«رضا اسلامی» در گفت‌وگو با ایمنا، اظهار کرد: سازمان زمین‌شناسی کشور، یک نهاد تولیدکننده دیتا است و مانند یک آزمایشگاه تشخیص طبی که مشکلات بدن را مشخص می‌کند، اقدامات بعدی برای حل مشکل به عهده دستگاه‌های اجرایی است.
وی حد نهایی «فرونشست» در میدان نقش‌جهان را ۴۶ سانتی‌متر برشمرد و افزود: نرخ کنونی فرونشست در این میدان، پنج سانتی‌متر است. برخی معتقدند که همه ترک‌های موجود در بناهای تاریخی میدان نقش‌جهان به دلیل فرونشست نیست؛ درحالی که وقتی ترک‌های فراوانی در بناهای یک منطقه دیده شود، نمی‌توان نقش فرونشست در ایجاد مشکل را انکار کرد؛ مدیران شهری نیز به‌تازگی در بازدید از برخی نقاط شهر پذیرفتند که بسیاری از ترک‌های ایجاد شده در بناها، ناشی از فرونشست زمین است.
شمارش معکوس برای مرگ کامل آبخوان
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی اصفهان، بحران فرونشست در دشت اصفهان را جدی دانست و گفت: تنها کاری که سازمان زمین‌شناسی می‌تواند انجام دهد، اعلام وضعیت بحرانی است تاجایی‌که اگر مشکل حل نشود به شکل خوش‌بینانه تا سال ۱۴۰۹ و بدبینانه تا سال ۱۴۱۵ آب در آبخوان اصفهان تمام می‌شود و وقتی مرگ کامل آبخوان اتفاق بیفتد، حتی جاری شدن زاینده‌رود نیز مشکلی را حل نمی‌کند!
وی مرگ کامل آبخوان را به معنای پر شدن فضای بین ذرات خاک تعریف کرد و افزود: برداشت بی‌رویه آبی که در این فضای بین ذرات خاک وجود دارد، موجب متراکم شدنِ خاک می‌شود و با اینکه فرونشست زمین اکنون ساختمان‌های اصفهان را آسیب‌پذیر کرده، اما هنگامی که تحکیم کامل خاک انجام شود در فاصله دو تا سه دهه آینده، آبخوان کامل بسته می‌شود و هیچ آبی به آن نفوذ نخواهد کرد؛ گویی که شهر روی بستری از سنگ ساخته شده است.
اسلامی با اشاره به اینکه فرونشست زمین و ترک‌خوردگی بناهای شهر تا مدت مشخصی ادامه می‌یابد، تصریح کرد: مسئله اصلی این‌جاست که پس از بسته شدن آبخوان، در لایه زیرین زمین آبی برای حفر چاه و کشاورزی وجود نخواهد داشت و هیچ آبی نیز به زمین نفوذ نمی‌کند؛ به عبارت دیگر اصفهان به بیماری تبدیل می‌شود که زندگی نباتی دارد، مانند فردی که در شرایط کما قرار دارد و برای ادامه زندگی، به دستگاه اکسیژن و خون‌رسانی و دیالیز وابسته است و با قطع یکی از این دستگاه‌ها، دچار مرگ حتمی می‌شود.
وی تغییرات اقلیمی را پدیده کنونی در سراسر جهان دانست و گفت: در طول تاریخ بارها رودخانه‌های کارون و زاینده‌رود به دلیل کمبود بارندگی خشک شده است؛ اما اکنون که حتی آب شرب اصفهان وابسته به برداشت زیرزمینی از آبخوان‌ها است، اگر آبخوان زاینده‌رود کامل خالی شود، نمی‌توان به جمعیت دوونیم میلیون نفری با تانکر آبرسانی کرد؛ بنابراین بسیاری ناچار به مهاجرت می‌شوند و کارخانه‌های عظیمی مانند فولادمبارکه و ذوب‌آهن، حتی شهرک‌های صنعتی تعطیل خواهند شد.
تحکیم آبخوان و مرگ تمدن
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی اصفهان خشکی زاینده‌رود را دلیل اصلی توقف نفوذ آب به زمین دانست و خاطرنشان کرد: از سوی دیگر برداشت آب از چاه‌های این منطقه باعث نشست دائمی زمین شده است؛ تاجایی که زمین به تحکیم برسد، البته این اتفاق تدریجی است و پس از آن مرگ آبخوانی اتفاق می‌افتد که باعث شکل‌گیری و رونق تمدن در اصفهان شد.
