حقایق شگفت انگیزی درباره مغز

 مغز یکی از پیچیده‌ترین و جالب‌ترین بخش‌های بدن انسان است که هرچند فضای بسیار کمی را اشغال می‌کند، اما آنقدر عجیب هست که چیز‌هایی زیادی را درباره آن ندانید. در اینجا با حقایق عجیبی درباره ماده خاکستری‌تان آشنا می‌شود.

خود مغز درد را احساس نمی‌کند

تا به حال فکر کرده اید که جراحان مغز چطور می‌توانند بیماران را عمل کنند، در حالی که آن‌ها به هوش هستند؟ «بث مک کوئیستون» متخصص اعصاب توضیح می‌دهد که اگرچه مغز چندین لایه پوشش و عروق خونی دارد که گیرنده‌های درد دارند، اما خود مغز ندارد. مثلا وقتی کسی سردرد دارد، فکر می‌کند که این درد از مغزش نشات می‌گیرد، اما در واقع عضلات و پوست اطراف مغز است که درد را احساس می‌کند.

مغز حریص است

مغز تنها حدود ۳ درصد از وزن بدن را تشکیل می‌دهد، اما حدود ۳۰ درصد از خونی که قلب پمپاژ می‌کند را دریافت می‌کند. این نشان می‌دهد مغز نسبت به سایر بخش‌های به ظاهر مهم بدن به توجه و حفاظت بیشتری نیاز دارد. مغز مثل یک کودک لوس وحریص است، اما بسیار باهوش و کارآمد هم است. یک ده هزارم ثانیه طول می‌کشد تا مغز به چیزی واکنش دهد و یک عمل را ایجاد کند.

شما بیشتر اوقات از بیشتر مغزتان استفاده می‌کنید

شاید فکر کنید که تنها از بخش کوچکی از مغزتان استفاده می‌کنید، اما اینطور نیست. حقیقت این است که بیشتر مغز دائما در حال کار کردن است؛ احساس، پردازش، فکر، حرکت و حتی رویاپردازی. حتی وقتی شب‌ها خوابیم مغزمان کار می‌کند.

امواج مغز وقتی خواب می‌بینیم فعالتر هستند

وقتی سریع خوابمان می‌برد، فکر می‌کنیم مغزمان خاموش شده، اما درواقع بیشتر از وقتی که بیداریم، حرف می‌زنیم، می‌خوریم و فکر می‌کنیم، کار می‌کند. افراد در بیداری بیشتر از امواج آلفا و بتا استفاده می‌کنند که هوشیاری روز را به ما می‌دهد. اما خواب، به خصوص در مراحل اولیه از فعالیت تتا استفاده می‌کند، که دامنه‌اش بزرگتر از بتا است.

مغز بزرگسالان هنوز سلول‌های عصبی جدید می‌سازد

هرچند بیشتر سلول‌های عصبی ما از زمان تولد با ما بوده اند، اما هنوز مغزتان سلول‌های عصبی جدید می‌سازد. این فرآیند در مناطق خاصی اتفاق می‌افتد که شکنج دندانه‌دار نامیده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که مغز بزرگسالان سلول‌های عصبی جدید تولید می‌کند و از آن‌ها در مدار‌های عصبی استفاده می‌کند. این نورون‌ها برای یادگیری، حافظه و واکنش به استرس اهمیت دارند. چطور می‌توانید این فرآیند را در مغزتان تقویت کنید؟ با سبک زندگی سالم، چیز‌هایی مثل خوابیدن، ورزش کردن و رژیم غذایی متعادل.

تقریبا نیمی از انرژی کودک صرف مغزش می‌شود

مغز برای فعالیت به انرژی زیادی نیاز دارد و این در مورد کودکان بیشتر صدق می‌کند، چون در حال یادگیری، پردازش و رشد سریع هستند. دانشمندان اخیرا دریافتند که در سال‌های پیش از دبستان، وقتی رشد مغز کودک سریع‌تر است، رشد جسمی آهسته‌تر است که احتمالا برای ذخیره انرژی بیشتر برای رشد مغز است. برعکس در دوران بلوغ، وقتی رشد جسمی سریعتر است، رشد مغز کند می‌شود.

