ماهی قرمز شب عید و توصیه‌های بهداشتی برای خرید و نگهداری

به گزارش ایرنا، نوروز از زیباترین و ماندگارترین آیین‌های ایرانیان و ایرانی‌تباران است که در گستره جهان برگزار می‌شود و مجموعه آیین‌های نوروزی از حاجی فیروز و چهارشنبه‌سوری و خانه‌تکانی تا چیدن سفره هفت سین و دید و بازدید و سیزده به‌در، در گذر هزاران سال تکوین یافته‌ و در هر گوشه از سرزمین‌های ایرانی، با تفاوت‌هایی پاس داشته می‌شود.

گستردن سفره هفت سین یکی از این آیین‌های زیباست و مردمان در هر گوشه از این سرزمین پهناور با ذوق و سلیقه آن را تدارک دیده و هنگام تحویل سال در کنار آن می‌نشینند. امروزه در ایران، سبزه و سماق، سمنو، سیب، سرکه، سیر و سنجد که همگی خوراکی و با منشا گیاهی هستند از اجزای ثابت و نمادین «هفت سین» شمرده می شوند اما افزون بر این سین های هفتگانه، سفره نوروزی یا سفره هفت سین، اجزای دیگری هم دارد که بدون وجود آن سفره عید چیزی کم دارد و تنگ ماهی قرمز یکی از آنهاست.

تاریخچه نگهداری ماهی قرمز

گذاشتن ماهی قرمز در سفره عید، مهمانی زیبا و خوشخرام که بسیاری از خانواده‌های ایرانی، به ویژه کودکان بدان علاقه بسیاری دارند، بنیانی فرهنگی دارد. ماهی قرمز، تاریخی چند هزارساله را پشت سر گذاشته تا بتواند به عنوان قدیمی‌ترین ماهی خانگی یا زینتی به حوضخانه‌های مردم و آب نماهای عمومی راه یابد و مهمان کوچک نوروزی سفره‌های هفت‌سین ایرانیان شود.

تاکنون تصور می‌شد که این ماهی برای نخستین‌بار در شرق آسیا و در کشورهای چین و ژاپن پرورش داده می شده اما آثار تاریخی به دست آمده در مرزهای پهناور ایران فرهنگی، که امروز در موزه‌های بزرگ جهان نگهداری می‌شود، نشان می‌دهد که مردمان ساکن در فلات ایران هزاران سال است که با گونه‌های مختلف ماهی به ویژه ماهی قرمز آشنایی داشته‌اند و بر خلاف تصور رایج، به احتمال زیاد این ماهیان از ایران به چین رفته‌ و در آنجا مورد بارپروری و به‌گزینی قرار گرفته‌اند و به دستور امپراتوران چینی برای پرورش این ماهی آبگیرهای مخصوص و یا حوضچه‌هایی از جنس چینی ساخته می شده است.

ماهی قرمز در چرخه تولید، عرضه، خرید و نگهداری، اصول و ضوابطی دارد که باید نسبت به آنها آگاهی داشت و رعایت آنها را در دستور کار قرار داد و لازم است مردم نسبت به این موارد آگاهی داشته باشند.

مراکز مجاز تنها محل خرید باشد

معاون سلامت اداره‌ کل دامپزشکی خراسان رضوی بیان کرد: با توجه به در پیش بودن سال نو و استقبال شهروندان از خرید ماهی‌های قرمز، این اداره کل به عنوان تنها مرجع کنترل بهداشتی، مراکزی را برای فروش اینگونه ماهی‌ها تحت نظارت قرار داده که با مجوز دارای نشان شبکه دامپزشکی مشخص شده‌اند.

دکتر محمود قربانزاده بیان کرد: توصیه می شود مردم برای حفظ سلامت خود، ماهی قرمز مورد نیاز سفره هفت سین و یا آکواریوم خود را با رعایت اصول بهداشتی از این مراکز خریداری نمایند.

