به گزارش ایرنا، از یک دودکش، دود سیاه بلند می شود و از دیگری دود سفید. 'راهنما' اشاره می کند: آن دود سفید، 'گاز ترش' است و کشنده تر.
'اینجا حدود ۳۰۰ چاه نفت دارد؛ درست وسط روستاها و زمین های کشاورزی. شاید باورکردنی نباشد ولی ما روی بزرگترین مخازن نفت کشور زندگی می کنیم. این را هم 'راهنما' می گوید.
در همسایگی اهواز، پایتخت نفت کشور؛ ۳۰ کیلومتری اهواز به طرف ماهشهر، یک جاده فرعی است که از میان منطقه نفتی مشهور به 'کُریت کمپ' می گذرد و به روستاهای بخش 'غیزانیه' می رسد. البته دودکش های نفت (مشعل ها) خیلی پیش از رسیدن به جاده فرعی هم پیدا هستند.
چندین تابلو هم در اطراف جاده ورودی نصب شده است. نام بزرگترین شرکت های نفتی کشور روی این تابلوهاست. راهنما ادامه می دهد: تابلوها برای این است که میهمانان راه را گم نکنند؛ وگرنه اهالی روستاها راه خانه را می دانند.
ناصر سجیرات رئیس شورای بخش غیزانیه که راهنمایی را بر عهده گرفته است می گوید: سال هاست که چاه ها و شرکت های نفتی در کنار خانه ها و مزارع مردم بیشتر و بیشتر شده اند و با این همه منابع خدادادی از کوچکترین کمک به این منطقه هم دریغ می ورزند.
او اضافه می کند: شغل اصلی مردم منطقه کشاورزی است و بیش از ۳۰ هزار هکتار زمین کشاورزی در این منطقه وجود دارد اما در سال های گذشته آبی برای کشاورزی ندارند.
وی می افزاید: لوله های انتقال گاز از کنار خانه های مردم می گذرد ولی مردم از نعمت گاز محروم هستند، از آن گذشته جوانان این روستاها، (حتی تحصیلکرده ها) در کنار چاه های نفت بیکار هستند.
سجیرات اظهار می کند: روستاهای ما خیلی محروم هستند به طوری که از آب شرب سالم ، جاده، فضای تفریحی و حتی مدرسه محروم هستند.
به گفته وی غیزانیه فقط یک دبیرستان پسرانه دارد به همین دلیل است که دختران پس از دوره ابتدایی ترک تحصیل می کنند و پسران هم اگر وضع مالی پدرانشان خوب باشد، برای درس خواندن به شهر می روند.
وی تصریح می کند: از همه این مشکلات و کمبودها که بگذریم، این گازهای سمی دودکش های نفت است، که حق نفس کشیدن را هم از ما گرفته و ما را به تنگ آورده اند.
وی اظهار می کند: متاسفانه در این سال ها تخلیه 'اسید' به زمین های روستاها هم به مشکلات قبلی اضافه شده است.
به گفته وی نزدیک ترین روستا به محل آلودگی ها 'ملیگط' است اما سایر روستاها هم در معرض این مشکلات هستند به طوری که انواع بیماری ها در این روستاها شایع شده است.
* گاز سوزی ها صفر نمی شود
شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب بزرگترین تولید کننده نفت کشور است که خوراک پالایشگاه ها و بخش اعظم نفت صادراتی را تامین می کند. شرکت نفت و گاز کارون، بزرگترین زیرمجموعه این شرکت (که بخش زیادی از تاسیسات نفتی و چاه های این شرکت در بخش غیزانیه اهواز قرار دارد) روزانه بیش از یک میلیون بشکه نفت خام و ۵۵ هزار بشکه میعانات گازی تولید می کند.
شرکت بهره برداری نفت و گاز مارون نیز یکی دیگر از ۹ زیرمجموعه مناطق نفتخیز جنوب و یکی از مدعیان رعایت الزامات زیست محیطی، در حدود ۶۰۰ هزار بشکه نفت و ۲۹ هزار بشکه در روز گاز مایع تولید می کند.
