پشت دوربین‌های طرح ترافیک چه خبر است؟

در صورت ادامه اغماض نسبت به این تخلف آشکار که از سوی عده‌ای از شهروندان سر می‌زند، وضعیت ترافیک در سال آینده با اضافه شدن محدوده زوج و فرد به معابری که تردد در آنها نیازمند پرداخت عوارض است، بغرنج‌تر خواهد شد. به گزارش «دنیای اقتصاد»، تصویری که از ترافیک تهران و آنچه هر روز در یک ساعت و نیم پایانی اجرای طرح ترافیک و زوج و فرد در معابر شهر اکران می‌شود، نتیجه دو اتفاق متفاوت از یک جنس است که یکی در بزرگراه‌های اصلی منتهی به محدوده زوج و فرد و دیگری در معابر شریانی منتهی به محدوده طرح ترافیک رخ داده و مشکلات ترافیکی متفاوتی برای شهروندان رقم می‌زند.  ماجرا از این قرار است که بخشی از پهنه بزرگراه‌ها و خیابان‌های اصلی که برای حرکت خودروها طراحی شده، در فاصله ساعت ۱۷:۳۰ تا ۱۹ هر روز به توقفگاه خودروهای شخصی تبدیل می‌شود و کارکرد شبانه بزرگراه‌ها را به «پارکینگ رایگان» تغییر می‌دهد.

این گروه از شهروندان که هر روز با تکرار رفتار ناصحیح خود دست‌کم یک خط بزرگراه را اشغال کرده و در آن به مدت طولانی اتراق می‌کنند، کسانی نیستند که فقط دقایقی زودتر از موعد اجرای طرح زوج و فرد به مرز محدوده رسیده‌اند و قصد دارند چند دقیقه کوتاه توقف کنند تا بتوانند به شکل رایگان وارد محدوده مذکور شوند؛ بلکه توقف‌کنندگان در حاشیه بزرگراه‌ها، کسانی هستند که قصد ندارند عوارض ورود به طرح ترافیک را بپردازند و به همین خاطر بعضا بیش از یک ساعت در حاشیه بزرگراه‌ها در نقطه منتهی به محدوده زوج و فرد متوقف می‌مانند. در واقع این گروه اشغال معابر ویژه تردد خودروها و گذران وقت کنار بزرگراه‌ها را به پرداخت عوارض و حرکت طبیعی به سمت مقصد ترجیح می‌دهند و همین رفتار آنها موجب بروز بی‌نظمی ترافیکی در شهر می‌شود.

محدوده زوج و فرد شهر تهران بخشی از طول ۱۰ معبر بزرگراهی را نیز شامل می‌شود و تمام شهروندانی که دست‌کم از یکی از سه بزرگراه اصلی شامل بزرگراه‌های مدرس، همت و حکیم تردد می‌کنند با پدیده مذکور برخورد کرده‌اند. آنها مشاهده می‌کنند که در مسیر غرب به شرق بزرگراه‌های همت و حکیم و نیز مسیر شمال به جنوب بزرگراه‌ مدرس، تعداد زیادی از خودروسواران در حاشیه بزرگراه به سمت محدوده زوج و فرد یک خط عبور را به پارکینگ تبدیل کرده و متوقف شده‌اند. راننده و سرنشین در این خودروها حضور دارند و برخی از آنها روشن و البته برخی نیز خاموش هستند. هر اندازه که به زمان پایان اجرای روزانه طرح ترافیک و زوج و فرد (ساعت ۱۹) نزدیک‌تر می‌شویم، این صف نیز به تدریج طولانی‌تر شده و از جایی به بعد، به صف دوبله تبدیل می‌شود. مشاهده میدانی نشان می‌دهد طول این صف بعضا به یک کیلومتر هم می‌رسد. این رخداد هر روزه که شهروندان متخلف با توقف در بزرگراه برای فرار از پرداخت عوارض تردد رقم می‌زنند، نوعی ازدحام متفاوت ترافیکی را در تهران رقم زده است که جنس آن با ترافیک در طول روز و در ساعات پیک صبحگاهی و عصرگاهی در کل معابر شهر تفاوت دارد.

