سپتیک تانک فاضلاب چیست؟اصول کار، انواع و روش های نگهداری

این سیستم تصفیه فاضلاب، به عنوان یک واحد مستقل عمل کرده و در مناطقی که دسترسی به شبکه فاضلاب شهری وجود ندارد، به کار می‌رود. فاضلاب ورودی به سپتیک تانک ، به سه لایه مجزا تقسیم می‌شود: لایه روغنی، لایه لجن و لایه مایع. باکتری‌های بی‌هوازی موجود در سپتیک تانک، مواد آلی موجود در لایه لجن را تجزیه کرده و به گاز متان، دی‌اکسید کربن و لجن پایدار تبدیل می‌کنند. لایه مایع تصفیه شده نیز از طریق لوله خروجی به چاه جذبی یا سیستم‌های تصفیه ثانویه هدایت می‌شود.

اجزای اصلی سپتیک تانک فاضلاب عبارتند از:

• مخزن: بخش اصلی سپتیک تانک که برای نگهداری فاضلاب طراحی شده است.
• لوله ورودی: فاضلاب از طریق این لوله وارد سپتیک تانک می‌شود.
• لوله خروجی: مایع تصفیه شده از طریق این لوله از سپتیک تانک خارج می‌شود.
• لوله تهویه: برای خروج گازهای تولید شده در فرآیند تصفیه.
• لوله بازدید: برای دسترسی به داخل سپتیک تانک جهت انجام عملیات نگهداری و تعمیرات.

اهمیت تانک سپتیک فاضلابی

سپتیک تانک‌ها نقش بسیار مهمی در حفظ محیط زیست و بهداشت عمومی ایفا می‌کنند. برخی از مهم‌ترین مزایای استفاده از سپتیک تانک عبارتند از:

• بهداشت عمومی: با دفع بهداشتی فاضلاب، از شیوع بیماری‌های واگیردار جلوگیری کرده و بهداشت عمومی را بهبود می‌بخشد.
• استقلال از شبکه فاضلاب شهری: در مناطقی که دسترسی به شبکه فاضلاب شهری وجود ندارد، سپتیک تانک تنها گزینه برای تصفیه فاضلاب است.
• هزینه نگهداری پایین: پس از نصب، هزینه‌های نگهداری سپتیک تانک نسبتاً پایین بوده و به تخلیه دوره‌ای لجن محدود می‌شود.
• انعطاف‌پذیری بالا: سپتیک تانک‌ها به راحتی قابل نصب و جابجایی هستند و برای ساختمان‌های مسکونی، تجاری و صنعتی قابل استفاده می‌باشند.

تاریخچه سپتیک تانک‌ها

تاریخچه دقیق اختراع سپتیک تانک به طور دقیق مشخص نیست، اما استفاده از روش‌های ساده برای تصفیه فاضلاب در گذشته‌های دور نیز رواج داشته است. با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی، طراحی و ساخت سپتیک تانک‌ها بهبود یافته و به شکل امروزی درآمده است.

مقایسه سپتیک تانک با سایر روش‌های تصفیه فاضلاب

سپتیک تانک‌ها به عنوان یکی از روش‌های تصفیه فاضلاب، با روش‌های دیگری مانند تصفیه فاضلاب شهری، تصفیه فاضلاب صنعتی و تصفیه فاضلاب به روش بیولوژیکی قابل مقایسه است. هر یک از این روش‌ها دارای مزایا و معایب خاص خود بوده و انتخاب روش مناسب به عوامل مختلفی مانند حجم فاضلاب، نوع فاضلاب، شرایط محلی و مقررات زیست محیطی بستگی دارد.

مزایای سپتیک تانک نسبت به سایر روش‌ها:

• هزینه اولیه کمتر: نسبت به ساخت شبکه فاضلاب شهری، هزینه نصب و راه‌اندازی سپتیک تانک کمتر است.
• انعطاف‌پذیری بالا: برای مناطق با جمعیت کم و پراکنده مناسب‌تر است.
• نیاز به انرژی کمتر: برای عملکرد سپتیک تانک به انرژی کمی نیاز است.