طرح آماک (طرح جمع آوری گازهای همراه در میدان های نفتی آب تیمور، منصوری، اهواز و کوپال) به منظور کاهش انتشار آلاینده های ناشی از سوزاندن گازهای تُرش از اوایل دهه ۸۰ آغاز شد. مرحله نخست طرح انجام شده و مرحله دوم (بخش زیست محیطی طرح) در سال ۱۳۸۸ آغاز شده که با وجود وعده های زیاد که آخرین آنها اردیبهشت ۹۵ بوده، هنوز تکمیل نشده است. بهره برداری از طرح آماک یکی از مصوبات طرح جامع کاهش آلودگی هوای اهواز و همچنین ستاد ملی کاهش آلودگی هوا برای خوزستان بوده است.
مدیرعامل شرکت مناطق نفتخیز جنوب درباره آلودگی هوا ناشی از تاسیسات نفتی به ایرنا می گوید: طرح آماک در حال نهایی شدن است و به زودی به بهره برداری می رسد.
بیژن عالی‌پور با بیان اینکه استشمام بوی گاز در اطراف تاسیسات صحت دارد می افزاید: برای سایر گازهایی که به مشعل می روند نیز طرح هایی تعریف شده که در حال برگزاری مناقصه است و با تکمیل و راه اندازی آنها گازسوزی ها به صفر می رسد، البته در منطقه کریت کمپ به جز شرکت مناطق نفتخیز جنوب، شرکت متن (توسعه و مهندسی نفت) نیز در حال کار است.
وی تاکید می کند: در مسائل اجتماعی ما به اندازه کافی هم در بخشی غیزانیه و هم کریت کمپ کار کرده ایم؛ به ویژه در زمینه ساخت مدارس و مساجد.
عالی‌پور اظهار می کند: شرکت مناطق نفتخیز جنوب مقداری لوله خریداری کرده و در اختیار شرکت آب و فاضلاب قرار داده که به منطقه آبرسانی کند.
* پای آلوده ها به دادگاه می رسد؟
رئیس اداره محیط زیست شهرستان اهواز هم در این زمینه اظهار می کند: در بخش غیزانیه سه واحد آلاینده فعالیت می کنند که شامل شرکت نفت و گاز کارون، شرکت پتروشیمی مارون واحد اهواز و شرکت سیالات انگیزشی وابسته به شرکت ملی حفاری، که هر کدام از اینها مشکلات مربوط به خود را دارند.
علی بنی‌عگبه با اشاره به مشکلات زیست محیطی واحد بهره برداری شرکت نفت و گاز کارون و واحد نمک زدایی این شرکت می گوید: به دلیل راه اندازی نشدن طرح آماک، روزانه ۱۴۰ میلیون فوت مکعب گاز در این منطقه سوزانده می شود که حدود ۶۰ میلیون فوت مکعب از آن گاز ترش است و تا زمان راه اندازی این طرح، گازهای همراه نفت و مقداری گاز H2S وارد فضا خواهد شد.
وی اضافه می کند: در واحد نمکزدایی، نشت مواد آلوده به دلیل پوسیدگی لوله ها اتفاق می افتد و باعث تخریب زمین ها می شود که قرار است لوله ها از فلزی به غیرفلزی تبدیل شود.
بنی‌عگبه همچنین می گوید: هم اکنون برکه هایی با وسعت ۱۲ هکتار از پساب پتروشیمی مارون پتروشیمی ایجاد شده و خروجی پساب آن، برخی مواقع دارای آلودگی نفتی است.
وی درباره اثرات فعالیت شرکت سیالات انگیزشی نیز اظهار می کند:این شرکت 'اسیدکلریدریک' را با درصدهای مختلف (برای تزریق به چاه های نفت) عمل می آورد؛ با توجه به اینکه این اسید، یک گاز فرار است و تبخیر می شود، مقداری از آن وارد هوا می شود که چهار ماه به این شرکت مهلت داده ایم تا تمام سیستم را به صورت ایزوله و مدار بسته اجرا کند تا از انتشار اسید در منطقه جلوگیری شود که این طرح آغاز شده است.
بنی‌عگبه تصریح می کند: شرکت های آلاینده منطقه دارای پرونده قضایی هستند و شرکت سیالات انگیزشی فعلا اخطار گرفته که در صورت تکمیل نشدن طرح در مهلت مقرر، این شرکت را نیز به مراجع قضایی معرفی می کنیم.
