به‌گفته يكي از نمايندگان مجلس،اگر روزي آشوراده به بهانه طرح گردشگري يا هر بهانه ديگري واگذار شود، آبروي محيط‌زيست كشور از بين خواهد رفت
بازار موافقت‌ها در زمان كلانتري بسيار داغ شده ودر اين ميان خبرهايي از موافقت سازمان محیط‌زیست با اجراي طرح گردشگري در آشوراده به‌گوش مي‌رسد
محيط زيست درحالي با اجراي طرح گردشگري در آشوراده موافقت كرده كه هتل‌سازي، بخش مهم طرح گردشگري تنها جزيره ايراني كاسپين است
بوميان آشوراده در طرح واگذاري جزيره فراموش شده‌اند. مسئولان عدم توانايي مالي بوميان براي سرمايه‌گذاري را دليل حذف آن‌ها اعلام كرده‌اند
واگذاری آشوراده به هر بهانه‌ای به بخش‌خصوصی و افراد ذی‌نفوذ، مصداق بارز زمین‌خواری و موجب تخریب است
آشوراده تنها جزيره ايراني درياي كاسپين همچون جواهري در دريا مي‌درخشد. آشوراده تلالو خود را به‌واسطه بكر بودن به‌دست آورده است. در روزگاري كه بسياري از ذخاير ارزشمند اكولوژيكي كشور مانند تالاب‌ها، جنگل‌ها، رودخانه‌ها و ... با بحران‌هاي زيست‌محيطي دست و پنجه نرم مي‌كنند، حال آشوراده خو‌ش‌تر از بقيه است. اما قطار توسعه ناپايدار به آشوراده نيز رسيده است.
چشم‌انداز زيبا و طبيعت بي‌نظير آشوراده در اين سال‌ها به چالشي براي جزيره تبديل شده است. سودجويان بسياري چشم طمع به تنها جزيره ايراني درياي كاسپين دوخته‌اند. در چند دهه اخير بارها خبر واگذاري آشوراده به بخش خصوصي، تيتر يك رسانه‌هاي داخل و خارج كشور شده و جنجال‌هاي بسياري را به‌وجود آورده است. در اين ميان نيز دولت‌ها براي آرام كردن افكار عمومي از منتفي شدن اين واگذاري خبر مي‌دهنداما اين‌بار در دولت روحاني با واگذاري آشوراده موافقت شده است. به‌گفته يكي از نمايندگان مجلس، اگر روزي آشوراده به بهانه طرح گردشگري يا هر بهانه ديگري واگذار شود، آبروي محيط‌زيست كشور از بين خواهد رفت. واگذاری آشوراده به هر بهانه‌ای به بخش‌خصوصی و افراد ذی‌نفوذ، مصداق بارز زمین‌خواری و موجب تخریب است.
اما داستان واگذاري آشوراده در اواخر دولت دوم اصلاحات مطرح شد و از آن سال‌ها تاكنون در تمامي دولت‌ها، اين موضوع مطرح شده است. با روي كار آمدن دولت روحاني، پرونده واگذاري آشوراده دوباره مطرح شد كه اين بار بيش از گذشته موجب اعتراض افكار عمومي شد؛ چرا كه از دولتي كه يكي از شعارهاي آن محيط زيست بود، چنين انتظاري نمي‌رفت. اعتراضات تا جايي پيش رفت كه معصومه ابتكار، رييس سازمان محيط زيست درباره واگذاري آشوراده گفت: « تنها ۱۰ درصد آشوراده مربوط به گردشگری طبیعی است و واگذاری این منطقه به هیچ وجه ممکن نیست؛ چرا که جزو اراضی ملی است. همچنین چارچوبی در خصوص گردشگری طبیعی در منطقه آشوراده مشخص شده و فعالیت‌های سنگین نظیر دخل و تصرف و تخریب به هیچ‌وجه صورت نمی‌گیرد و سازمان محیط زیست اجازه چنین اقدامی را نخواهد داد».
