مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در شرق نوشت:در مدت ۳۵ روز بعد از زلزله ۱۹ اردیبهشت ۹۹ استان تهران با رخداد زلزله های منطقه دماوند در صدر اخبار لرزه خیزی در ایران بوده است. ازآنجاکه این استان بیشترین معرضیت جمعیت را در برابر هر نوع سانحه طبیعی در مقایسه با دیگر استان های کشور دارد، ریسک زلزله در آن بیشتر از هر جای دیگر ایران است.
میانگین تراکم جمعیت در استان های کشور ایران ۵۰ نفر در هر کیلومتر مربع است؛ درحالی که این مقدار در استان تهران حدود هزار نفر در هر کیلومترمربع است( ۲۰ برابر متوسط تراکم جمعیت در کشور!).
آنچه در این استان از طرف مدیران و بعنوان واکنش پس از رخداد زمین لرزه های اخیر اتفاق افتاده است، در ۳۵ روز قبل جست وجوی محدوده زیادترین خسارت، شمارش کشته و زخمی احتمالی و برگزاری جلساتی برای بررسی اصل موضوع زلزله بوده است.
البته زمین لرزه بامداد جمعه ۱۹ اردیبهشت ماه در شمال شهر دماوند دو نفر کشته، ۲۰ زخمی و ضرر مالی محدود داشت؛ اما بعداز زمین لرزه ۲۸ آذر سال ۱۳۹۶، دومین زمین لرزه ای بود که در تهران در دوسال و نیم گذشته به شدت حس شد.
نگارنده دو مرتبه به بازدید از پهنه رومرکزی زمین لرزه ۱۹ اردیبهشت ماه و پس‌لرزه مهم آن در ساعت ۱۳:۴۱ چهارشنبه ۷ خردادماه ۹۹ پرداخت و دریافت که این دو رخداد –به ویژه زلزله اول- باعث وحشت شدید ساکنان استان تهران و البته مردم ساکن در اطراف کانون در استان های سمنان، البرز و مازندران شده اند.
بخش هایی از محدوده دره مشا در شمال دماوند و همچنين در طول دره تار در بخش غربی گسل مشا زمین لغزش به صورت ریزش کوه –سنگ افت- دیده شد. همچنین ایجاد ترک های محدود در بعضی بناهای محدوده دماوند، روستاهای چنارشرق و آبسرد و البته شهرک مشا و روستای مبارک آباد مشاهده شد.
اصل مسئله زلزله های دماوند را تاکنون می توان به همین آسیب ها ( شامل دو نفر کشته در شب اول حادثه) محدود دانست؛ ولی واقعیت آن است که گسل مشا در پیرامون خود- در باندی به پهنای حدود ۱۰ کیلومتر از طرفین گسل مشا- جمعیتی بالغ بر ۵۰۰ هزار نفر فقط در استان تهران در شهرستان های فیروزکوه، دماوند، پردیس و شمیرانات به عنوان ساکنان در معرض خطر دارد.
مشکل درحال حاضر آن است که نبود شناخت مسوولان درباره پیامدهای زمین لرزه و دلخوش بودن به اتفاقات خوشی مانند آنکه« ان شاءالله خبری نخواهد شد»، به بی توجهی به آینده این استان انجامیده است؛ استانی که برای توسعه و حکمرانی در کشور ما از جنبه های مختلف و به تدریج ، اهمیت زیادی یافته است. وقت آن است که در آستانه قرن پانزدهم هجری شمسی، با نگاهی متفاوت به آینده نگری بپردازیم و اولین گام برای مدیریت کاهش ریسک و مدیریت بحران نیز باید تلاش برای تشخیص واقعیت میزان خطر زلزله و همچنین جلوگیری از ایجاد هر نوع ریسک جدید باشد.
درحال حاضر تاکنون امکان تحلیل سریع و برخط پس‌لرزه های با بزرگای بیش از دو که در محدوده همین گسل مشا رخ داده اند، وجود ندارد. این مسئله برای تحلیل برخط تغییرهای احتمال خطر زمین لرزه شدید در استان تهران بسیار مهم است. از سوی دیگر مسئولان هر سازمان در این استان باید بر مبنای دستورالعمل برای کاهش ریسک زلزله، در زمان قبل از رخداد آن، به سازماندهی امور بپردازند. این دستورالعمل باید دقیقا مطابق مشخصات هر سازمان تهیه شده باشد. واضح است که اگر این چنین دستورالعملی تهیه نشده است، اکنون باید بدون فوت وقت تهیه شود. در نهایت همه فعالیت های مرتبط با خطر زلزله باید بر مبنای چنین راهنماهایی انجام شود؛ به طوری که مانند نقشه راه مدیران اجرائی را راهنمایی کند.
تهران، پرتراکم ترین شهر کشور است و هر توصیه ایمنی به مردم باید بر مبنای ملاحظات و امکانات باشد؛ اما بسیاری از مردم امکانات لازم برای اجرای بسیاری از توصیه ها را ندارند. مردم اگر به مراقبت های عمومی دقت کرده و اجرا کنند و دست کم موقعیت های خطرناک جدید برای خود و دیگران ایجاد نکنند و در اطراف خود عناصر پرخطر را تا حد امکان و توان حذف کنند، حد مطلوب به عنوان وظایف شهروندی شان به دست آمده است. البته بعضی مدیران و بعضی از همکاران نگارنده به مردم سفارش هایی مانند « مردم در محل های امن قرار بگیرند» می کنند؛ ولی واضح است که برای اکثر شهروندان مشخص نیست که این مکان های امن کجاست؟!
از سوی ديگر اکثراً می شنویم که برای تسلی بخشیدن مردم در موقع پس‌لرزه ها گفته می شود که این پس‌لرزه ها علائم خوبی است؛ چراکه نشان می دهد دیگر زمین لرزه مهم دیگری نمی آید( که امکان دارد این چنین باشد؛ ولی کسی نمی تواند تضمین کند که زلزله مهم بعدی در راه نباشد) یا اساسا منکر توان لرزه زایی بالای گسل ها در استان تهران می شوند که بدیهی است با دسترسی ای که امروزه همه مردم به اطلاعات علمی از طریق اینترنت دارند، هر شهروند می تواند درباره سابقه زمین لرزه های تاریخی که در محدوده همین استان تهران رخ داده، جستجو کند و متوجه شود که برای زلزله های تاریخی محدوده استان تهران که ناشی از جنبش گسل های آن رخ داده اند، بزرگایی از ۷.۲ تا ۷.۸ نیز برآورد شده است؛ بنابراین همین جست وجوهای ساده نیز می تواند به شهروندان نشان دهد که این شیوه های انکار واقعیت –که به گمان نگارنده با مقصود دلسوزی و برای ارامش مردم بیان می شود- کمکی به کاهش ریسک های واقعا موجود زمین لرزه در محدوده استان تهران نمی کند.
- 20
- 6