عامل ترافیک دومینویی در تهران

مهم‌ترین پیامد توقف خودروها در حاشیه معابر در یک ساعت و نیم منتهی به زمان پایان اجرای طرح‌های ترافیکی پایتخت، «ایجاد ترافیک دومینویی» در سطح شهر است؛ چراکه توقف در خروجی بزرگراه‌های منتهی به محدوده طرح ترافیک با اشغال سطح مفید معبر، فضای اختصاص یافته به خودروهای در حال عبور را می‌کاهد و ترافیک ناشی از آن به معابر داخل محدوده زوج و فرد و طرح ترافیک نیز پس می‌زند. پیامد دیگر این رفتار ناصحیح ایجاد سد معبر بزرگراهی است که سبب می‌شود حتی شهروندان قانون‌مداری که قصد دارند با پرداخت عوارض، از این معبر عبور کرده و مشکلی با پرداخت بهای منظور شده در حساب شهروندی خود ندارند نیز، نتوانند به‌صورت طبیعی از خروجی بزرگراه عبور کنند و صف ترافیک خودروهای در حال عبور نیز تحت تاثیر رفتار متخلفان افزایش می‌یابد.

در معابر غیربزرگراهی محیط پیرامونی محدوده طرح ترافیک نیز این مشکل به شکل دیگری وجود دارد؛ به این ترتیب که در یک خط عبوری از حاشیه خیابان‌های ورودی به طرح ترافیک در ساعات ۱۷:۳۰ تا ۱۹ به پارکینگ خودروها بدل می‌شود و به ترافیک طبیعی ساعات اوج عصرگاهی دامن می‌زند. از سوی دیگر معمولا خط عبوری حاشیه خیابان‌های محدوده طرح ترافیک در اشغال توقف موقت خودروهای دیگر است و در نتیجه خودروسوارانی که قصد ورود رایگان به این محدوده پس از ساعت ۱۹ را دارند، خط عبوری دوم خیابان‌ها را اشغال می‌کنند.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، به‌رغم اینکه توقف در بزرگراه یک تخلف آشکار است و جریمه قانونی برای آن وضع شده است، رفتار تکرارشونده متخلفان در زمینه سد معبر بزرگراهی نشان از ناتوانی متولیان مدیریت ترافیک شهر تهران در مهار این عارضه دارد. همپلیس راهور و هم متولیان مدیریت ترافیک در شهر تهران در قبال پایان دادن به این نقص طرح ترافیک و زوج و فرد مسوولیت دارند، هر چند کارشناسان نقش پلیس را در این میان پررنگ‌تر ارزیابی کرده و برخورد مسوولانه با این اغتشاش ترافیکی را خواستار هستند.

راهکاری که برای مهار این پدیده وجود دارد کاملا روشن است. ابزار قانونی جریمه در اختیار پلیس راهنمایی و رانندگی قرار دارد و به واسطه آن می‌تواند با اعمال قانون متخلفان، از تکرار این تخلف جلوگیری کند. برابر مقررات توقف در بزرگراه کاملا ممنوع بوده و صرفا در بزرگراه‌هایی که خط اضطراری برای آنها تعریف شده، امکان توقف آن هم به تناسب شرایط اضطرار رخ‌داده ممکن است.

 حرکت دنده عقب در بزرگراه‌ها ۱۵۰ هزار تومان جریمه دارد که در زمره بیشترین جرایم راهنمایی و رانندگی است. همچنین توقف دوبله ۵۰ هزار تومان جریمه و توقف در حاشیه راه‌ها برای فروش کالا ۴۵ هزار تومان جریمه دارد. اما در این میان یک معمای مرموز وجود دارد؛ اینکه چرا پلیس با وجود پشتوانه قانونی متخلفان مذکور را جریمه نمی‌کند؟

آن‌گونه که محسن پورسیدآقایی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران به «دنیای اقتصاد» گفته است، پیش از این پیشنهاد راه‌اندازی گشت سیار برای جریمه متخلفانی که با اتراق شبانه در حاشیه بزرگراه‌ها به ترافیک دامن می‌زنند، با پلیس راهنمایی و رانندگی در میان گذاشته شده است.