وی درباره راهکارهای پیشنهادی سازمان زمین‌شناسی برای کاهش شدت فرونشست، افزود: زمین‌شناسی یک سازمان هشداردهنده در زمینه رخدادهای سیل، زلزله، رانش و فرونشست زمین در مناطق مستعد است، تنها راهکار کنترل سرعت فرونشست نیز جریان حداقلی در زاینده‌رود است که هفت و نیم متر مکعب بر ثانیه برآورد می‌شود؛ این موضوعی است که بارها اعلام شده است.
اسلامی با اشاره به اینکه جاری شدن آب در زاینده‌رود وابسته به برقراری تعادل منابع و مصارف است، تاکید کرد: در سال ۱۳۹۲ که خطر فرونشست جدی شد، سه نامه هشدار به ستاد بحران، میراث فرهنگی و شهردار فرستاده شد اما ۹ سال طول کشید تا مسئولان استان باور کنند که ترک‌های موجود در ساختمان‌های اصفهان فرونشستی است و اکنون نیز باید نماینده عالی دولت در استان پیگیر حل این مشکل باشد.
وی از مدیران خواست باور کنند که بحران فرونشست اصفهان در حال رخ دادن است و گفت: در گام بعدی باید برای حل مشکل در سطح ملی اقدام شود؛ درحالی‌که اگر مدیران استان این مشکل را باور نداشته باشند، برای حل آن نیز تلاش نخواهند کرد.
مشکل اصلی اصفهان فرونشست است
مدیرکل سازمان زمین شناسی اصفهان، توجه اعضای شورا و مدیران شهری به مسئله فرونشست و بازدید آن‌ها از برخی مناطق شهر را قابل تقدیر دانست و افزود: این بازدید به معنای آن است که مدیران شهری جدی بودن بحران فرونشست را پذیرفته‌اند، همین باور باعث دغدغه‌مندی مسئولان برای حل مسئله می‌شود؛ مدیران راه و شهرسازی باید برای این موضوع چاره‌اندیشی کنند که اگر قرار باشد ۳۶۰ هزار واحد مسکونی در طرح اقدام ملی در اصفهان ساخته شود، آب مصرفی این جمعیت چگونه باید تأمین شود؟
وی با اشاره به اینکه همه مسئولان استان دریافته‌اند که فرونشست مشکل اصلی اصفهان است، اظهار کرد: اکنون که این فهم مشترک ایجاد شده است باید در سفر رئیس‌جمهور یا مسئولان ملی به اصفهان به جای اینکه هر بخش جداگانه طرح‌هایی ارائه دهد باید همگی اصلی‌ترین مشکل اصفهان را فرونشست اعلام کنند.
اسلامی درباره پیامدهای مطالبه چاره‌اندیشی برای فرونشست در سفر رئیس‌جمهور به اصفهان، خاطرنشان کرد: در صورتی که مسئولان ملی این چالش جدی اصفهان که دومین قطب اقتصادی کشور و تولیدکننده سرانه ناخالص داخلی است را بپذیرند و بسیج ملی در این زمینه شکل بگیرد، برای خرید حقابه بهره‌برداران و سهامداران آب در این منطقه هزینه می‌کنند، در نتیجه چاه‌های برداشت آب برای مدت ۱۰ سال بسته می‌شود و برداشت از آبخوان به صفر می‌رسد.
وی دومین خواسته اصفهان از رئیس‌جمهور را توجه به حقابه محیط‌زیست بعد از شرب بیان کرد و افزود: اکنون شرب، صنعت، کشاورزی سه اولویت اصلی تأمین آب در حوضه زاینده‌رود هستند در حالی که باید اولویت دوم پس از شرب، محیط‌زیست باشد نه اینکه محیط‌زیست از آب بی‌بهره بماند.
