راز سرقت مجسمه و سردیس های تهران چیست؟

از شروع پرونده سرقت های سریالی مجسمه های پایتخت ۹ سال می گذرد. مجسمه هایی که نه سارق آن ها پیدا شد و نه خودشان! این بار اما تندیس «قیصر امین پور» شاعر معاصر از میدانی به همین نام در ابتدای بولوار سعادت آبادتهران به سرقت رفت. مجسمه ای که در سال ۹۲ نصب شده بود. خبر این سرقت خیلی زود در فضای مجازی منتشر شد و صحبت هایی درباره بازگشت دزد مجسمه ها را در ذهن ها زنده کرد. جدا از این که چگونه این مجسمه های سنگین بعضا در روز روشن سرقت می شوند، این سوال  نیز مطرح است که انگیزه سارقان چیست و آیا ارزش مالی این مجسمه ها به  این ریسک می ارزد؟

از کی شروع شد؟

تعداد مجسمه های مفقودشده تا اردیبهشت ۸۹ به ۱۲ عدد رسید که هر یک بین ۷۰ تا ۷۰۰ کیلو وزن داشتند. این تعداد تا امروز به حدود ۲۰ عدد رسیده است؛ البته شروع سرقت های مجسمه ای از سال ۸۹ نبود، آذر ۸۷ هم چند مجسمه از جمله چهار مجسمه از هفت مجسمه ساخت پرویز تناولی در پارک دانشجو دزدیده شد. از قبل انقلاب هم گزارش هایی از سرقت یکی دو مجسمه وجود دارد. از نکات عجیب سرقت مجسمه ها این بود که سارقان چطور توانسته اند مجسمه های چند صد کیلویی را که در اماکن عمومی و پر تردد نصب شده بودند، به سرقت ببرند.

اولین واکنش؛ بازی با افکار عمومی

اردیبهشت ۸۹ ، زمانی که سرقت مجسمه ها به اوج خود رسیده بود، نخستین بار مدیر وقت اداره حجم سازمان زیبا سازی شهرداری تهران از جمع آوری چندین مجسمه برای مرمت خبر داد و سرقت سریالی مجسمه ها را نادرست خواند اما دو روز بعد سخنگوی شهرداری تهران، خبر برداشته شدن چهار مجسمه از مجموع مجسمه های سرقت شده، از سوی ماموران شهرداری را تکذیب کرد و این خبرها را «بازی با افکار عمومی» دانست.

فرجام ۱۲ مجسمه

ماجرای آن ۱۲ مجسمه در نهایت بدون پیدا شدن سارق مجسمه‌ها بسته شد و سازمان زیباسازی شهرداری تهران از سازندگان مجسمه های سرقت شده خواست تا آن ها را دوباره بسازند که ۸ عدد از آن ۱۲ مجسمه ساخته شدو بقیه آن ها به دلایلی چون نبود قالب اصلی برای ساخت نمونه اولیه ساخته نشد.

دزدی مجسمه؛ پدیده ای جهانی

غیر از انگیزه های مالی که به عنوان اولین مورد به ذهن خطور می‌کند، وندالیسم ها یا همان بیماران روحی که به اموال عمومی آسیب می زنند-  ودر همه دنیا وجود دارند- نیز در بحث سرقت و تخریب  مجسمه ها مطرح  است. همچنین  انگیزه های فکری و اعتقادی نیز در این باره  مطرح  می‌شودکه در بخش بعدی درباره آن صحبت خواهیم کرد. دزدیده شدن مجسمه مرلین مونرو که روی آلاچیق «چهار بانوی هالیوود» واقع در بولوار هالیوود نصب شده بود، یکی از نمونه های خارجی است. مجسمه‌های یادبودی از «چرچیل» واقع در میدان «پارلمان»‌ و همچنین خیابان «‌نیو بوند» لندن، مجسمه‌ای ارزشمند از فرشته «میکائیل» در روستای «اورشولت»و مجسمه ویلیام مک‌کینلی، بیست و پنجمین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا از حزب جمهوری‌خواه هم از دیگر مجسمه هایی هستند که یا به سرقت رفته یا مورد هجوم وندالیسم ها قرار گرفته اند.

مجسمه ها چرا دزدیده می شوند

برای پاسخ به این پرسش،  به سراغ روح ا... شمسی زاده دبیر سابق انجمن مجسمه سازان و حسین علی عسگری سازنده تندیس قیصر امین پور رفتیم تا دلیل سرقت ها را جویا شویم.

هر دوهنرمند معتقدند که یکی از اصلی ترین دلایلی که می توان برای این سرقت ها متصور بود، انگیزه های مالی است. با توجه به بالارفتن قیمت برنز، وجود سردیس های برنزی برای سارقان بسیار وسوسه انگیز است. علی عسگری که هفت مجسمه از او در میادین مختلف نصب شده است، پیش از این نیز مجسمه ای از او به سرقت رفته است. او از زمزمه هایی گفت که پیش از این درباره حذف سردیس قیصر در یک سال گذشته مطرح بوده است.

 این هنرمند همچنین درباره سرقت مجسمه شهید آوینی که سال ها قبل و پیش  از نصب مفقود شده بود هم می گوید: «به نظر نمی رسد موضوع آن مجسمه سرقت باشد چون قبل از نصب گم شد و البته دیگر پیدا هم نشد و مجدد آن را ساختم و ۱۰ روز بعد نصبش کردند».

دبیر سابق انجمن مجسمه سازان هم به جز مسائل مالی انگیزه های دیگری را هم برای مفقود شدن مجسمه ها مطرح کرد و گفت: «به دلیل این که گاهی مجسمه ها نماد تفکر و راه خاصی می شوند، عده ای که مخالف آن هستند، تلاش می کنند آن را از میان بردارند که در بعضی از مفقود شدن های سال ۸۹ می شد آن را دید».

هر مجسمه چقدر می ارزد؟

درباره ارزش هنری مجسمه ها، با توجه به سابقه هنرمند و معروف بودن سازنده، قیمت اثر هم تغییر می کند اما درباره سردیس مفقود شده قیصر امین پور در صحبت با چند هنرمند، قیمت آن را حدود ۶۰ تا ۷۰ میلیون تومان اعلام کردند، هرچند خود سازنده ارزش آن را بسیار بیشتر از آن می دانست.اما این اثر ۷۰ میلیونی بعد از سرقت چند فروخته می شود؟ معمولا بعد از سرقت مجسمه با پتک دفرمه می شود که قابل رهگیری نباشدو به عنوان ضایعات فروخته می شود. از آن جایی که ضایعات برنز کیلویی ۵۰  هزار تومان است به کمتر از یک دهم ارزش واقعی آن یعنی هفت میلیون و ۵۰۰ هزار تومان فروخته خواهد شد.

راهکار چیست؟

ساخت مجسمه های غیر جذاب برای سارقان یکی از ایده هایی است که در این چند سال مطرح می شود. یعنی مجسمه ها به جای برنز  از فایبر گلاس و سنگ ساخته شوند تا وسوسه مالی برای سارقان ایجاد نکند اما مجسمه های فایبر گلاس ایرادهایی چون تغییر ظاهر در دراز مدت را به همراه خواهند داشت. البته طرح نصب دزدگیر و ساخت اتاق های شیشه ای هم برای مجسمه ها مطرح شده است.

فهرست برخی از مجسمه های سرقت شده