بیشتر سلول‌های مغز، نورون نیستند

آیا می‌دانستید تعداد زیادی سلول گلیا از هر یک از نورون‌های مغز حفاظت می‌کنند؟ این قهرمانان میکروسکوپی مطمئن می‌شوند که موادمغذی و اکسیژن کافی به نورون‌ها می‌رسد، نورون‌ها را از یکدیگر جدا می‌کنند و حتی بعد از آسیب نورونی به پاکسازی کمک می‌کنند. آن‌ها به بهینه سازی ارتباط بین نورون‌ها هم کمک می‌کنند.

ورزش برای مغز هم به اندازه جسم مفید است

ورزشکاران حرفه ای می‌دانند که تغذیه مغز چقدر برای بازدهی و انرژی لازم برای تمریناتشان مهم است. این به خاطر تحریک ذهنی است که با ورزش همراه است، و اینکه سیستم قلبی عروقی سالم خون را بهتر به مغز پمپاژ می‌کند. به خصوص وقتی تازه یک کلاس ورزشی را شروع می‌کنید یا برای اولین بار رژیم می‌گیرید، مغزتان سخت‌تر کار می‌کند تا حرکات را یاد بگیرد و عضلات را کنترل کند.

‌

می‌توانید از طریق گوش‌ها ببینید

توانایی مغز برای سازماندهی و تغییر خودش در طول عمر، چیز واقعا شگفت انگیزی است. در یک تحقیق، فعالیت مغز افرادی که نابینا به دنیا آمده بودند با کسانی که بینایی عادی داشتند مقایسه شد و دریافتند بخشی از مغز که به طور طبیعی با چشم‌ها ارتباط دارد، می‌تواند خودش را با پردازش اطلاعات صوتی به جای درک بصری هماهنگ کند.

مناطق بینایی مغز پشت سر قرار دارند

شاید عجیب باشد، اما بخشی از مغز که مسئول بینایی است، در پشت سر ما قرار دارد. همچنین سمت چپ مغز بینایی چشم راست را کنترل می‌کند و بالعکس.

مغز شما کوچکتر از مغز اجدادتان است

این یکی از ترسناکترین واقعیت‌ها درباره مغز است، اما تحقیقات ثابت می‌کند که مغز ما کوچک شده است. شواهد اسکلتی از ساکنان باستانی قاره‌های مختلف این نظریه را تایید می‌کند. برخی دانشمندان آن را با میانگین جثه انسان مرتبط می‌دانند که در ۱۰۰۰۰ سال گذشته کوچک شده است. جسم بزرگتر به سیستم اعصاب بزرگتری نیاز دارد، بنابراین چون جسم ما کوچکتر شده، مغزمان هم کوچک می‌شود.

تنوع سلولی مغز بیشتر از سایر بافت‌های بدن است

برخلاف کبد یا برخی عضلات بدن، که بیشتر سلول‌ها مثل هم هستند، مغز از انواع سلول‌ها تشکیل شده است.

در بیداری مغز الکتریسیته کافی برای روشن کردن یک لامپ کوچک را تولید می‌کند

طبق تحقیقات، رباتی که پردازنده‌ای به هوشمندی مغز انسان دارد به حداقل ۱۰ مگاوات برق نیاز دارد تا به درستی کار کند. سلول‌های عصبی مغز برق کافی برای روشن کردن یک لامپ را تامین می‌کنند که ۱۰۰ میلیارد سلول این انرژی را تامین می‌کنند؛ و مغز هم آن قدر سریع کار می‌کند که سریع‌تر از بهترین کامپیوتر جهان است. اطلاعات از دست و پا با سرعت ۲۴۰ کیلومتر بر ساعت به مغز می‌رسند.