بخش غیزانیه در شرق اهواز، بیش از ۹۰ روستا و بیش از ۲۶ هزار نفر جمعیت دارد.
شاهین هاشمی بخشدار غیزانیه می گوید: بیش از دو سوم روستاهای این بخش در معرض آلودگی های نفتی هستند که بخشی ناشی از تاسیسات شرکت نفت و گاز کارون و بخشی نیز تحت تاثیر آلودگی تاسیسات مارون و کوپال و بقیه روستاها در حریم تاسیسات و چاه های نفت قرار دارند.
رئیس مرکز بهداشت شرق اهواز نیز در گفت وگو با ایرنا تایید می کند: شرکت های نفتی را جزو صنایع آلاینده دسته بندی و تهدیدهای اورژانسی آنها در بخش هوا و خاک شناسایی شده که گازهای نفتی، اسیدهای تخلیه شده و نشت نفت و یا پساب از جمله این آلودگی هاست.
آرش یلالی می گوید: طرح آماک طبق اعلام مدیران شرکت های نفتی تا اسفند امسال تکمیل می شود البته به راه اندازی این طرح خوشبین نیستیم و از سوی دیگر، نباید فراموش کرد که آماک برای از بین بردن آلاینده های این منطقه کافی نیست.
وی ادامه می دهد: نشت هایی با مدیران شرکت های آلاینده در حال برگزاری است و این مساله در شورای سلامت خوزستان نیز مطرح شده است، که اگر در این چارچوب نتیجه ای حاصل نشود از طریق دادگستری اقدام می کنیم.
* وقتی 'هیدروکربن ها' دست به کار می شوند
تاثیر آلودگی های نفتی بر سلامتی، به ویژه در بخش هوا، در مجامع علمی ثابت شده است.
دکتر مهران افخمی کارشناس محیط زیست نیز در همین رابطه می گوید: سوختن نفت بسته به غلظت و نوع آن مواد مختلفی تولید می کند ولی آزاد شدن 'هیدروکربن ها' در همه این فرآیندها مشترک است، که شامل اکسیدهای کربن، اکسیدهای ازت، اکسیدهای گوگرد، هیدروکربن های سوخته نشده و کربن می شود و در صورتی که گاز تُرش باشد مقدار اکسیدهای گوگرد و تاثیر آن بیشتر خواهد بود.
وی با بیان اینکه موادی که پایه هیدروکربنی دارند سرطان زا هستند تصریح می کند: با توجه به اینکه این مواد اکسیدهای غیرفلزی هستند، با رطوبت هوا یا باران ترکیب می شده و ترکیبات اسیدی بوجود می آوردند که وارد ریه شده و باعث تخریب بافت و تحریک آن می شود و در بلندمدت نیز سبب از بین رفتن بافت ریه، بیماری های تنفسی و خونی می شود.
افخمی تاکید می کند: نقش ترکیبات هیدروکربنی و مواد نفتی در بروز سرطان، اثبات شده و به تایید مراکز تحقیقاتی معتبر جهان رسیده است.
وی با بیان اینکه در بخش غیزانیه با پدیده 'تجمع آلودگی' روبه رو هستیم، می افزاید: تمرکز تاسیسات نفتی و صنایع، آلودگی زباله و عوامل دیگری همچون وقوع ریزگردها در این منطقه شرایط خاصی به وجود آورده و آن را به شدت آلوده کرده که بخشی از آلودگی به شکل مستقیم روی موجودات آن منطقه اثرگذار است و بخشی دیگر به صورت غیرمستقیم.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به اثرات غیرمستقیم ترکیبات نفتی و هیدروکربن ها، اضافه می کند: همه محصولات گیاهی و جانوری که تحت تاثیر این آلودگی ها قرار دارند نیز دارای آلودگی با غلظت بالا هستند که به شکل خوراک نه تنها مردم آن منطقه، بلکه سایر مصرف کنندگان را دچار این آلودگی ها می کند.
وی همچنین درباره 'اسید کلریدریک' توضیح می دهد: این اسید قوی و جاذب آب است به همین دلیل در هر جا که وجود داشته باشد آب بافت بدن را جذب می کند و باعث ایجاد سوزش می شود و قرار گرفتن مدام در معرض این اسید می تواند باعث نابودی همیشگی بافت ها شود.