كلانتري، آشوراده را آشفته كرد
سخنان ابتكار، خيال بسياري از دوستداران و فعالان محيط‌زيست را آسوده كرد اما تغيير رويكرد دولت دوازدهم درخصوص محيط زيست و روي كار آمدن عيسي كلانتري در سازمان حفاظت محيط‌زيست، موجب نگراني بسياري شد؛ چرا كه بازار موافقت‌ها در زمان كلانتري بسيار داغ شده است. در اين ميان خبرهايي از موافقت سازمان محیط‌زیست با اجراي طرح گردشگري در آشوراده به‌گوش مي‌رسد. سازمان حفاظت محيط زيست درحالي با اجراي طرح گردشگري در آشوراده موافقت كرده است كه هتل‌سازي، بخش مهم طرح گردشگري تنها جزيره ايراني درياي كاسپين محسوب مي‌شود.
در همين رابطه هفته گذشته مناف هاشمی، استاندار گلستان از صدور مجوز رسمی طرح گردشگری آشوراده پس از سال‌ها انتظار خبر داده است. به گزارش ایسنا، رضا اقتدار، معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست گفت:« در زمان ابتکار، سازمان حفاظت محیط‌زیست توافقی انجام داد که بر اساس نتایج مطالعات منطقه میانکاله که بخشی از آن شامل آشوراده می‌شود،در این منطقه اقداماتی برای ساماندهی گردشگری صورت گیرد. سازمان حفاظت محیط‌زیست طبق وظایف، مطالعاتی را برای بررسی ارزش‌های زیستگاهی میانکاله به منظور زون‌بندی انجام داده و به‌تازگي اشکالات موجود در این مطالعه را اصلاح کرده است. حدود یکی دو سال پیش نيز استانداری گلستان طرح گردشگری برای جزیره آشوراده تهیه و ارائه کرده است که ایرادات بسیاری داشت.
معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در مورد ایرادات طرح گردشگری استانداری گلستان برای جزیره آشوراده گفت:« این طرح همه بخش‌های جزیره را در برمی‌گرفت و به اصطلاح همه بخش‌های آشوراده را لکه‌گذاری می‌کرد. طرح‌هایی برای اجرای گردشگری برای کل جزیره آشوراده در نظر گرفته بودند تا به تدریج به کل جزیره تسلط پیدا کنند. کارشناسان دفتر زیستگاه‌ها طی جلسات متعدد این طرح را اصلاح و کل طرح‌ها را در یک گوشه از جزیره آشوراده تجمیع کردند. این طرح اصلاح شده در کمیته ارزیابی اثرات زیست محیطی سازمان محیط زیست مورد بررسی قرار گرفت و نظرات دفتر زیستگاه‌ها و معاونت طبیعی اعمال و در نهایت کلیات فنی طرح گردشگری آشوراده در آنجا تایید شد».
او در ادامه با بیان اینکه آشوراده جزو اراضی ملی و واگذاری آن ممنوع است، گفت:« به همین علت باید مراحل قانونی این موضوع طی شود. واگذاری عرصه میانکاله - که آشوراده نيز بخشی از آن است-ممنوع است. در کمیته ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست نیز این موضوع اعلام شده و هیچ واگذاری صورت نمی‌گیرد و تنها امکان بهره‌برداری در چارچوب ضوابط وجود دارد. امور گردشگری در آشوراده در منطقه‌ای که ارزش زیستگاهی پایین‌تری دارد،انجام خواهد شد. گردشگری آشوراده در کنار تاسیسات آموزش و پرورش و منطقه‌ای که محل تردد مردم و مستثنیات آن‌هاست، انجام می‌شود. ضمن اینکه طرح‌های گردشگری در مناطق چهارگانه محیط‌زیست با طرح‌های گردشگری خارج از این مناطق متفاوت است. در این مناطق بیشتر سازه‌های سازگار با طبیعت مثل مراکز بومی‌گردی، مراکز توزیع مواد غذایی ارگانیک و محلی، آلاچیق و طرح‌هایی مشابه این طرح‌ها مستقر خواهند شد».