ثانیه‌های سرنوشت‌ساز برای اصفهان
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی اصفهان با تاکید بر اینکه برای اصفهان ثانیه‌ها مهم و سرنوشت‌ساز است، گفت: در نخستین گام باید زاینده‌رود جریان دائمی پیدا کند؛ زیرا اکنون لایه بالایی آبخوان اصفهان کامل تخلیه شده است در لایه میانی نیز هیچ آبی وجود ندارد و تمام چاه‌های موجود نیز در حال تخلیه لایه سوم هستند که اگر همه منابع این لایه نیز استفاده شود، تحکیم و مرگ آبخوان اتفاق می‌افتد.
وی موجودی آبخوان اصفهان را ۳.۸ میلیارد مترمکعب اعلام کرد و افزود: این ذخیره کف آبی است که می‌توانست در آبخوان وجود داشته باشد پس باید تلاش کنیم که این موجودی تمام نشود؛ در غیر این صورت حتی اگر آب دریای عمان را در زاینده‌رود جاری کنند، دیگر آب به زمین نفوذ نمی‌کند.
باز و بسته شدن تنش‌زای آب در رودخانه
اسلامی با اشاره به تأثیر جریان زاینده‌رود در پیشگیری از مرگ آبخوان خاطرنشان کرد: باز و بسته کردن آب در بستر رودخانه تنش‌زا است، جاری شدن آب در زاینده‌رود باعث می‌شود آب در سطح یک، سه متر بالا بیاید و وقتی آب بسته می‌شود حجم آب در این سطح به دو متر و ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد یعنی ۴۰ سانتی‌متر خالی می‌ماند. به همین دلیل است که باز و بسته شدن آب تنش و فشار هیدرولوژیکی ایجاد می‌کند، البته نه اینکه آب در مدت هفت تا ۱۰ روز جاری باشد و مدتی بعد دوباره رها شود بلکه این تنش مربوط به زمانی است که آب ۱۰ روز در رودخانه جاری می‌شود و یک سال بستر خشک می‌شود که خطرات زیادی به همراه دارد.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی استان اصفهان در واکنش به پیشنهاد ایجاد لوله آب از سد «چم‌آسمان» به شرق اصفهان به جای رهاسازی آب، گفت: نمی‌دانیم چگونه هشدار دهیم که برخی مسئولان بپذیرند باید زاینده‌رود از سراب تا پایاب یعنی گاوخونی، همیشه جاری باشد، حتی اقدام به چندبار باز و بسته شدن آب در هر سال هیچ تأثیری در آبگیری نداشته است.
وی بازگشت زاینده‌رود به زندگی را نجات‌بخش چهار استان درگیر گردوغبار تالاب گاوخونی دانست و افزود: به تازگی گردوغبارهای شدیدی در منطقه گاوخونی اتفاق می‌افتد که علاوه بر استان اصفهان، استان‌های دیگر را هم درگیر کرده است، این گردوغبار همراه با پتاس‌های فوق‌العاده خطرناک و از همه بدتر ذرات کوارتزی است که وارد ریه شده و کیسه‌های هوایی را سوراخ می‌کند و باعث انواع بیماری‌های تنفسی می‌شود.
وی افزود: همانگونه که اعتقاد داریم آبی که در حوزه کارون، دز و خوزستان وجود دارد باید نمک جلگه را بشوید و وارد خلیج فارس شود تا حاصلخیزی جلگه خوزستان حفظ شود، معتقدیم باید زاینده‌رود نیز جاری باشد تا ساکنان منطقه از مخاطرات زیست محیطی خشکی رودخانه و تالاب در امان بمانند.
***
فرونشست زمین در سرفاریاب؛ کامیون در زمین فرو رفت
بر اثر نشست زمین در شهر سرفاریاب یک دستگاه کامیون در زمین فرو رفت.
این حادثه در حیاط یکی از ادارات این شهر هنگام اجرای طرح آسفالت رخ داد.
این حادثه تلفات جانی در پی نداشت.
گفتنی است؛ در کشور ما مبحث فرونشست یکی از مخاطرات حال حاضر می‌باشد که عمدتا در اثر استفاده بیش از حد از منابع آبی اتفاق افتاده است. رییس سازمان نقشه برداری کشور نیز عنوان کرده است که از ۳۱ استان کشور ۲۹ استان در خطر پدیده فرونشست زمین قرار دارند و لازم است مسوولان تصمیمات قاطع در این زمینه بگیرند.
- 10
- 5
