتانیا و بسیاری از استان‌های دیگر در دریای مدیترانه رومی کشف شده است. 

سال ۱۹۸۹ در شهر ریمینی ایتالیا، خانه‌ای موسوم به «خانه جراح» کشف شد. این خانه حاوی بزرگترین مجموعه‌ی شناخته‌شده از ابزارهای پزشکی رومی است که تاکنون یافت شده است. 

در دوران باستان، صنعتگرانی که در کارگاه‌های متمرکز بر متالورژی و آهنگری کار می‌کردند، برای کسب و کار پزشکی اهمیت ویژه‌ای داشتند و پزشکان با اتکاء به مهارت آن‌ها می‌توانستند در اجرای اعمال جراحی کاملاً دقیق باشند. پزشک مشهور جالینوس که در قرن دوم و اوایل قرن سوم میلادی طبابت می‌کرد، سفارش کرده بود برای چاقوی جراحی که برای ستون فقرات از آن استفاده می‌کرد، از فولاد نوریکن استفاده کنند. 

سال ۱۹۲ پس از میلاد، وقتی در شهر رم آتش سوزی رخ داد، انباری که این پزشک ابزار و کتاهایش را در آن نگهداری می‌کرد از بین رفت. او در رساله‌اش با عنوان «درباره دوری از پریشانی» از این واقعه ابراز تأسف کرده و اشاره کرده است که قالب‌های مومی را آنجا ذخیره می‌کرده تا بعداً آن‌ها را برای ساخت ابزار پزشکی به آهنگر بدهد. معمولاً فراموش می‌شود که در گذشته متخصصان پزشکی در کنار آهنگران کار می‌کردند تا ابزار دقیق و پیچیده‌ای ساخته شود، از ابزار جراحی چشم گرفته تا اسپکولوم برای معاینات واژینال!

حفاظت، نگهداری و استفاده از تکنیکی به نام طیف‌سنجی فلورسانس اشعه ایکس (تجزیه و تحلیلXRF) روی اشیاء فلزی توسط موزه‌ی سوسیالیست‌ها برای درک ترکیب ابزارهای فلزی گذشته بسیار مهم بوده و هست. تیم باستان‌شناسی مجارستانی خواستار خدمات Szilvia Döbröntey-David برای کمک به بررسی و بازیابی فلزات حفاری‌شده از گوری شده که اخیراً در مجارستان کشف شده است. 

تجزیه و تحلیل متالورژیکی پیشین ابزار پزشکی رومی که توسط کاترین ای. جاکیلسکی و مایکل آر. نوتیس انجام شد، نشان داد که ابزار پزشکی رومی را می‌توان از انبوهی از فلزات نظیر مس، برنز، برنج، نقره و طلا ساخت. جاکیلسکی و نوتیس در گزارش خود نوشته‌اند: «آهنگران رومی انواع مختلفی از فلزات را برای ساخت یک ابزار واحد مانند چاقوی جراحی معمولی به کار می‌بردند. 

یک طومار قرن چهارمی از اوکسیرینخوس در مصر رومی نیز نشان می‌دهد پزشکان رومی می‌توانستند برای ساخت ابزار خودشان از متخصصان ذوب فلزات موادی مانند ورقه‌های مسی را درخواست کنند. 

مورخان پزشکی باستان در حال حاضر تلاش می‌کنند این کشف جدید هیجان‌انگیز را به‌طور کامل درک کنند. بیشتر آن‌ها روی این موضوع تمرکز می‌کنند که این تدفین به طور کلی چگونه به دانش ما درباره پزشکان رومی می‌افزاید، اما خود این جعبه اثبات می‌کند که رشته پزشکی در گذشته و حتی امروز عمیقاً با هنر فلزکاری گره خورده است.