زمين‌خواري در آشوراده
پيش از اين نيز علی محمد شاعری، ريیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی، واگذاري آشوراده را مصداق بارز زمين‌خواري دانسته و در اين‌باره گفته است:« اگر روزي آشوراده به بهانه طرح گردشگري يا هر بهانه ديگري واگذار شود، آبروي محيط‌زيست كشور از بين خواهد رفت.واگذاری آشوراده به هر بهانه‌ای به بخش‌خصوصی و افراد ذی‌نفوذ، مصداق بارز زمین‌خواری و موجب تخریب است. مجلس مخالف واگذاري آشوراده به بخش خصوصي است و بارها اين موضوع را به مسئولان سازمان حفاظت محيط زيست گفته‌ام. آشوراده بايد همچنان مكان امن زيست پرندگان و اكوسيستمي طبيعي براي حفظ محيط‌زيست مازندران و گلستان باشد.
نبايد به بهانه گردشگري، ايجاد اشتغال يا توسعه، محيط‌زيست را نابود كنيم.حرمنصوري يكي از فعالان محيط زيست ميانكاله به «قانون» درباره حواشي اخير آشوراده گفت:« فعالان محيط زيست نمي‌توانند بدون هيچ قيد و شرطي مخالف اجراي هرگونه طرح گردشگري و طبيعت‌گردي باشند. اين مخالفت باعث منفعل شدن آن‌ها و در نهايت حذف از دايره ناظران برتر مي‌شود. بايد هوشمندانه عمل كرد و با نظارت بر تك‌تك مصوبات سازمان محيط زيست، مانع از انحراف و تخريب آشوراده شويم. اجراي اكوتوريسم در قالب تعريف و فاكتورها، نه‌تنها پيامد منفي ندارد بلكه موجب حفاظت از مناطق موردنظر نيز مي‌شود».
اكوتوريسم راه‌حل نجات آشوراده
اكوتوريسم، صنعتي است كه بسياري از كارشناسان محيط زيست با توسعه آن در آشوراده موافق هستند. حرمنصوري در اين‌باره گفت:« فعالان و كارشناسان محيط زيست با هرگونه توسعه سخت افزاري در جزيره آشوراده مخالف هستند. اما همه ما مي‌دانيم حفاظت فيزيكي ۵۰ سال است كه در دنيا منسوخ شده و ديگر پاسخگو نيست. به همين دليل اكوتوريسم به‌عنوان ابزاري مناسب و كارآمد براي حفاظت از اين مناطق مطرح مي‌شود؛ چراكه موجب آشتي بوميان با مناطق حفاظت شده و نجات آن مي‌شود. اما اين موضوع را فراموش نكنيم كه ايجاد زيرساخت‌هاي اكوتوريسم نبايد موجب سوءاستفاده و بهره‌برداري ناپايدار از محيط‌زيست شود. صنعت اكوتوريسم يك تيغ دولبه است كه مي‌تواند هم موجب تخريب زيستگاه آشوراده شود و هم به حفاظت اين جزيره در درجات بالاتري كمك كند».
اما و اگرهاي اكوتوريسم
اين فعال محيط زيست درباره واگذاري آشوراده براي توسعه گردشگري گفت:« ما با توسعه صنعت اكوتوريسم موافق هستيم، نه گردشگري انبوه؛ چراكه زيرساخت‌هاي اين دو بخش با يكديگر بسيار متفاوت است. در اكوتوريسم بيشتر به سمت توسعه نرم‌افزاري گردشگري پيش مي‌رويم و آسيبي به محيط زيست وارد نمي‌شود اما در بخش گردشگري انبوه، به‌دنبال ايجاد سخت‌افزاري زيرساخت‌هاي گردشگري هستيم كه بخشي از محيط زيست نيز قرباني اين توسعه خواهد شد.
شواهد حاكي از آن است كه در واگذاري آشوراده براي گردشگري بيشتر از آنكه بوميان منتفع شوند، بخش دولتي يا شايد خصولتي منتفع مي‌شود. يكي از دلايل واگذاري آشوراده كه از سوي مسئولان مطرح شده، انتفاع مالي بوميان اين جزيره در جهت بهبود سطح معيشتي آن‌ها بوده است. اين رونق اقتصادي، حفاظت در جزيره توسط بوميان منطقه را نيز درپي خواهد داشت. نكته قابل توجه اينجاست كه بوميان آشوراده در اين طرح فراموش شده‌اند. مسئولان عدم توانايي مالي بوميان براي سرمايه‌گذاري را دليل حذف آن‌ها اعلام كرده‌اند.
