۱۱روز از گرانی قیمت بنزین می‌گذرد. طی روزهای گذشته انتقادها و تحلیل‌های فراوانی از سوی کارشناسان و افراد مختلف در پی این افزایش به وجود آمده است. عده‌ای جهش قیمت بنزین را باعث بالا رفتن دوباره درصد تورم دانسته‌اند و بعضی‌ها هم از افزایش سه برابری قیمت بنزین به عنوان یک فرصت مهم در جهت استفاده بیشتر مردم از حمل‌ونقل عمومی، درنتیجه کم شدن مصرف این سوخت مهم نام برده‌اند. اما آیا گران شدن بنزین می‌تواند کمکی به افزایش استفاده مردم از ناوگان عمومی شهری کند؟ و آیا حمل‌ونقل عمومی کشور پاسخگوی افزایش مشتریان خواهد بود؟
افزایش تقاضا، ناتوانی خدمات
«در ابتدای کار برآورد می‌شد که با سهمیه‌بندی بنزین بیش از ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش مسافر خواهیم داشت که این موضوع مشهود است و باید گفت، افزایش نرخ سوخت تاثیر مستقیمی بر حمل‌ونقل عمومی تهران دارد.» این را محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران به ایسنا گفته است. درواقع هاشمی معتقد است که افزایش قیمت بنزین به کاهش مصرف سوخت و استفاده بیشتر مردم از حمل‌ونقل عمومی منجر شده است.
با این حال رئیس شورای شهر تهران در جلسه روز گذشته شورا به موضوع دیگری در این زمینه اشاره کرد و آن هم مسئله جدی کیفیت حمل‌ونقل عمومی بود. هاشمی از یک سو خبر از افزایش تقاضای مردم برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی می‌دهد و از سوی دیگر خبر داده که از ۶ سال پیش تاکنون حتی یک اتوبوس هم به شرکت واحد تحویل داده نشده است. بنابراین با توجه به اینکه به نظر می‌رسد با بهبود ناوگان عمومی درون‌شهری میزان استفاده مردم از آن افزایش پیدا کند؛ اما موانعی سد راه این موضوع است؛ فرسودگی و کمبود توأمان.
هاشمی درمورد آنچه باعث شده تا حمل‌ونقل عمومی در مسیر ارتقاء کمی و کیفی قدم نگذارد، گفته است: «متاسفانه طی دهه اخیر، با وجود مصوبات مثبت شورای اقتصاد و هیئت وزیران، به دلیل گره‌های بوروکراتیک و عدم هماهنگی دستگاه‌های مسئول مانند وزارت‌خانه‌های صمت، نفت، راه، کشور و بانک مرکزی، سازمان برنامه و صندوق توسعه ملی این مصوبات بر زمین مانده است و حتی یک دستگاه اتوبوس هم طی شش سال گذشته از سوی دولت تحویل شرکت واحد نشده است.»
با این اوضاع به نظر می‌رسد که شرایط حمل‌ونقل عمومی کشور در وضعیتی نامناسب و حتی قرمز به سر می‌برد. در این میان اوضاع تهران از همه بدتر است؛ زیرا به‌عنوان یک کلانشهر و پرجمعیت‌ترین شهر ایران با جمعیتی بیش از ۱۳ میلیون در روز و ۹ میلیون در شب نیازمند پویایی و به‌روز بودن بیشتری در زمینه حمل‌ونقل عمومی است.
رئیس شورای شهر تهران در توضیح شرایط حاد حمل‌ونقل عمومی تهران گفته است: «توقف عمدی چند خودروی عمومی یکی از عوامل تشدید ناآرامی‌ها و اغتشاشات هفته گذشته بود، اما در تهران به‌طور متوسط روزانه شاهد خرابی ۳۰۰ دستگاه اتوبوس هستیم که علت آن فرسودگی و عدم جایگزینی است.»
بحران واگن
بحران در حمل‌ونقل عمومی تهران فقط شامل کمبود اتوبوس و فرسودگی آنها نمی‌شود. مترو از حیاتی‌ترین خطوط حمل‌ونقل شهری است که در کلانشهری مانند تهران توسعه و سرپا ماندن خطوط فعلی آن بیش از هر وسیله نقلیه دیگری مورد نیاز است. کمبود خطوط مترو، واگن‌ها و فرسودگی این رگ حیاتی پایتخت در سال‌های گذشته به اصلی‌ترین مسئله ناوگان حمل‌ونقل عمومی تبدیل شده است.
«در‌حال‌حاضر افزون بر اتوبوس‌ها، واگن‌های فرسوده مترو هم داریم که به مرحله بحران رسیده‌اند. واگن‌هایی داریم که مشکل جدی دارند اما نمی‌توانیم آنها را از رده خارج کنیم چراکه کمبود واگن وجود دارد. بازسازی و تعمیر انجام می‌شود اما باید به‌روز شوند زیرا بخشی از آنها قدیمی هستند. به طور متوسط همیشه ۲۰۰ واگن از خط خارج شده و در حال تعمیر هستند. اگر ۲۰۰۰ واگن تامین شود، می‌توانیم واگن‌های فرسوده را از رده خارج کنیم.
اما با توسعه خطوط تازه مترو، نیاز تهران به ۳ هزار واگن افزایش پیدا می‌کند.» اینها صحبت‌های محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران در گفت‌و‌گو با برنا است. بر اساس آنچه علیخانی گفته است، واگن‌های فرسوده مترو به مرحله بحران رسیده‌اند. با این اوصاف نمی‌توان انتظار فراوانی داشت که بعد از گران شدن بنزین حمل‌ونقل عمومی بتواند پاسخگوی نیاز مردم باشد. پایین آمدن کیفیت خدمات‌دهی در این بخش می‌تواند به کم شدن تقاضا منجر شود و درنتیجه افزایش قیمت بنزین نمی‌تواند راهی برای استفاده بیشتر مردم از حمل‌ونقل عمومی و در پی آن کم شدن آلودگی هوا باشد.
