کمبود تهران در زمینه وسایل حمل‌ونقل عمومی چقدر است؟

اعتمادآنلاین، این روزها که بحث طرح ترافیک جدید مطرح است، موافقان اجرای آن بر روی تأثیرش بر رفع آلودگی هوای تهران تأکید می‌کنند اما مخالفان اعتقاد دارند که تا وقتی حمل‌ونقل عمومی در پایتخت گسترش پیدا نکند، دردآلودگی هوا تسکین پیدا نخواهد کرد. پاسخ اعضای شورای شهر به این دسته از منتقدان این است که یکی از اهداف اجرای طرح ترافیک جدید، ایجاد درآمد و هزینه کردن این درآمد برای توسعه حمل‌ونقل عمومی است.  برای اینکه بفهمیم دعوا بر سر چه چیزی است، بد نیست نگاهی به کمبودهای تهران در زمینه وسایل حمل‌ونقل عمومی مانند مترو، اتوبوس و تاکسی بیندازیم. 

مترو: کمبود ۲ هزار واگن

از سال ۸۰ که اولین خط مترو راه‌اندازی شد تاکنون سامانه قطار زیر زمینی تهران یکی از مهم‌ترین وسایل حمل‌ونقل عمومی محسوب می‌شود. این وسیله بیشتر از همه به خاطر اینکه می‌تواند بهترین کمک برای کاهش آلودگی هوا باشد بیشتر از هر وسیله دیگری مورد توجه قرار گرفته است. اما با همه اهمیت آن، حاشیه‌های که درباره طلب دولت و کمبود بودجه برایش پیش‌آمده، باعث شده بعد از گذشت ۱۶ سال، مترو فقط بار ۱۷ درصد کل حمل‌ونقل عمومی تهران را به عهده بگیرد درصورتی که طبق مصوبه آلودگی هوا ۳۰ درصد حمل‌ونقل تهران باید توسط خطوط ریلی انجام شود این یعنی هنوز ۱۳ درصد از آنچه در برنامه‌های شهری بر دوش مترو گذاشته شده، زمین مانده است. با وجود این آمارها اگر مترو بخواهد به سهم ۳۰ درصدی خود در حمل‌ونقل برسد غیر از توسعه خطوط ریلی، باید حدود ۶ میلیون مسافر جابه‌جا کند و بیش از ۳ هزار واگن داشته باشد اما در حال حاضر متروی تهران فقط هزار و ۲۳۰ هزار واگن دارد و با وجود اینکه بسیار بیشتر از ظرفیت استانداردش مسافر جا به جا می‌کند فقط ۳ میلیون نفر از مترو استفاده می‌کنند این یعنی تهران نزدیک به ۲ هزار قطار کم دارد. به گفته مسئولان سابق و فعلی شهرداری، برای اینکه کمبود مترو در تهران بر طرف شود ۲۲ هزار میلیارد تومان اعتبار لازم است. 

اتوبوس: فاصله حداقل ۵ هزارتایی تا ایده‌آل

زمانی ناوگان اتوبوس‌رانی شهر تهران در حمل‌ونقل شهری به ایده‌آل می‌رسد که در تحقق سهم ۲۹ درصدی جابجایی مسافران موفق باشد. یعنی اینکه با ۱۱ هزار اتوبوس بتواند ۵ میلیون مسافر را روزانه جابه‌جا کند. اما به گفته مسئولان تا رسیدن به این آمار فاصله زیادی وجود دارد. مشکل اول به ماجرای ناتمام فرسودگی اتوبوس‌های تهران بازمی‌گردد که سال‌هاست ادامه دارد و در حالی که کمبود زیادی در زمینه تعداد اتوبوس‌های تهران وجود دارد، از رده خارج کردن اتوبوس‌های فرسوده از چرخه حمل‌ونقل کار ساده‌ای به نظر نمی‌رسد. به گفته رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر، تهران در حال حاضر با وجود اتوبوس‌های فرسوده ۲ هزار اتوبوس کم دارد . البته این عدد نیاز اورژانسی است وگرنه به گفته فرماندار تهران برای اینکه نیاز واقعی تهران تأمین شود حداقل ۳ هزار اتوبوس دیگر لازم است. تا زمانی که این کمبودها رفع نشود، نمی‌توان اتوبوس‌های فرسوده را از شهر جمع کرد. در حال حاضر ۶ هزار و ۲۶۸ اتوبوس در روز تردد می‌کند که بیش از ۵۰ درصد آنها یعنی ۳ هزار ۵۶۳ اتوبوس فرسوده هستند. به طور کلی بر اساس اسناد بالادستی تا سال ۱۴۰۴ تعداد اتوبوس‌های تهران باید به عدد ۱۱ هزار برسد و اگر روند اضافه کردن اتوبوس‌ها به ناوگان حمل و نقل عمومی، با همین روند فعلی پیش برود، تحقق چنین چشم‌اندازی ممکن به نظر نمی‌رسد. مخصوصاً وقتی بدانیم برای این کار حداقل هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

تاکسی: بیشتر از حد استاندارد

طبق استاندارهای جهانی تاکسی باید کمترین سهم را در حمل‌ونقل عمومی داشته باشد در حالی که تهران شهر تاکسی‌ها به نظر می‌رسد و آنها بیشترین نقش را در سیستم حمل‌ونقل عمومی دارند. گویا در تهران بار کمبود وسایل حمل و نقل عمومی دیگر به دوش تاکسی‌ها قرار گرفته است تا جایی که در حال حاضر ۳۰ درصد وظیفه حمل‌ونقل مسافران درون شهری را تاکسی‌ها انجام می‌دهند. در برنامه توسعه حمل‌ونقل شهر تهران این سهم باید به ۲۰ درصد برسد. با نگاه به وضعیت شهرهای توسعه‌یافته می‌بینیم که حتی با رسیدن به این هدف هم، راه زیادی تا استانداردهای جهانی باقی می‌ماند چون در این شهرها، تاکسی‌ها فقط ۵ درصد حمل‌ونقل عمومی را بر عهده دارند. ضمن اینکه وقتی آمارها می‌گویند ۳۰ درصد مسافران درون شهری از تاکسی استفاده می‌کنند، تاکسی‌های خطی و گردشی در آمار آورده می‌شوند و خودروهای شخصی که به صورت گذری مسافرگیری می‌کنند و همینطور تاکسی‌های آنلاین که به تازگی وارد شبکه حمل و نقل عمومی شده‌اند در این آمارها محاسبه نشده‌اند. به طور کلی گفته می‌شود که ۴ میلیون تهرانی روزانه از انواع تاکسی‌ها برای آمد و شد استفاده می‌کنند. پس در این بخش نه تنها کمبودی وجود ندارد بلکه باید برنامه‌ریزی‌های شهری به سمتی برود که بخش زیادی از مسافران تاکسی‌ها به سمت استفاده از اتوبوس و مترو هدایت شوند.

گفتنی است که سه محوری که مطرح شد، جدا از سایر زیرساخت‌هایی است که باید فراهم شود تا استفاده از وسایل شخصی در تهران کم شود. زیرساخت‌هایی مانند توسعه پیاده راه‌ها، توسعه مسیرهای دوچرخه‌رو و... که به هرکدام از آنها هم باید به صورت مبسوط پرداخت.