شاید بتوان گفت حدود ۱۰سال پیش بیشترین گلایه مادران از فرزندان‌شان این بود که دخترم یا پسرم از کامپیوترش جدا نمی‌شود. سوال این مادران این بود که مگر اینترنت چه دارد که می‌تواند این همه آنها را سرگرم کند؟ «اعتیاد» هم برچسبی بود که به خیلی از ما زده شد؛ «اعتیاد به اینترنت». حالا اما با توجه به اظهارات مشاور امور بانوان و خانواده وزارت ارتباطات که گفته «زنان خانه‌دار بیشترین استفاده‌کنندگان از فضای مجازی در کشور هستند.» آنها پاسخ به سوال بالا را دریافته‌اند.
٧٢درصد بانوان از تلفن‌همراه استفاده می‌کنند و ۴٨درصد از کاربران اینترنت نیز بانوان هستند؛ این آماری است که از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام شده است. این آمار درحالی است که سال گذشته نیز این وزارتخانه در کانال رسمی تلگرام خود نتایج یک نظرسنجی را منتشر کرد که مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران وابسته به جهاد دانشگاهی انجام داده بود. طبق این نظرسنجی، زنان خانه‌دار ایرانی فعال‌ترین اعضای شبکه‌های اجتماعی هستند.
این نظرسنجی در ۳۱ استان کشور و با نمونه ۴۴۰۰نفر با موضوع «بررسی دیدگاه شهروندان ایرانی در مورد شبکه‌های اجتماعی» انجام شده است. یکی از نکات قابل توجه در این بررسی این است که افراد متاهل بیشتر از افراد مجرد عضو شبکه‌های اجتماعی مجازی هستند، همچنین زنان خانه‌دار در کنار دانشجویان و دانش‌آموزان بیشترین کاربران شبکه‌های اجتماعی مجازی هستند. طبق این نظرسنجی، بیشترین سهم استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی در کشور با سهم ۲۸.۲درصدی متعلق به زنان خانه‌دار است.
حالا مدیرکل امور بانوان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در تازه‌ترین اظهارات خود می‌گوید: «در کل دنیا بانوان از فضای مجازی بیشتر برای فعالیت‌های اجتماعی و سرگرمی استفاده می‌کنند و مردان بیشتر از شبکه‌های اقتصادی. همچنین بانوان خانه‌دار در ایران بیشترین مخاطبان فضای مجازی را تشکیل می‌دهند.» به گفته سودابه رادفر، «بانوان بیشتر در فیس‌بوک، تلگرام و اینستاگرام فعالیت می‌کنند، مردان هم در دنیا بیشتر از شبکه‌های اقتصادی استفاده می‌کنند.»
صحبت‌های این مقام مسئول درحالی است که برای بازتر کردن این موضوع و اینکه زنان خانه‌دار بیشتر در فضای مجازی به‌دنبال چه مباحثی هستند با چند نفر از زنان خانه‌دار گفت‌وگو کردیم. «مهسا» یکی از این شهروندان است.او که با ۳۴سال سن ۶سالی هست که خانه‌دار است، به «ابتکار» می‌گوید: «حدود یک ساعت در روز از تلگرام و اینستاگرام استفاده می‌کنم، مطالب مورد علاقه من عرفان و ادبیات است. در گروه‌های خانوادگی فعالیت نمی‌کنم اما با اعضای درجه یک چت می‌کنم مخصوصا با کسانی که از آنها دور هستم.» به عقیده او، «همین که فضای مجازی باعث شده راحت‌تر با عزیزانم ارتباط مداوم داشته باشم حس خوبی پیدا می‌کنم برای همین گاهی شاید بیشتر از حد معمول از این امکان در طول روز استفاده کنم.»
با ورود به فضای مجازی حس بهتری دارم
«فاطمه» مادربزرگ ۵۷ساله‌ای است که در این‌باره به «ابتکار» می‌گوید: «از صبح تا شب مابین کارهای خانه از فضای مجازی استفاده می‌کنم بیشتر هم به دنبال مطالب خانوادگی برای بهبود روابط هستم البته از طریق تلگرام مطالب دینی و کمی هم طنز می‌خوانم. البته با خانواده ودوستان هم چت می‌کنم و از حال همه از این طریق با خبر می‌شوم.» این شهروند در توضیح بیشتر می‌گوید: «من از وقتی از فضای مجازی استفاده می‌کنم حس بهتری دارم چراکه به اطلاعاتم اضافه شده البته معتقدم باید از هر چیزی درست، به اندازه و به‌وقت خودش استفاده شود.»
«سارا» هم دیگر زن خانه‌داری است که ۳۲ساله است و او در این زمینه به «ابتکار» توضیح می‌دهد: «حدود ۲ساعت از وقتم را در طول شبانه‌روز در فضای مجازی می‌گذرانم. از تلگرام و اینستاگرام بیشتر اخبار، مطالب پزشکی، طنز و سرگرمی استفاده می‌کنم. در گروه‌های خانوادگی خیلی فعالیتی ندارم فقط پیام‌های جالب را برای خانواده و دوستان می‌فرستم.»