حال پرسش اين است، چرا مسئولان به‌دنبال توانمندسازي بوميان و ايجاد فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري براي آن‌ها نبوده‌اند؟ آيا در بسته‌هاي سرمايه‌گذاري امكان اختصاص بخشي از اين واگذاري در كنار ديگر بخش‌هاي دولتي يا خصوصي به بوميان محلي وجود نداشت؟».
خطر انحراف از طرح
حر منصوري ادامه داد:« خطر اصلي در آشوراده احتمال انحراف پروژه از مسير اوليه خود است. تمام مصوبات آخر سازمان درخصوص آشوراده بسيار خوب و تاحدي سختگيرانه است اما احتمال اين وجود دارد كه سرمايه‌گذار پس از استقرار، خارج از تعهدات و مصوبات، اقداماتي را انجام بدهد. به‌عنوان مثال رستوران در جزيره وجود دارد و نيازي به رستوران جديد ديگري در آن نيست، بايد به اين مساله توجه كرد و اجازه احداث رستوران جديدي داده نشود. همچنين ظرفيت پذيرش گردشگر در جزيره بسيار محدود است وآمدن بيش از اندازه گردشگر به جزيره موجب تخريب زيستگاه‌هاي حيات وحش مي‌شود». آشوراده، تنها جزيره درياي خزرآشوراده، دهی در مرکز شبه جزیره میانکاله در شهرستان بندرترکمن، استان گلستان است.
جزیره‌اي که در سده‌های گذشته درپی عملکرد و فعالیت گروه‌های انسانی با حفر کانال از توده اصلی خشکی خود (شبه جزیره میانکاله) جدا افتاده‌است. آشوراده در سال ۵۴ جزو نخستین مناطق زیست کره جهان معرفی و ثبت شد. در همین حال در کنوانسیون جهانی رامسر، در زمره تالاب‌های مهم دنیا قرار گرفت و سومین اهمیت این منطقه عضویت آن در پناهگاه حیات وحش است که در تمامی ایام سال، میزبان انواع پرندگان است. ۴۰درصد خاویار ایران در نزدیکی این جزیره به دست می‌آید. لفظ «آشوراده» در زبان ترکمنی به معنای «جزیره آشور» است و دارای دو بخش آشیر (آشور) و آدا (جزیره) {آشیرآدا=آشوراده} است.
ترکمن‌ها به این جزیره «مال آشیر» هم می‌گویند زیرا در زمان‌های قدیم از ساحل بندر ترکمن، دام‌های خود را جهت تعلیف به جزیره می‌رساندند و در این لفظ «مال» به معنای «دام» و «آشیر» به معنای مصدر«رساندن» است.در سال ۱۸۳۷ این جزیره با وجود اعتراض ایران، به دست نیروهای روسیه اشغال شد. پس از این اشغال، نیروهای روسی تا چندین دهه یک پاسگاه نظامی در آن داشتند.
سیر تاریخی جزیره آشوراده مبین این واقعیت است که این جزیره در مقاطعی از گذشته، مرکز مبادلات تجاری و فعالیت‌های مختلف اقتصادی بوده است. در سال ۱۲۱۵ هجری شمسی برابر با ۱۸۳۶ میلادی، جزیره به اشغال روس‌ها درآمد و محل رقابت استعماری روسیه تزاری و بریتانیا شد و از این جهت موقعیت حساسی داشته است. در زمان ناصرالدین شاه، میرزا تقی‌خان امیرکبیر درصدد پس گرفتن آشوراده برآمد و سرانجام پس از سقوط تزاریسم، به‌موجب عهدنامه منعقده مودت بین ایران و روسیه مورخ ۲۶ فوریه ۱۹۲۱ در مسکو چنین مقررشدكه به‌واسطه عدم تمایل دولت شوروی نسبت به استفاده از ثمره غاصبانه دولت تزاری از جزیره آشوراده و همچنین خرید فیروزآباد با اراضی آن كه مطابق قرارداد ۲۸ مه ۱۸۹۲ از طرف ایران به روسیه انتقال داده شده بود، به ایران مسترد شد.
- 12
- 4
