در قتل‌های ناموسی، ولی‌دم از شکایت می‌گذرد و دیه را هم از طایفه جمع‌ می‌کنند

به گزارش رویداد۲۴، انتشار فیلم مرد جوانی در اهواز که سر بریده زن ۱۷ ساله خود را در سطح شهر می‌چرخاند، بسیار بازتاب داشت و یکی از عجیب‌ترین نمونه‌های قتل ناموسی در ایران بود. این البته اولین قتل ناموسی در ایران نبود؛ چندی پیش دختر ۱۵ ساله‌ای توسط همسر روحانی خود به قتل رسید و دوسال قبل هم رومینا در شما توسط پدرش سرش با داس بریده شد و این یعنی مردانی به اسم «غیرت» و «ناموس پرستی» حاضرند دست به هر کاری بزنند تا «آبرو» خود را حفظ کنند. این حس مالکیت و صاحب بودن زن، نسل به نسل در میان برخی مردان جا خوش کرده و معلوم نیست به اسم غیرت چند زن دیگر باید قربانی شوند.

امان الله قرایی مقدم جامعه شناس، پدیده قتل‌های ناموسی را به لحاظ جامعه‌شناختی بررسی کرده است و با واکاوی دلایل رخ دادن آن در ایران می‌گوید سنت‌های غلط باعث می‌شود مردان فکر کنند که صاحب زنان هستند اما معتقدم در سال‌های آتی نسل آگاه و جوان این سنت‌هایی که شبیه به بتن آرمه شده است را از بین می‌برد.

قرائی مقدم به رویداد۲۴ می‌گوید: قتل‌های ناموسی پدیده‌ای که است در سراسر کشور به شکل‌های مختلف قوی و ضعف وجود دارد، اما بدترین آن‌ها را در خوزستان شاهد بودیم که به این نوع قتل‌ها «نهوه» هم می‌گویند. سال ۷۹ گزارشی تحقیقی در این‌باره نوشتم و به قاضی‌های سراسر کشور ارسال کردم که در آن زمان بحث و بررسی‌های زیادی هم درباره آن شد.

وی ادامه داد: «نهوه کردن» رسمی قدیمی است که در مورد قتل‌های ناموسی رخ می‌دهد که اگر دختری درست یا نادرست برچسبی به او خورده شود که مثلا با پسری در ارتباط است، حکم قتل او به وسیله پدر، برادر و پسر عمو اجرا می‌شود. به عبارتی اختیار دختر دست برادر، پدر، عمو‌ها و پسر عموهایش است و حتی برخی مواقع برای ازدواج از پسرعموهایشم هم اجازه می‌گیرند.

قرائی مقدم با بیان اینکه در سراسر ایران خصوصا خوزستان، لرستان، کردستان، سیستان، خراسان و برخی مناطق شمالی شاهد این نوع قتل‌های ناموسی هستیم، یادآور شد: البته روز به روز این قتل‌ها کم می‌شود چرا که سطح تفکر بالا آمده است، اما متاسفانه به هرحال آن‌ها این را یک حق برای خودشان می‌دانند. متاسفانه قانون ما نیز مشکلات اساسی در این باره دارد. در اینگونه قتل‌ها، دیه را از طایفه و خاندان جمع‌آوری می‌کنند و ولی‌دم که پدر دختر است هم شکایتی ندارد و در این شرایط دادگاه هم نمی‌تواند کاری کند. در کردستان یا شمال خراسان دختران به کشور مجاور فرار می‌کنند. البته این جهالت در آفریقا، آذربایجان، افغانستان و برخی دیگر از کشور‌ها وجود دارد. من شنیده‌ام در برخی مناطق لرستان برخی از اقوام، وقتی پدری می‌میرد دختر ارثی نمی‌برد و باید ارث خود را به برادرش بدهد.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه در قبایل متعصب و جاهل دختران یا کشته می‌شوند یا خودکشی می‌کنند، گفت: قانون باید به حمایت از زنان بیاید و حقی که به ولی‌دم دادند را باید از بین ببرند. ولی‌دم می‌گوید شکایتی ندارم، خب یعنی چی؟ دیه مقتول را جمع می‌کنند و پراخت می‌کنند و قاتل بعد از چندسال حبس صاف‌صاف در خیابان راه می‌رود. اینطور که نمی‌شود. اتفاقا باید قاتل را اعدام کنند که جامعه را متنبه کنند و مردان دیگر بترسند که دست به چنین کاری بزنند. قانون باید به شدت با این رسم نادرست مبارزه کند و آن را از بین ببرد. متاسفانه، چون زن را به صورت کالا می‌بینند چنین کاری می‌کنند.

قرایی مقدم مععتقد است این قتل‌های ناموسی در گذشته بیشتر بوده و امروزه کمتر شده است، اما به خاطر گسترش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، این قبیل اتفاقات بیشتر بولد می‌شود.  او با اشاره به اینکه مردان این را غیرت می‌دانند و سنت‌های غلط باعث رخ دان چنین فجایعی می‌شود، گفت: سنت‌های غلط باعث می‌شود مردان فکر کنند که صاحب زنان هستند. بسیاری از مردان خشونت‌های مختلفی علیه زنان را به اسم غیرت روا می‌دارند که در شهر‌های کوچک این پدیده بیشتر است. در اتفاق اخیر اهواز متاسفانه اصل موضوع به حاشیه رفته و مسئولان به دنبال برخورد با انتشارکننده این فیلم بودند. مع الاسف این مردسالاری و این تفکر در بین مسئولان هم وجود دارد که می‌گویند با عاملان انتشار این فیلم برخورد شود! این یعنی وکیل، پلیس و قاضی هم از همین جامعه و همین فرهنگ هستند. متاسفانه این نگاه هیچ ارزشی برای زن، عشق، دوست داشتن قائل نیست و اگر زنی با مردی در ارتباط بود، او را فاسد می‌خوانند.

این جامعه شناس با بیان اینکه هر چه سطح تفکر پایین‌تر باشد، حس مالکیت در میان مردان نسبت به زنان بیشتر است، گفت: فقر فرهنگی، فقر اقتصادی، سطح سواد، رسوبات و رسوم هر چه بیشتر باشد، مدارا کردن نیز کمتر می‌شود. این شیوه تربیتی مردان ماست که نسبت به زن حس مالکیت دارند. برخی که سطح آگاهی بیشتری دارند نسبت به حریم شخصی زنان کاری ندارند و ورود و دخالتی ندارند، برخی دیگر خود را کنترل و برخی دیگر نسبت به رفتار‌های زن واکنش نشان می‌دهند. نسل جوان سعی دارد تا این رسوم و رسوبات باقی مانده را کنار بزند و نسل قدیم، اما همچنان نسبت به این مسئله پابرجا هستند. دانش افراد، ثروت، طبقه اجتماعی، سطح خانوادگی و ... فرق دارد و همه این تفاوت‌ها باعث می‌شود مردان نسبت به زنان نگاه متفاوتی داشته باشند. اما معتقدم در سال‌های آتی نسل آگاه و جوان این سنت‌هایی که شبیه به بتن آرمه و سیمان شده است را از بین می‌برد. اما این کافی نیست و مجلس باید به کمک بیایید و قوانین را اصلاح کند، واقعا این زنان نماینده در مجلس چه می‌کنند که لایحه حمایت از زنان سال‌هاست که خاک می‌خورد.

زینب غبیشاوی