به گزارش ایسنا، در چند دهه گذشته روش‌های خاک‌ورزی حفاظتی به‌ویژه روش موسوم به «بی‌خاک‌ورزی» که در آن از هیچ‌گونه ماشین‌آلاتی برای عملیاتی نظیر شخم و تسطیح استفاده نمی‌شود، به علت صرفه‌جویی در سوخت مصرفی، هزینه‌های تولید، کاهش فرسایش و اصلاح ساختمان خاک مورد توجه زیادی قرار گرفته‌اند. بااین‌حال، به‌کارگیری این‌گونه سیستم‌ها، مستلزم کاشت مستقیم و نگهداشت بقایای گیاهی بر سطح خاک و درنتیجه مصرف بیشتر علف‌کش و کود است که می‌تواند به آلودگی‌های زیست‌محیطی منجر شود.
به اعتقاد محققان علوم کشاورزی، حفظ بقایا در سطح خاک می‌تواند چرخه عناصر غذایی، به‌ویژه نیتروژن را با توجه به محلول‌بودن و پرتحرکی آن، متأثر سازد و احتمال وقوع پدیده‌های نیترات‌زدایی و غیرمتحرک یا آلی شدن آن را افزایش دهد. حساسیت نیتروژن به آبشویی، نیترات‌زدایی، تصعید و غیرمتحرک‌شدن به مقدار زیادی به مدیریت کود نیتروژنه و مدیریت بقایا وابسته است. به‌عبارت‌دیگر، کارایی مصرف کود و تلفات آن ممکن است با تغییر در مقدار کود و وضعیت بقایا، تغییر کند.
بر همین اساس به منظور بررسی بیشتر این موضوع، محققانی از مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، پروژه‌ای پژوهشی را اجرا کرده‌اند که در آن تأثیر متقابل نحوه مدیریت بقایای گیاهی و همچنین سطوح مختلف کود نیتروژن، بر میزان نیتروژن نیتراتی باقی مانده در خاک بعد از برداشت محصول، درکنار عملکرد محصول، تحت سیستم‌های بی‌خاک‌ورزی بررسی شده است.
این پژوهش در ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهرستان داراب و بر روی گیاه ذرت اجرا شد و محققین، روش‌های متنوعی نظیر مدیریت بقایای گیاهی در سه حالت باقی‌گذاشتن بقایا، بیرون‌بردن بقایا و خردکردن بقایای گیاهی با ساقه خردکن و همچنین مقادیر مختلف کود نیتروژنه را به بوته آزمایش گذاشتند.
نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش نشان داد که مقدار نیتروژن نیتراتی باقی‌مانده در خاک بعد از برداشت محصول و نیز نیتروژن جذب‌شده توسط دانه، به مقدار زیادی تحت تأثیر روش‌های مختلف مدیریت بقایا و سطوح کودی نیتروژن مصرفی قرار دارد.
بر این اساس، روش خارج کردن بقایا از زمین، باعث تجمع بیشترین مقدار نیتروژن نیتراتی در خاک می‌شود و کمترین میزان نیتروژن نیتراتی نیز در روش خردکردن بقایای گیاهی با ساقه خردکن مشاهده شده است.
نتایج پژوهش همچنین آشکار می‌سازد که جذب نیتروژن توسط دانه در روش‌های خردکردن بقایای گیاهی با ساقه خردکن و همچنین باقی‌گذاشتن بقایا، در مقایسه با روش خارج کردن بقایا از زمین، به‌ترتیب به میزان ۴.۵ و ۹.۴ درصد کمتر است.
مجید روزبه، استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس و همکارش نتایج را این‌گونه توصیف کرده‌اند: «یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد که به‌کارگیری روش خارج کردن بقایا از زمین، منجر به بیشترین تجمع نیتروژن نیتراتی در پروفیل خاک شده است. سطوح کودی نیتروژن نیز تأثیر معنی‌داری بر نیتروژن نیتراتی باقی‌مانده دارند».
آنها ادامه می‌دهند: «کمترین نیتروژن مورد نیاز جهت دستیابی به بیشترین میزان محصول ذرت، در تیمار ۲۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار دیده می‌شود، ولی در کل، نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که تأثیر ترکیبی استفاده از روش آخر مدیریت بقایا، یعنی خردکردن بقایای گیاهی با ساقه خردکن در کنار استفاده از ۲۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار، به‌طور قابل‌توجهی از تأثیر هر یک از آنها به‌طور جداگانه بر تولید محصول و جذب نیتروژن توسط دانه، مؤثرتر است».
روزبه و همکارش، این یافته‌ها را در نشریه «تحقیقات سامانه‌ها و مکانیزاسیون کشاورزی» که متعلق به موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی است، به چاپ رسانده‌اند.
- 12
- 6