معایب سپتیک تانک:

• تصفیه ناقص: سپتیک تانک‌ها تنها قادر به تصفیه اولیه فاضلاب هستند و برای تصفیه کامل به سیستم‌های تصفیه ثانویه نیاز است.
• نیاز به نگهداری: سپتیک تانک‌ها نیاز به تخلیه دوره‌ای لجن و بازدیدهای دوره‌ای دارند.
• خطر آلودگی محیط زیست: در صورت نصب و نگهداری نامناسب، ممکن است باعث آلودگی محیط زیست شود.

سپتیک تانک‌ها در انواع و اندازه‌های مختلفی تولید می‌شوند که هر کدام دارای مزایا، معایب و کاربردهای خاص خود هستند. انتخاب نوع مناسب سپتیک تانک به عوامل مختلفی از جمله حجم فاضلاب، نوع خاک، سطح آب زیرزمینی و شرایط آب و هوایی بستگی دارد.

طبقه‌بندی سپتیک تانک ها بر اساس جنس:

• سپتیک تانک بتنی: این نوع سپتیک تانک از بتن ساخته شده و از مقاومت و دوام بالایی برخوردار است. با این حال، نصب و جابجایی آن دشوار بوده و وزن بالایی دارد.
• سپتیک تانک پلی‌اتیلن: این نوع سپتیک تانک از جنس پلی‌اتیلن بوده و سبک وزن، مقاوم در برابر خوردگی و نصب آسانی دارد. همچنین، به دلیل یکپارچگی ساختار، احتمال نشت در آن بسیار کم است.
• سپتیک تانک فایبرگلاس: این نوع سپتیک تانک از الیاف شیشه تقویت شده با رزین ساخته شده و سبک وزن، مقاوم و دارای عمر طولانی است.
• سپتیک تانک کامپوزیت: این نوع سپتیک تانک ترکیبی از چندین ماده مانند پلی‌اتیلن و فایبرگلاس است و معمولاً سبک وزن و مقاوم در برابر خوردگی است.

طبقه‌بندی سپتیک بر اساس شکل ظاهری:

• سپتیک تانک گرد: این نوع سپتیک تانک به دلیل شکل هندسی خود، مقاومت بیشتری در برابر فشار خاک دارد.
• سپتیک تانک مستطیل: این نوع سپتیک تانک به دلیل شکل ساده خود، نصب و نگهداری آسان‌تری دارد.
• سپتیک تانک بیضی: این نوع سپتیک تانک ترکیبی از مزایای دو نوع قبلی بوده و هم مقاومت خوبی دارد و هم نصب آن آسان است.

طبقه‌بندی سپتیک فاضلابی بر اساس ظرفیت:

• سپتیک تانک خانگی: برای منازل مسکونی با تعداد افراد کم مناسب است.
• سپتیک تانک صنعتی: برای کارخانه‌ها، مجتمع‌های تجاری و سایر مکان‌هایی که حجم فاضلاب بالایی تولید می‌کنند، مناسب است.
• سپتیک تانک تجاری: برای هتل‌ها، رستوران‌ها و سایر اماکن تجاری مناسب است.

عوامل موثر در انتخاب نوع سپتیک تانک:

• حجم فاضلاب: تعداد افراد ساکن، نوع فعالیت و میزان مصرف آب در تعیین حجم مورد نیاز سپتیک تانک موثر است.
• نوع خاک: نوع خاک محل نصب سپتیک تانک در انتخاب جنس و شکل سپتیک تانک موثر است.
• سطح آب زیرزمینی: ارتفاع سطح آب زیرزمینی در محل نصب سپتیک تانک باید در نظر گرفته شود.
• شرایط آب و هوایی: شرایط آب و هوایی منطقه در انتخاب جنس و ضخامت دیواره سپتیک تانک موثر است.
• بودجه: هزینه اولیه خرید و نصب سپتیک تانک از عوامل مهم در انتخاب نوع سپتیک تانک است.

جدول مقایسه انواع سپتیک تانک (بتنی، پلی اتیلن، فایبرگلاس و کامپوزیت):

در انتخاب نوع سپتیک تانک، بهتر است از مشاوره متخصصان این حوزه استفاده شود تا بهترین گزینه متناسب با شرایط شما انتخاب گردد.