وقتی دو نوازنده باهم اجرا می‌کنند، امواج مغزشان همگام می‌شوند

گروهی از دانشمندان از الکترود‌هایی استنفاده کردند تا امواج مغزی ۱۶ زوج گیتاریست را ثبت کنند. اگرچه هر کدام از افراد در هر زوج پارت متفاوتی را می‌نواختند، امواج مغزیشان همگام شده بود. امواج مغزی، مواد شیمیایی عصبی و حتی ضربان قلب در کسانی که با هم آواز می‌خوانند یا در گروه‌های کر همگام و شبیه می‌شود.

مطالعه با صدای بلند نسبت به خواندن بی صدا از مدار‌های مغزی متفاوتی استفاده می‌کند

محققان دریافتند که کودکان اول یاد می‌گیرند با صدای بلند بخوانند و وقتی دانش آن‌ها تثبیت شد می‌توانند برای خودشان در سکوت بخوانند. در واقع صداهای مختلف مثل به شکل موسیقی متفاوت از صدای حرف زدن عادی پردازش می شوند.

مغز عمدتا چربی است

مغز از ۶۰ درصد چربی تشکیل شده است. به همین دلیل رژیم غذایی غنی از چربی‌های سالم مثل امگا ۳ و امگا ۶ برای مغز و سلامت عمومی بدن حیاتی است. چربی دیوار‌ه‌های سلولی را تثبیت می‌کند، ویتامین‌های محلول در چربی را از جریان خون جذب و ذخیره می‌کند. التهاب را کم می‌کند و به تنظیم سیستم ایمنی و عملکرد بدن کمک می‌کند.

سلول‌های مغز تنها با اکسیژن و گلوکز زنده می‌مانند

این دو ماده برای بقای مغز انسان ضروری هستند. وقتی اکسیژن یا گلوکز به مغز نرسد سه تا شش دقیقه طول می‌کشد تا آسیب جبران ناپذیری ببیند. مغز قلب و شش‌ها و هوشیاری را ما را کنترل می‌کند. به همین دلیل بیشتر مرگ‌ها فوری نیستند. حتی اگر سر انسان قطع شود، مرگ چند دقیقه بعد اتفاق می‌افتد.

ظرفیت مغز نامحدود است

چیزی با عنوان اینکه «دیگر مغزم جا ندارد» وجود ندارد. مغز مثل حافظه داده کامپیوتر یا تلفن همراه نیست. قدرت مغز نامحدود است. هرچند کمبود خواب روی توانایی مغز برای ایجاد حافظه جدید تاثیر دارد.

حافظه کوتاه مدت ۲۰ تا ۳۰ ثانیه طول می‌کشد

تا به حال به این فکر کرده اید که چطور ممکن است وسط حرفتان چند لحظه حواستان پرت شود و بعد فراموش کنید چه می‌گفتید؟ این به ظرفیت مغز برای نگه داشتن مقدار کمی اطلاعات در حافظه فعال مرتبط است. مغز این اطلاعات را در حالت در دسترس نگه می‌دارد، اما این اطلاعات را فقط حدود نیم دقیقه نگه می‌دارد. بیشتر افراد اعداد را حدود ۷.۳ ثانیه و کلمات را ۹.۳ ثانیه به خاطر می‌سپارند.

‌

می‌توان نیمی از مغز را برداشت بدون اینکه روی شخصیت یا حافظه اثر بگذارد

عجیب است، اما می‌توان نیمی از مغز را جراحی و حذف کرد. این یک روش بسیار نادر جراحی مغز است که برای درمان انواع اختلالات تشنج استفاده می‌شود. البته این عمل کاملا بی تاثیر هم نیست و تفاوت‌های بسیار کوچکی ایجاد می‌کند.

الهام مظفری