وی اظهار کرد: با وجود اینکه تاکنون گزارشی مبنی بر بروز بیماری در انسان با منشاء ماهی‌های زینتی در کشور دریافت نشده است اما احتمال بروز بیماری‌های پوستی از طریق تماس با این گونه ماهی‌ها وجود دارد.

وی ادامه داد: می‌توان با اقدامات پیشگیرانه از قبیل استفاده از دستکش به ویژه برای افراد حساس و دارای سوابق حساسیت، شست و شوی کامل دست‌ها با آب و صابون بعد از هر بار دست زدن به آب یا ماهی زینتی، جلوگیری از دست زدن کودکان به ماهی‌ها و آموزش بهداشت فردی به آنها و عدم دستمالی چشم، صورت و دهان بعد از کار با آکواریوم یا ظرف نگهداری ماهی را مورد توجه قرار داد.

این مسوول گفت: همچنین رعایت دوره حداقل ۲ هفته‌ای قرنطینه برای ماهی‌های جدیدالورود در یک آکواریوم یا ظرف جداگانه، جداسازی ماهی‌های دارای وضعیت غیرطبیعی یا بیمار از سایر ماهی‌ها تا زمان حصول اطمینان از سلامت آنها، مراجعه به دامپزشک در صورت مشاهده هر نوع علائم و ناراحتی در ماهی یا ناراحتی پوستی، از بروز بیماری های احتمالی قابل انتقال به انسان جلوگیری کرد.

ماهی سالم بخرید

کارشناس مسوول آبزیان اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی با تاکید بر اینکه باید در هنگام خرید از سلامت ماهی قرمز مطمئن شد، گفت: از خصوصیات ماهی سالم داشتن حرکات متعادل، نداشتن جای زخم، نقاط سفید یا قرمززنگ یا لکه های غیرمعمول روی بدن است.

محسن نژاد بیان کرد: پولک‌های ماهی قرمز باید کاملا سالم باشد، چشم ها یک طرفه یا دوطرفه یا بیرون زده نباشد و باله های آن نیز باید نرم و فاقد هر گونه پوسیدگی، خوردگی یا ریختگی باشد.

وی تاکید کرد: تنگ ماهی قرمز نباید در قسمت های گرم خانه نگهداری شده و یا در معرض تابش مستقیم نور آفتاب قرار گیرد، زیرا این ماهی ها باید در محلی خنک نگهداری شوند به گونه ای که گذر شب و روز را هم متوجه شوند.

نژاد بیان کرد: برای نگهداری از ماهی قرمز باید دمای خانه یا آب محل نگهداری آنها بین ۲۲ تا ۲۶ درجه سانتیگراد باشد زیرا کمتر از این دما باعث کم تحرک شدن این آبزی و عوارض دیگر برای آن می‌شود.

وی تاکید کرد: ظروفی که برای نگهداری ماهی قرمز استفاده می‌شود باید دهانه بزرگی داشته باشد زیرا هر چه سطح تماس آب با هوا بیشتر باشد ماهی ها اکسیژن بیشتری دریافت می کنند.

نژاد گفت: آب تنگ ماهی باید هفته ای یک یا ۲ بار تعویض شود، برای استفاده از آب شهری باید این آب را ۴۸ ساعت قبل در جایی ثابت قرار داد تا کلر آن خارج شود و بعد ماهی را در آن قرار داد.

وی گفت: غذای ماهی قرمز باید از مواد غذایی که کربوهیدرات بالا و پروتئین اندکی دارند، تهیه شود که این غذا را می توان از اکواریوم فروشی ها خریداری کرد.

این مسوول در اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی تاکید کرد: به هیچ وجه به ماهی قرمز خرده نان نباید داد زیرا باعث نفخ و تولید گاز در ماهی شده و مشکل ساز می شود و بهتر است مردم غذای آماده مخصوص این ماهی را تهیه کرده و به میزان کم در اختیار ماهی قرار دهند.

