به گزارش ایسنا، امروزه در جوامع توسعه‌یافته و در حال توسعه در مواجهه با مساله سالخوردگی جمعیت و کاهش جدی نرخ رشد باروری، سیاست‌های جمعیتی در جهت افزایش فرزندآوری تغییر کرده اما موضوعاتی مانند حمایت اجتماعی، چقدر در این قضیه تأثیر دارد؟ به اعتقاد پژوهشگران باروری افراد ممکن است منتج از باورها، رفتارهای فردی، هنجارها و ارزش‌های اجتماعی تغییر کند.
بعضی بر این باورند فرزندآوری یک رفتار اجتماعی است و تحت‌تأثیر تعاملات اجتماعی و ساختارهای اجتماعی قرار می‌گیرد. درواقع ارزش‌ها و دیدگاه زوجین نسبت به داشتن فرزند، تعاملات زناشویی و از سوی دیگر حمایت‌های دولت، خانواده و خویشاوندان، هنجارهای اجتماعی و سازوکار شبکه‌های اجتماعی ممکن است بر تصمیمات زوجین و رفتار باروری آنها تأثیرگذار باشند. برای بررسی دقیق‌تر این موضوع، محققانی از پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی و دانشگاه علوم پزشکی ایران اقدام به انجام پژوهشی کرده‌اند که در آن به بررسی دیدگاه زنان ایرانی نسبت به‌قصد فرزندآوری و ارتباط آن با حمایت اجتماعی در کلان‌شهری همچون تهران که نرخ باروری پایینی دارد، پرداخته شده است. در این تحقیق ۸۲۲ زن واجد شرایط در سنین باروری (۴۹-۱۵ سال) که به ۲۶ مرکز منتخب دولتی و خصوصی بهداشتی و درمانی مراجعه کرده بودند، شرکت داشتند.
طبق یافته‌های این پژوهش، ارتباطی بین قصد فرزندآوری زنان با حمایت اجتماعی دیده نشد، اما عوامل جمعیت شناختی شامل سن و سطح تحصیلات زنان، همچنین وضعیت اقتصادی خانواده تعیین‌کننده‌های اصلی قصد فرزندآوری در بین زنان بودند. بر این اساس، با افزایش هر یک سال سن، ۲۰ درصد قصد فرزندآوری افزایش نشان داد، درحالی‌که با افزایش هر یک سال سطح تحصیلات زنان، ۸ درصد کاهش در قصد فرزندآوری دیده شد. همچنین براساس نتایج به‌دست‌آمده، افراد با وضعیت اقتصادی بد، ۴۷ درصد قصد کمتری برای فرزندآوری داشتند.
ناهید اکبری پژوهشگر دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران و دو همکار دیگرش در این تحقیق می‌گویند: طبق نتایج ما، یکی از عوامل مهم بر قصد فرزندآوری در زنان، تعداد فرزندان فعلی است. در این مطالعه با افزایش هر فرزند، قصد فرزندآوری کاهش ۶۰ درصدی نشان داده است. همچنین طبق یافته‌ها، ارتباط معنی‌داری بین زنان خانه‌دار و شاغل ازنظر تمایل به فرزندآوری نشان داده نشد. بنابراین به نظر می‌رسد، وضعیت شغلی در زنان ایرانی عامل تهدیدکننده‌ای برای قصد فرزندآوری آنها نباشد. البته باید ذکر کرد که در ایران میزان اشتغال زنان پایین است. همان‌طور که در این مطالعه هم درصد کمی از زنان شاغل بودند.
محققان فوق می‌افزایند: پیش از این، مطالعات متعددی ارتباط بین دو متغیر حمایت اجتماعی و قصد فرزندآوری را نشان داده‌اند به‌طوری‌که در بعضی مطالعات، افزایش دسترسی به منابع حمایتی و به‌ویژه در مراقبت از کودک و وجود شبکه‌های اجتماعی خانواده یا دوستان، زوجین را به انگیزه و قصد بیشتر برای داشتن فرزند ترغیب کرده‌اند اما نتایج مطالعه ما، ارتباط قابل‌توجهی را بین نمره حمایت اجتماعی بعد شبکه‌ای و بعد رضایت با قصد فرزندآوری در زنان مورد مطالعه نشان نداد. در این مطالعه، اکثر زنان شرکت‌کننده، همسر خود را اولین حامی (۵۲ درصد)، سپس والدین مادری (۲۰ درصد)، والدین پدری (۱۱ درصد) و دوستان (کمتر از ۲ درصد) را به‌عنوان سایر حمایت‌کنندگان گزارش کردند. ارزش‌گذاری برای فرزندان از عواملی است که مستقیما بر رفتار باروری تأثیرگذار است و به زمینه‌های اقتصادی اجتماعی زندگی زنان مرتبط است.
در این خصوص، اکبری و همکارانش اعتقاد دارند: بعضی مطالعات صورت‌گرفته در ایران نشان داده‌اند در دهه‌های اخیر ارزش فرزندآوری تحت‌تأثیر تغییرات اجتماعی و فرهنگی در حال تغییر است، بر همین اساس در جوامعی که ارزش بالایی برای داشتن فرزند قرار نمی‌دهند، شاید حمایت اجتماعی از طریق عوامل دیگری همچون تقبل مسئولیت فعالیت‌های فرزندپروری و مسئولیت‌های مالی، روانی و اجتماعی والدین بر قصد فرزندآوری تأثیر بگذارد.
این محققان با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش خود، چنین نتیجه‌گیری کرده‌اند: به هر حال با توجه به نتایج این مطالعه، برای ترویج فرزندآوری نیاز است که در جهت بهبود امنیت اقتصادی خانواده‌ها و وضعیت اقتصادی-اجتماعی زنان، سرمایه‌گذاری بیشتری صورت گیرد. بنابراین به نظر می‌رسد برای تحقق برنامه‌های جمعیتی کشوری هنوز هم بررسی‌های عمیق‌تری در زمینه عوامل مرتبط با فرزندآوری لازم باشد.
- 15
- 1