با‌این‌حال محسن هاشمی، از شهرداری تهران خواسته تا فکری به حال ناوگان فرسوده تهران کند: «در حوزه مدیریت شهری انتظار جدی ما از شهرداری تهران، افزایش توان اجرایی و عمل‌گرایی برای به نتیجه رساندن اقدامات در جهت ارتقاء خدمت به شهروندان است و نباید با تزلزل، فرافکنی و انفعال، در حل مشکلات کوتاهی کرد.»
کمک دولت به مترو
با توجه به اینکه شهرداری تهران با کسری بودجه روبه‌رو است در نتیجه امکان چندانی برای نوسازی حمل‌ونقل شهری ندارد اگر چه تحریم‌ها هم مزیدی بر علت هستند. با این حال دولت با افزایش قیمت بنزین می‌تواند کمک حال ناوگان حمل‌ونقل عمومی باشد.
محمد علیخانی درمورد گرانی دلار و افزایش قیمت واگن‌ها گفته است: «تا دو سال پیش با ۱۰ هزار میلیارد می‌توانستیم ۲ هزار واگن خریداری کنیم ولی امروزه با افزایش نرخ ارز و اتفاقات اقتصادی حداقل به سه برابر افزایش پیدا کرده است. بدین ترتیب قیمت هر واگن از ۵ میلیارد به ۱۵ میلیارد رسیده است و برای کل دو هزار واگن حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان باید پرداخت شود. البته روش‌های مختلفی برای تامین آنها ازجمله کمک دولت موجود است.
شهرداری و مناطق شهرداری اگر مشارکت کنند اتفاق خوبی خواهد افتاد.» شهربانو امانی درباره افزایش استفاده بیشتر مردم از مترو و اتوبوس در یک هفته گذشته و کمک دولت به ناوگان حمل‌ونقل عمومی به «سازندگی» می‌گوید: «شرایط جوی در هفته گذشته باعث افزایش ۲۰درصدی مردم از مترو و اتوبوس‌های تندرو شده است. این اتفاق در کوتاه‌مدت افتاده اما در درازمدت باید به این نکته توجه کرد که مردم بلافاصله بعد از گران شدن بنزین تصمیم تغییر رفتاری را نشان نمی‌دهند. اما با توجه به تغییر رویکرد شورای شهر و مدیریت شهری در ارتباط با تقویت حمل‌ونقل عمومی به طور طبیعی تقویت حمل‌ونقل عمومی و توسعه خطوط مترو و نوسازی حمل‌ونقل عمومی واگن‌های مترو و اتوبوس‌ها می‌تواند ۲۰ درصد مشتریان مقطعی مترو و اتوبوس را دائمی کنند.»
او ادامه می‌دهد: «ما ادعا داریم پایگاه رای آقای روحانی با حمایت اصلاح‌طلبان بود و یکی از شعارهای ایشان در جهت نوسازی ناوگان عمومی بوده، در این دوران هم روابط دولت محلی (شهرداری) و دولت مرکزی (ریاست جمهوری) بهبود یافت. در نتیجه شهردار در جلسات هیئت دولت حضور دارد و معتقدم که شرکت داشتن شهردار در این جلسات باید خروجی داشته باشد.»
امانی درباره کمکی که گران شدن بنزین به حمل‌ونقل عمومی می‌کند، می‌گوید: «یک بخش مهم افزایش قیمت بنزین در جهت کمک به ۶۰ میلیون ایرانی شهروند هزینه خواهد شد و بخش دیگر آن هم باید به تقویت زیرساخت‌ها برگردد زیرا ۹۳ درصد مردم خواستار حل مشکل آلودگی هوا هستند که این مشکل بدون سرمایه‌گذاری شهری حل نمی‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «شاید در زمینه حمل‌ونقل عمومی، تهران شهردار متخصص نداشته باشد اما باید به خواسته‌های مردم توجه کند. پیروز حناچی قول داده بود که هر ماه یک ایستگاه مترو در تهران افتتاح کند، در مهر ماه این اتفاق افتاد اما آبان هیچ ایستگاهی افتتاح نشد. البته به این نکته هم توجه کنید که شهرداری با کسری بودجه روبه‌رو است.»
امانی اما خبر از کمک دولت به توسعه مترو می‌دهد و می‌گوید: «در جلسه روز یکشنبه ۳ آذر ماه کمیسیون عمران و حمل و نقل، این موضوع مطرح شد که دولت مصوب کرده تا یک میلیارد دلار برای توسعه مترو و حمل‌ونقل عمومی به تهران کمک کند. این بودجه صرف خرید اتوبوس و واگن مترو خواهد شد. قیمت هر اتوبوس ۱۴۲ هزار یورو است در نتیجه می‌توان با آن ۵۰۰۰ اتوبوس تهیه کرد یا با توجه به اینکه قیمت هر مینی‌بوس هم ۲۰۰۰۰ یورو است، درنتیجه از این مبلغ ۱۰۰۰۰ مینی‌بوس هم می‌توان تهیه کرد.» با این حال مدیریت شهری باید برآورد درستی داشته باشد در اینکه این مبلغ در جایی صرف شود که مردم بیشتر از آن استفاده می‌کنند.
معصومه رضایی
- 11
- 5