نژاد گفت: برخی ماهی ها گوشتخوار و برخی همانند ماهی قرمز علفخوار هستند، بنابر این باید از نگهداری ماهی قرمز با ماهی های گوشتخوار در یک فضا پرهیز کنید.

وی افزود: آب مورد استفاده برای نگهداری ماهی‌ها باید بهداشتی باشد و در صورت استفاده از آب‌ شبکه آبرسانی شهری، باید کلرزدایی شده و یا برای خروج کلر قبل از استفاده دست کم ۴۸ ساعت در ظروف دهان باز نگهداری و ذخیره شود.

وی گفت: برای ضدعفونی کردن ظرف ماهی در پایان نوروز نیز باید از نمک به میزان سه درصد و سایر مواد ضدعفونی مانند پرمنگنات پتاسیم و بتادین استفاده کرد.

هشدار به کودکان و بیماران تنفسی در ارتباط با ماهی قرمز

دکتر نژاد با تاکید بر اینکه کودکان نباید به هیچ وجه در تماس با ماهی یا آب ماهی قرمز باشند، گفت: در صورت تماس و دست بردن در آب ماهی، شست و شوی دست با آب و صابون و نیز ضد عفونی دستها ضروری است.

وی با بیان اینکه برای خودروهای حامل ماهی قرمز باید گواهی بهداشتی حمل از شبکه‌های دامپزشکی دریافت شود، بیان کرد: افراد مبتلا یا مشکوک به بیماری تنفسی نباید در حمل و نقل و تماس با ماهی قرمز دخالتی داشته باشند.

وی گفت: مراکز عرضه نیز باید دارای مجوز باشند و تاکید می شود تخلیه محموله های این ماهی با نظارت کارشناس دامپزشکی باشد و آب ماهی در این مراکز باید به شبکه فاضلاب عمومی سرازیر شود و از ریختن آن در دریاچه ها و رودخانه‌‍ها جلوگیری شود.

وی تاکید کرد: رعایت بهداشت فردی و محیطی از الزامات کار در این مراکز است.

خرید لاک پشت و حلزون ممنوع

کارشناس مسوول آبزیان اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی تاکید کرد: توصیه اکید داریم که مردم به صورت جدی از خرید برخی خزندگان و جانوار دوزیست از جمله حلزون، لاک پشت، سمندر و مار، که به عنوان یک فرهنگ اشتباه در آستانه سال نو رواج می یابد، با هدف حفظ سلامت خود و کودکانشان خودداری کنند.

نژاد افزود: طی سالهای اخیر همراه بافروش ماهی قرمز برای سفره هفت سین، فروش برخی جانواران مانند حلزون بی سی (حلزون غفازی)، لاک پشت گوش قرمز، سمندر و برخی انواع مار رایج شده است که خرید این اقلام تهدیدی جدی برای سلامت است.

وی تاکید کرد: اساسا خزندگان و دوزیستان موجوداتی هستند که می‌توانند ناقل بیماری باشند و خرید و نگهداری آنها در آکواریوم و منزل به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

دکتر نژاد بیان کرد: به عنوان مثال حلزون غفازی و لاک پشت گوش قرمز، که ظاهری بسیار زیبا و جذاب هم دارند اکثرا مبتلا به باکتری سالمونلا هستند و می توانند عامل بیماری حصبه و اسهال خونی باشند و در مواردی هم ابتلا به مننژیت از جمله خطرات نگهداری این گونه‌های جانوری است.

این کارشناس مسوول تاکید کرد: متاسفانه فروش این گونه ها به قدری زیاد شده است که به رغم امکان برخورد قانونی با فروشندگان از سوی شبکه دامپزشکی با توجه به زیرزمینی بودن فعالیتهای مربوط به پرورش و فروش آن ، تنها آگاهی و همکاری مردم می تواند از گسترش خرید و فروش آن و تهدید سلامت جامعه جلوگیری کند.