نخستین تصاویر از متروی تجملی و پر زرق و برق

تابستان گذشته، برای نخستین بار، ازبکستان اجازه داد از متروی نفیس این کشور، که یکی از پرزرق و برق‌ترین مترو‌های جهان شناخته شده است، عکاسی کنند.

در زمان شوری، شهر‌ها زمانی برای داشتنِ مترو واجد شرایط بودند که جمعیت‌شان از یک‌میلیون نفر بیشتر باشد. طراحان می‌خواستند زندگیِ روزانه شهروندانِ شوروی را درخشان کنند و مترو‌ها را با رفت و آمدِ بیش از ۱۰ هزار مسافر در روز، مکان مناسبی برای دستیابی به این هدف می‌دانستند.

در سال ۱۹۷۷، تاشکند، پایتخت ازبکستان، هفتمین شهر شوروی بود که مترو در آن ساخته شد. در ایستگاه‌های متروی این شهر تاریخ و هنرِ ازبکستان با هم تلفیق شدند و به نمایش درآمدند. هر ایستگاه مضمونی متفاوت را بازتاب می‌داد، برخی سقف‌های گنبدی داشتند و با کاشی‌هایی رنگ‌آمیزی شده بودند که یادآور مساجد ازبکستان در جاده ابریشم بود؛ بعضی دیگر، با چلچراغ‌ها و مرمرتزئین شده بودند تا ظاهر سالن‌های بالۀ اروپایی را پیدا کنند. نتیجه این طراحی‌ها به قول سایتِ لُنلی پلَنِت به خلق یکی از زیباترین مترو‌های جهان انجامید.

تاریخ جاده ابریشم

ایستگاه متروی علیشیر نوایی از نام نویسنده و شاعر ازبک گرفته شده است. در داخل ایستگاه، گنبد‌های طاقی و کاشی‌های آبی تاریخ جاده ابریشم را با مدارس و مساجدش به مسافران یادآوری می‌کنند. این ایستگاه، یکی از شلوغ‌ترین ایستگاه‌های مترو است که هم مسافران روزمره و هم گردشگران محلی و خارجی را به خود جذب می‌کند. بازدید گردشگران از ایستگاه‌های مترو تا همین اواخر ممنوع بود.

پنهان و دور از چشم

وقتی متروی تاشکند ساخته شد، عکاسی در داخلِ ایستگاه‌های آن که قرار بود در هنگام حمله اتمی به عنوان پناهگاه استفاده شود، ممنوع شد. در زمان شوروی، عکاسی، به‌خصوص در اطراف اماکن حساس نظامی و پناهگاه‌های بمب هسته‌ای، به دلیلِ ترس از جاسوسی و کنترلِ شدید اطلاعات، فعالیتی نبود که بتوان به آن اعتماد کرد.

بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، رهبر سابقِ حزب شوروریِ ازبکستان، اسلام کریموف، به قدرت رسید و این سیاست را ادامه داد. جانشین کریموف، شوکت میرضیایف، دست به اصطلاحات زد و شروع کرد به باز کردن در‌های کشور به سوی سرمایه‌گذاران خارجی و گردشگران. دولت که ارزش ایستگاه مترو را به عنوان یک مکان دیدنی می‌دانست، منع عکاسی و بازدید از آن را بعد از ۴۱ سال در اواسط سال ۲۰۱۸ برداشت.

ایستگاه‌های مضمونی

ایستگاه‌های متروی تاشکند هر کدام طراحیِ منحصر‌به‌فرد دارند و هر کدام با مواد متفاوتی از قبیل: مرمر، گرانیت، شیشه، سرامیک و مرمر سفید تزئین شده‌اند. نامِ ایستگاه است که مواد بکار رفته در ساخت آن را تعیین کرده است. برای مثال ایستگاهِ کازموناوتلار، به تجلیل از برنامه فضایی شوروری ساخته شده و ایستگاه متروی پوشکین برای بزرگداشت زندگی شاعر و نویسنده معروف روسی ساخته شده است.

مسابقه فضایی

پرتره‌ای از یوری گاگارین، نخستین فردی که به فضا رفت، دیوار ایستگاه کازموناوتلار را تزئین کرده است. گاگارین و چند فضانور دیگر، در زمره نخستین فضانوردان و برخی از قهرمانان این کشور و نمادِ قدرت و برتری شوروی در مسابقات فضایی بودند و در پروپاگاندا‌های این کشور به صورت گسترده دیده می‌شدند. اطراف او، دیوار‌ها با تصاویری از اجرام آسمانی که در فضا معلق هستند، در طرحی آینده‌نگرانه و آبی و سیاه دیده می‌شود – درست مانند رنگ‌هایی که فضانوردان در هنگام ترک زمین می‌بینند.

نمایشگاه پرولتاریا

در شوروی حقیقی، آثار پرولتاریا نیز باید ارج نهاده شود. در ایستگاهِ پختاکُر (به معنی برداشت‌کنندگانِ پنبه)، تصاویری از پنبه در موزاییک‌های بزرگ در سراسر دیوار‌های مترو دیده می‌شود. شوروی، رویای تبدیل ازبکستان به کشور تولید کننده پنبه را داشت؛ برای همین آبراه‌ها را به سوی این کشور هدایت کرد تا ۷۰ درصد از نیاز‌های شوروی به پنبه تأمین شود. این کار باعث خشک شدن دریای آرال – که زمانی چهارمین دریاچه آب شیرین در جهان بود – و تبدیل شدن شهر‌های بندری به صحرا شد. این اتقاف یکی از بحران‌های زیست‌محیطی معروف در جهان است.

قطار‌های شوروری

هنوز قطار‌های متعلق به شوروی که در دهه ۷۰ میلادی ساخته شدند در ایستگاه‌های متروی پساشوروری تردد دارند. هر قطاری ۴ واگن دارد که در ایستگاه‌های ۱۰۰ متری خدمت می‌کنند. این قطار‌های آبی‌رنگ کم کم دارند جای خود را به قطار‌های جدید می‌دهند.

ارزان و محبوب

سفر با مترو در حدود ۰.۱۰ پوند هزینه دارد. این بهای کم به ساکنان ازبکستان که کمترین حقوق در آن ۴۳.۵۰ پوند در ماه است، کمک می‌کند در سراسر شهر مسافرت کنند. ایستگاه‌های مترو در ازبکستان در حال زیاد شدن است. هدفِ نهایی اتصال مناطق شمالی شهر به فرودگاه در جنوب است.