نحوه کار سپتیک تانک چگونه است؟

سپتیک تانک به عنوان یک سیستم تصفیه اولیه، فاضلاب ورودی را به سه لایه مجزا تقسیم می‌کند و با کمک باکتری‌های بی‌هوازی، مواد آلی موجود در فاضلاب را تجزیه می‌کند. این فرایند تصفیه به چند مرحله تقسیم می‌شود:

۱. ته نشینی (Sedimentation):

• مواد جامد سنگین‌تر مانند شن، ماسه و ذرات جامد بزرگ‌تر به دلیل نیروی جاذبه به کف سپتیک تانک ته نشین می‌شوند و لایه‌ای به نام لجن را تشکیل می‌دهند.

۲. شناور شدن (Floatation):

• مواد سبک‌تر مانند چربی‌ها، روغن‌ها و مواد شناور دیگر به دلیل چگالی کمتر از آب، به سطح سپتیک تانک آمده و لایه شناوری را تشکیل می‌دهند.

۳. تجزیه بیولوژیکی (Biological Decomposition):

• در لایه میانی سپتیک تانک، باکتری‌های بی‌هوازی به مواد آلی موجود در فاضلاب حمله کرده و آن‌ها را به مواد ساده‌تر مانند متان، دی‌اکسید کربن و لجن پایدار تبدیل می‌کنند. این فرایند به عنوان هضم بیولوژیکی شناخته می‌شود.
• متان گازی قابل اشتعال است و از طریق لوله تهویه از سپتیک تانک خارج می‌شود.
• لجن پایدار در کف سپتیک تانک باقی مانده و به تدریج حجم آن افزایش می‌یابد.

۴. زلال‌سازی (Clarification):

• پس از اتمام فرایندهای ته نشینی، شناور شدن و تجزیه بیولوژیکی، مایع رویی که حاوی مواد آلی کمتری است، به عنوان مایع تصفیه شده از طریق لوله خروجی به چاه جذبی یا سیستم‌های تصفیه ثانویه هدایت می‌شود.

عوامل موثر بر سرعت و کیفیت تصفیه در سپتیک تانک:

• دما: با افزایش دما، فعالیت باکتری‌ها افزایش یافته و سرعت تجزیه مواد آلی بیشتر می‌شود.
• pH: pH مناسب برای فعالیت باکتری‌های بی‌هوازی حدود ۶.۵ تا ۷.۵ است.
• غلظت مواد آلی: افزایش غلظت مواد آلی در فاضلاب باعث کاهش سرعت تجزیه می‌شود.
• بارگذاری هیدرولیکی: حجم فاضلاب ورودی به سپتیک تانک در واحد زمان، بارگذاری هیدرولیکی نامیده می‌شود. افزایش بارگذاری هیدرولیکی باعث کاهش زمان ماندگاری فاضلاب در سپتیک تانک و کاهش راندمان تصفیه می‌شود.

توجه: سپتیک تانک تنها یک مرحله از تصفیه فاضلاب را انجام می‌دهد و برای تصفیه کامل فاضلاب، به سیستم‌های تصفیه ثانویه نیاز است. مایع خروجی از سپتیک تانک هنوز حاوی برخی از آلاینده‌ها است و باید به روش‌های دیگری تصفیه شود تا به استانداردهای زیست محیطی برسد.

انتخاب سپتیک تانک مناسب

انتخاب و نصب صحیح سپتیک تانک از اهمیت بالایی برخوردار است تا بتواند به طور موثر به وظیفه تصفیه فاضلاب بپردازد و از آلودگی محیط زیست جلوگیری کند.

گروه صنعتی آب سازه  قابلیت تولید این محصول کاربردی و پر فروش از کوچک ترین ظرفیت یعنی ۲ مترمکعب در شبانه روز تا بزرگ ترین ظرفیت یعنی ۱۰۰ مترمکعب در شبانه روز را دارد. سپتیک تانک تولیدی شرکت آب سازه دارای تنوع بالایی از نظر ابعاد بوده و در برابر نشت فاضلاب، فشارهای داخلی و خارجی و نوسانات دمایی مقاومت بالایی دارند.