با وجود این به نظر می‌رسد پلیس به دلیل برخی ملاحظات اجتماعی تاکنون برای برخورد با این تخلف مصر نبوده است. نتیجه اغماض نسبت به این نقص ترافیکی، رسمیت بخشیدن به تخلف شهروندان است که می‌تواند موجب دامن زدن به این رفتار شود. نکته قابل توجه این است که اگر همین حالا برای مشکل مذکور چاره‌اندیشی نشود، ابعاد آن در سال آینده گسترده‌تر خواهد شد، چراکه از سال آینده تردد در محدوده زوج و فرد، بیشتر از ۲۰ روز در هر فصل مشمول پرداخت عوارض تردد روزانه می‌شود و در نتیجه کسانی که بر عدم پرداخت عوارض اصرار دارند، بیش از پیش بر تکرار رفتار خود اصرار خواهند ورزید. کارشناسان ترافیکی بر این باورند که راه برخورد پلیس با این تخلف روشن است. اکنون در مدیریت ترافیکی تهران ادعای استقرار سیستم‌های هوشمند ترافیکی مطرح است و بسیاری از معابر به دوربین‌های پلاک‌خوان مجهز شده‌اند.

همان‌طور که این دوربین‌ها تمام ترددهای بدون مجوز به محدوده‌های طرح ترافیک و زوج و فرد را رصد کرده و پلیس به واسطه آن متخلفان را جریمه می‌کند، از همین نوع دوربین‌ها با نصب در جهت معکوس می‌توان برای شناسایی و اعمال قانون خودروهایی که نسبت به توقف بیش از چند دقیقه در مبادی ورودی طرح ترافیک و زوج و فرد اقدام می‌کنند، استفاده و با کسانی که پشت دوربین‌های طرح ترافیک، کاربری بزرگراه‌ را به پارکینگ تغییر می‌دهند برخورد کرد؛ ضمن اینکه پیشنهاد حضور گشت سیار پلیس نیز با توجه به امکانات کنونی پلیس راهور عملیاتی به نظر می‌رسد. علاوه بر این همان‌گونه که پلیس در مواقع لزوم به شکل فیزیکی و از طریق حضور میدانی عوامل خود ترافیک بزرگراهی را مدیریت می‌کند، این امکان وجود دارد که از ظرفیت حضور فیزیکی در چند معبر اصلی محیط اطراف هر یک از دو طرح ترافیک و زوج و فرد که مشکل توقف خودرو در آنها جدی است، بهره جست. به هر حال این انتظاری کاملا طبیعی و بر حق است که با عده‌ای که بر عدم پرداخت عوارض تردد اصرار دارند و برای سایر شهروندان قانون‌مدار ترافیک‌زایی و ایجاد زحمت می‌کنند، برخورد قانونی صورت گیرد.

البته طرح ترافیک شهر تهران مشکلات و نواقص دیگری هم دارد که حتی مدیران ارشد ترافیک تهران به آن اذعان دارند، کمااینکه یک کانال وابسته به معاونت حمل و نقل و ترافیک شهر تهران با انتشار گزارشی از بی‌توجهی به تخلفات آشکار ورود به محدوده طرح ترافیک با بهای اندک از طریق پوشاندن پلاک به وسیله موتورسیکلت‌سواران انتقاد کرد. به این ترتیب برخی نواقص طرح ترافیک فعلی حتی بر عوامل اجرایی آن پوشیده نیست، اما رفع آنها بدون همراهی بیشتر پلیس راهور و استفاده از ابزار اعمال قانون ناممکن به نظر می‌رسد.