همه مردان زنده و مرده «داعش»

هنگامی‌ که تحولات عربی در سال ۲۰۱۱ در تونس آغاز شد کسی تصور نمی‌کرد سرنوشت این جریان در عراق و سوریه به حضور نیروهای افراطی و خشنی منتهی شود که امروز بعد از گذشت حدود پنج سال سایه تهدید خود را در مرزهای حامیان‌شان در اروپا و غرب پهن کرده‌اند.

داعش شبیه هیچ گروه تروریستی دیگری نیست. در عین حال که جایگاه رهبری در آن نقش بسیار مهمی دارد، اما این مسأله نباید چندان عیان باشد. در عین حال که مدیریتشان را علنی نمی‌کنند، باید با تمام قوا و در پی حفظ منافع و امنیت اعضای گروه باشند و نقش فعالی ایفا کنند. با اتکا به همین اصل است که رهبران گروه می‌توانند جان خود را حفظ کنند. رهبران داعش در عین حال که دستور اعدام و فراخوان‌های عملیات دیگر را صادر می‌کنند، روی معیشت و زندگی روزمره مردم نیز نظارت و کنترل دارند. اغلب شخصیت‌های مؤثر داعش عراقی هستند و بسیاری از آنها از وفاداران صدام بوده و تعدادی دیگر سال‌ها در زندان‌های امریکا اسیر و تحت شکنجه.

در کنار این نیروها، جنگ‌سالاران بین‌المللی که تجربه نبردهای پارتیزانی و نامتقارن از بالکان و قفقاز شمالی گرفته تا شمال افریقا و افغانستان و آسیای مرکزی را دارند، صاحب انبانی از دانش و مهارت نظامی و مدیریتی برای تنش آفرینی در جبهه‌های سوریه و عراق هستند. آنان به سادگی این تجارب را در اختیار تشکیلات داعش قرار داده‌اند. از این‌رو می‌توان مدعی شد داعش به لحاظ اطلاعاتی و عملیاتی از سرکردگانی برخوردار است که از توانمندی بالایی برای هدایت نیروهای تحت امر خود بهره‌مند هستند.

وب‌سایت خبری PBS سال ۲۰۱۴ در تحلیلی درباره سیستم مدیریت و رهبری داعش نوشت: «خلیفه مقام اول این گروه است. پس از آن در ردیف دوم دو کمیته‌ اصلی وجود دارد با نام‌های کمیته‌ شورایی و کمیته‌ شریعت. اعضای این دو کمیته‌ هفت نفر از معتمدترین اعضای داعش هستند (که نام‌هایشان در جدول زیر آورده شده). پس از آن کمیته‌های اقتصادی، مذهبی، استانی، رسانه، امنیت و اطلاعات و نظامی پایه‌گذاری شده است.

اما آنچه غیرقابل کتمان است، این است که این گروه تروریستی از آغاز مبارزه تا کنون، بسیاری از سران، رهبران، نیروهای فکری و سربازانش را از دست داده است. شکست‌های پی‌در‌پی‌ای که بر بدنه نظامی این گروه زخم نشانده، حالا دیگر خیال بسیاری از کارشناسان را راحت کرده که چیزی تا پایان داعش نمانده است.

اما با وجود این هنوز نمی‌توان کار مخوف‌ترین گروه تروریستی تاریخ را تمام دانست.در دسامبر سال ۲۰۱۴ مؤسسه مطالعاتی بروکینگز دست به انتشار گزارشی زد که پس از ماه‌ها تحقیق و مطالعه توانسته بود اطلاعاتی از سران داعش به دست آورد. در جدول زیر با استفاده از این سند، نام رهبران اصلی این گروه تروریستی، مختصری از زندگی‌شان و وضعیت مرگ (در صورت کشته شدن) را خواهید خواند. اگرچه این پژوهش اندکی قدیمی به نظر می‌رسد اما چار چوب کلی آن همچنان تازه است.