کمتر به سراغ گروه‌های فامیلی می‌روم
دیگر شهروندی که هم خانه‌دار است و هم یکی از کاربران فضای مجازی «مریم» نام دارد. او در این‌باره به «ابتکار» می‌گوید: «از شبکه اجتماعی تلگرام بیشتر از بقیه استفاده می‌کنم. در چند گروه مربوط به علوم‌سیاسی که حوزه مورد علاقه من است عضو هستم و همیشه اخبار آنها را رصد می‌کنم، همینطور خبرگزاری‌ها را از طریق این شبکه اجتماعی دنبال می‌کنم و کمتر به سراغ گروه‌های دوستانه و فامیلی می‌روم، البته با وجود یک کودک واقعا وقتش را هم ندارم.»
برخلاف همه این شهروندان، «محبوبه» زن خانه‌داری است که با ۵۳سال سن، تمایلی به استفاده از فضای مجازی ندارد. او به «ابتکار» می‌گوید: «اگرچه فرزندانم تلگرام را در تلفن‌همراهم نصب کرده‌اند اما دیر به دیر از آن استفاده می‌کنم. در واقع، از فعالیت در فضای مجازی از حوصله من خارج است هرچند می‌دانم می‌تواند در ارتباط بیشتر من با فرزندان و اقوامم مفید باشد.»
ایجاد فضای کسب و کار
همه این اظهارات درحالی است که آنطور که مدیرکل امور بانوان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات گفته «تلاش شده تا زنان برای فضای کسب و کار از فضای مجازی هم استفاده کنند چراکه بانوان بیشتر در فضای مجازی که پایه آنها سرگرمی و تفریحی است، شرکت داشته‌اند.»
به گفته رادفر، «سند راهبردی زنان در وزارت ارتباطات به‌منظور توان‌افزایی بانوان در بخش فناوری‌واطلاعات تدوین شده است که یکی از شاخصه‌های آن توسعه پایدار و متوازن است تا بانوان بتوانند به توانمندی‌های خود برسند. به عبارت دیگر، هدف امور بانوان و خانواده این وزارتخانه، توان‌افزایی زنان شهری و روستایی است که به همین منظور طرح ملی توان‌افزایی زنان با محور آی‌سی‌تی را در ۵٠نقطه کشور شروع کردیم و برنامه ما در سال٩٧ این است که در ٢٧٠نقطه کشور اجرایی شود و حتی در روستای ابرکوه یزد این طرح را آغاز کرده‌ایم.»
اوقات فراغت زنان خانه‌دار زیاد شده است
با این توضیحات از آنجایی که جامعه ما در حال گذار از سنت به مدرنیته است به‌طور حتم برنامه‌ریزی برای ساماندهی این موج از حضور زنان خانه‌دار در فضای مجازی می‌تواند آینده بهتری را برای زنان جامعه ایران رقم بزند. فرهنگ‌سازی در این زمینه موضوعی ضروری است چراکه گاهی خبرها حاکی از تاثیر منفی فضای مجازی در تحکیم بنیان‌های خانواده است. موضوعی که فریده غیرت، حقوقدان درباره آن می‌گوید: «هم اکنون در بررسی پرونده‌ها در دادگاه‌ها می‌توان استفاده افسارگسیخته از شبکه‌های مجازی را یکی از عوامل بروز مشکلات گوناگون همچون اختلافات خانوادگی و طلاق برشمرد.»
به عقیده این فعال حوزه زنان، «پیشرفت علم و فناوری در زمینه‌های مختلف به کمک انسان‌ها آمده و زنان خانه‌دار نیز از این قاعده مستثنی نیستند. با وجود وسایل برقی فراوان در خانه از جمله جاروبرقی، ماشین لباس‌شویی و ظرف‌شویی، ماکروفر و... اوقات فراغت بسیاری برای زنان خانه‌دار ایجاد شده و نداشتن برنامه‌ریزی برای استفاده صحیح از این اوقات فراغت زمینه‌ساز ورود بیش از حد آنها به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شده که این موضوع خود آسیب‌های فراوان را متوجه زنان و خانوده‌هایشان کرده است.»
بدیهی است که استفاده مناسب از این ابزار می‌تواند برای کاربران در هر شرایط سنی، جنسی و شغلی مناسب باشد. در اصل به‌کارگیری این ابزار برای هر فرد می‌تواند با نتایج فراوان همراه باشد، برای مثال هر زن خانه دار می‌تواند با استفاده از اطلاعات موجود در شبکه‌های مجازی به یادگیری مسائل مختلف و افزایش اطلاعات خود بپردازد اما آسیب‌های آن هم نباید از چشم مسئولان دور بماند.
سوسن نوری
- 16
- 4