افخمی یکی دیگر از مشکلات مناطق نفتی را نشت نفت از خطوط لوله های انتقال می داند و می گوید: خطوط لوله، فرسوده و قدیمی است و خشکسالی و تجمع نمک نیز، سبب تشدید خوردگی لوله ها و کاهش ضخامت آنها می شود؛ از سوی دیگر تست 'سنجش ضخامت خطوط لوله' به شکل مناسبی انجام نمی شود که همین مساله باعث ایجاد شکستگی و نشت نفت می شود و تاکنون چندین بار این مساله رخ داده است.
وی در ادامه درباره راهکارها اظهار می کند: طرح آماک چندین سال است که قرار است راه اندازی شود و بارها نسبت به آن وعده داده شده، اما وضعیت این طرح هنوز مشخص نیست؛ البته نباید این مساله را از یاد برد که طرح آماک به تنهایی برای جمع آوری گازهای همراه و سمی نفت کافی نیست و باید تعداد دستگاه های MOT (دستگاه فرآورش نفت) و MOS (دستگاه تفکیک گر نفت) افزایش پیدا کند.
افخمی می افزاید: شناسایی و جایگزینی و نوسازی لوله های قدیمی انتقال باید در دستورکار قرار گیرد زیرا این مساله هزینه هایی را به خوزستان تحمیل می کند که نمونه آن نشت نفت در تالاب شادگان و رودخانه کرخه و حادثه اخیر آلودگی پساب نفتی در غیزانیه است.
وی می گوید: یک لیتر نفت، یک میلیون لیتر آب را آلوده می کند و در مورد خاک نیز آلودگی نفتی باعث می شود؛ تا مدت های مدید هیچ گونه حیات در خاک وجود نخواهد داشت بنابراین نصب و راه اندازی سیستم های هشدار به ویژه در مراکز جمعیتی و افزایش شیرهای کنترلی برای اینکه در زمان حادثه بتوان جریان مواد نفتی را قطع و از تخلیه آن به محیط جلوگیری کرد، ضروری است.
افخمی تاکید می کند: در دنیا ما تنها کشوری نیستیم که نفت دارد، هم اکنون اقدامات زیادی در این زمینه صورت گرفته و کشورهای دیگر بدون مشکل کار می کنند؛ در واقع وزارت نفت باید در مقابل درآمد کلانی که دارد تعهداتش را بپذیرد و در زمینه کاهش مسائل زیست محیطی اقدام کند.
وی همچنین بر اقدامات پدافند غیرعامل برای ایجاد هماهنگی و تعیین وظایف در زمان بحران تاکید می کند و می گوید: سازمان محیط زیست در کشور به شکل تاریخی ضعیف بوده و تنها چیزی که می تواند این حوزه را تقویت کند 'صدای مردم' است که رسانه ها می توانند در این زمینه به عنوان اهرم تقویت کننده عمل کنند.
* نفت و مسئولیت اجتماعی
حسن جعفری بخشدار وقت غیزانیه در بهمن ۹۲ در صحن علنی شورای اسلامی شهر اهواز اعلام کرد که تولد نوزادان ناقص الخلقه در این منطقه افزایش داشته و دلیل آن آلودگی های صنعتی و دفن زباله در این منطقه است. اگر چه در آن زمان همه مدیران شهری سعی کردند اظهارات وی را تکذیب کنند.
بر اساس طرح جامع آلودگی هوای اهواز، حدود ۶۰ درصد از آلودگی های این شهر ناشی از صنایع نفتی است. این مساله اما باعث نشده که وزارت نفت به مسئولیت های اجتماعی خود عمل کند. 'مسئولیت اجتماعی' یعنی مسئولیت شرکت در پاسخگویی به پیامدهای فعالیت هایی که جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد؛ به عبارت دیگر به این معنی است که چگونه از طریق کسب و کار مسئولانه، ایجاد ثروت کنیم.
آیا وزارت نفت، سرانجام به مسئولیت های اجتماعی خود در خوزستان جامعه عمل می پوشاند؟
- 10
- 4
