کاهش اعتماد اجتماعی زمینه‌ساز فروپاشی سیاسی می‌شود

امان الله قرایی مقدم در گفتگو با «توسعه ایرانی» افزود: زمانی که مسوولان به وعده‌های خود جامه عمل نمی‌پوشانند و یا اینکه نسبت به مسائل و مشکلات افراد جامعه واکنش چندانی نشان نمی‌دهند دیگر مردم اعتماد اجتماعی نخواهند داشت و اعتراضات خود را با روش دیگری مانند تجمع نشان خواهند داد.

این جامعه شناس در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه علت اصلی کاهش اعتماد اجتماعی در جامعه کنونی چیست، یادآور شد: شکاف بین نسلی و نادیده گرفتن خواسته‌ها و نیاز افراد به خصوص جوانان و نوجوانان در افزایش کاهش اعتماد اجتماعی نقش بسزایی دارد. به عبارت ساده‌تر زمانی که تعاملات اجتماعی دچار خلأ و اشکال می‌شود و یا به هر دلیلی از بین می‌رود. به طور حتم شاهد کاهش اعتماد اجتماعی خواهیم بود.

وی ادامه داد: این روزها نسل خاکستری به دلیل نادیده گرفته شدن دیگر تاب‌آوری چندانی در برابر مشکلات و مسائل ندارند. از این رو به دنبال احقاق حقوق خود هستند.

قرایی مقدم با بیان این مطلب که انتظار می‌رفت دولت از گذشته برنامه‌ریزی مناسبی برای حل معضل نبود اعتماد اجتماعی داشته باشد، یادآور شد: متاسفانه در سال‌های گذشته علی‌رغم گوشزدهای مکرر از سوی کارشناسان و جامعه‌شناسان، دولت هیچ برنامه‌ای برای افزایش همدلی در میان افراد جامعه نداشت. بنابراین بروز این نوع اعتراضات اتفاقی بسیاری بدیهی به نظر می‌رسد.

نقش فاصله طبقانی در کاهش اعتماد اجتماعی

این جامعه شناس گفت: باید یادآور شد که نبود اعتماد اجتماعی می‌تواند زمینه ساز سقوط سیاسی شود، چرا که در شرایط موجود مشارکت اجتماعی به حداقل خواهد رسید و این چند دستگی در میان افراد جامعه تبعات منفی سیاسی بسیاری را به دنبال خواهد داشت.

قرایی مقدم یادآور شد: متاسفانه کاهش مشارکت اجتماعی نه تنها جامعه را هدف می‌گیرد بلکه مشکلات اقتصادی و سیاسی عدیده‌ای را به دنبال خواهد داشت. به عنوان مثال دیگر در این شرایط مردم با برنامه‌های گروهی از قبل تعیین شده همراهی چندانی نخواهند داشت.

وی افزود: افزایش فاصله طبقاتی یکی از مهمترین دلایل کاهش اعتماد اجتماعی است. متاسفانه طی سال‌های اخیر شاهد افزایش فاصله طبقاتی در جامعه هستیم، اتفاقی که منجر به توسعه فقر در کشور شد و چند شغله بودن هم نتوانست هزینه‌های جاری خانواده را پوشش دهد.

این جامعه شناس در خصوص اینکه نقش خانواده در کاهش اعتماد اجتماعی چیست، متذکر شد: خانواده در کاهش اعتماد اجتماعی نقش بسزایی دارد. به گونه‌ای که می‌توان پایه‌گذار کمرنگ شدن اعتماد اجتماعی را خانواده دانست.

قرایی مقدم عصیانگری را شاخصه اصلی کاهش اعتماد اجتماعی عنوان کرد و ادامه داد: در جامعه‌ای که اعتماد اجتماعی وجود نداشته باشد به یقین همدلی و آرامش چندانی به چشم نخواهد خورد.

وی افزود: افزایش نزاع خیابانی، نبود اعتماد میان افراد و مسائلی از این دست از ابتدایی‌ترین معایب حذف اعتماد اجتماعی در جامعه است.

 قرایی مقدم گفت: سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های اعتماد اجتماعی است. به عبارت ساده‌تر اعتماد اجتماعی علت سرمایه اجتماعی است. تا جایی که اعتماد اجتماعی از شرایط عمده و کلیدی برای مالکیت هر جامعه‌ای محسوب می‌شود. به گونه‌ای که اگر اعتماد اجتماعی در سطح جامعه حذف شود. دیگر مشروعیت نظام و آن توسعه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی از بین خواهد رفت.

وی در ادامه بیان کرد: حذف اعتماد اجتماعی باعث از بین رفتن مشروعیت نظام سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خواهد شد. اعتماد اجتماعی یک نوع فرآیند میان افراد جامعه و سازمان‌ها است. باید توجه داشت که اعتماد اجتماعی می‌تواند به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر میزان روابط اجتماعی که افراد با یکدیگر دارند، تاثیرگذار باشد؛ به عبارت ساده‌تر هرچه میزان روابط میان افراد،گروه‌ها و سازمان‌ها بیشتر باشد، به همان میزان روابط اجتماعی نیز از ثبات و پایداری بیشتری برخوردار است. بنابراین اعتماد اجتماعی نتیجه تعاملات اجتماعی موجود است، حال چنانکه تعاملات اجتماعی افزایش یابد به طور حتم شاهد افزایش اعتماد اجتماعی نیز خواهیم بود.

قرایی مقدم در رابطه با دیگر نتایج کاهش اعتماد اجتماعی گفت: کاهش اعتماد اجتماعی می‌تواند زمینه ساز از بین رفتن انضباط اجتماعی شود به عبارت ساده‌تر اگر این سرمایه اجتماعی از بین برود، دیگر نمی‌توان انتظار خدمات رسانی‌های اجتماعی را نیز داشت.

چند سالی است که اعتماد اجتماعی در ایران رو به کاستی می‌رود و این امر در اعتراضات اخیر تشدید شده است؛ حال آنکه کاهش اعتماد اجتماعی زمینه‌ساز فروپاشی سیاسی می‌شود