عوامل موثر در انتخاب سپتیک تانک:

• حجم فاضلاب: تعداد افراد ساکن، نوع فعالیت و میزان مصرف آب در تعیین حجم مورد نیاز سپتیک تانک موثر است.
• نوع خاک: نوع خاک محل نصب سپتیک تانک در انتخاب جنس و شکل سپتیک تانک موثر است. خاک‌های شنی و ماسه‌ای به دلیل نفوذپذیری بالا، برای چاه جذبی مناسب‌تر هستند.
• سطح آب زیرزمینی: ارتفاع سطح آب زیرزمینی در محل نصب سپتیک تانک باید در نظر گرفته شود تا از شناور شدن سپتیک تانک جلوگیری شود.
• شرایط آب و هوایی: شرایط آب و هوایی منطقه در انتخاب جنس و ضخامت دیواره سپتیک تانک موثر است.
• بودجه: هزینه اولیه خرید و نصب سپتیک تانک از عوامل مهم در انتخاب نوع سپتیک تانک است.

مراحل نصب سپتیک تانک:

1. انتخاب محل مناسب: محل نصب سپتیک تانک باید به دور از منابع آب آشامیدنی، چاه‌های آب و ساختمان‌ها باشد. همچنین، شیب زمین باید به گونه‌ای باشد که فاضلاب به راحتی به داخل سپتیک تانک هدایت شود.
2. حفر چاه: چاهی به اندازه و عمق مناسب برای جایگذاری سپتیک تانک حفر می‌شود.
3. نصب سپتیک تانک: سپتیک تانک به دقت در چاه قرار داده شده و اطراف آن با خاک مناسب پر می‌شود.
4. اتصال لوله‌ها: لوله ورودی فاضلاب به سپتیک تانک و لوله خروجی به چاه جذبی یا سیستم تصفیه ثانویه متصل می‌شود.
5. تست نشت: پس از پر کردن سپتیک تانک از آب، به مدت چند روز به دقت بررسی می‌شود تا از عدم وجود نشتی اطمینان حاصل شود.

نکات مهم در نصب سپتیک تانک:

• نصب توسط افراد متخصص: نصب سپتیک تانک باید توسط افراد متخصص و با تجربه انجام شود تا از کیفیت و دوام آن اطمینان حاصل شود.
• رعایت استانداردهای ملی: نصب سپتیک تانک باید مطابق با استانداردهای ملی و آیین‌نامه‌های ساختمانی انجام شود.

نگهداری و تعمیرات سپتیک تانک:

• تخلیه دوره‌ای لجن: لجن ته نشین شده در کف سپتیک تانک باید به طور مرتب تخلیه شود تا از پر شدن سپتیک تانک جلوگیری شود.
• بازرسی دوره‌ای: سپتیک تانک باید به طور مرتب بازرسی شود تا از عدم وجود نشتی، گرفتگی لوله‌ها و سایر مشکلات اطمینان حاصل شود.
• تمیز کردن لوله‌های تهویه: لوله‌های تهویه باید به طور مرتب تمیز شوند تا از انسداد آن‌ها جلوگیری شود.

با رعایت نکات فوق، می‌توان از عمر مفید و عملکرد صحیح سپتیک تانک اطمینان حاصل کرد و از آلودگی محیط زیست جلوگیری نمود.

سخن پایانی

سپتیک تانک، یک سیستم تصفیه فاضلاب مستقل است که در مناطقی که دسترسی به شبکه فاضلاب شهری وجود ندارد، به کار می‌رود. این سیستم با استفاده از فرایندهای طبیعی و باکتری‌های بی‌هوازی، مواد آلی موجود در فاضلاب را تجزیه کرده و به مواد ساده‌تر تبدیل می‌کند.

سپتیک تانک‌ها به عنوان یک راهکار موثر و مقرون به صرفه برای تصفیه فاضلاب در مناطق غیرشهری شناخته می‌شوند. با این حال، برای حصول بهترین نتیجه، لازم است که از سپتیک تانک به درستی استفاده شود و به طور مرتب نگهداری شود.