آیا تماشای اعدام اثر درمانی دارد؟

درباره اعدام در ملاعام بارها از من سؤال شده است. بسیاری می‌خواهند بدانند که آیا دیدن صحنه اعدام یک جانی، قاتل، قاچاقچی یا یک متجاوز به عنف می‌تواند در روحیه افراد اثرگذار باشد و به قول ارسطو در آنها حالت «کاتارسیس» یا تزکیه ایجاد کند؟ باید بگویم که براساس تجربیات من، تماشای اعدام، اثر درمانی ندارد. فردی که به اعدام محکوم می‌شود دیگر زنده نیست تا بخواهد از اثر درمانی فعلِ مجازات بهره‌مند شود و از سوی دیگر، افرادی هم که به تماشای این مراسم می‌نشینند بهره‌ای از آن نخواهند برد.

براساس علم روان‌شناسی می‌توان تماشاچیان اعدام را به چند گروه تقسیم کرد؛ عده‌ای که به خاطر ویژگی‌های ژنتیکی خاصی که دارند، احساس همدلی ندارند. در وجودشان حسی ندارند و نمی‌دانند و متوجه نخواهند شد که قاتل با این صحنه چه درد و رنجی را تحمل می‌کند. این افراد اگر خوشحال نشوند، ناراحت هم نخواهند شد.

دسته‌ای دیگر از روی کنجکاوی و ماجراجویی پا در چنین مراسمی می‌گذارند. البته خیلی از تماشاچیان با دیدن صحنه ترسناک به بیماری اختلال پس از سانحه مبتلا می‌شوند.

بايد توجه داشت كه بسياري از اعدام‌هاي در ملاعام، ريشه در سنت اداره شهرها داشته‌اند و نه اينكه رويه‌اي قانوني و حتي شكلي در اداره جامعه و كاهش جرم باشند.  در گذشته‌هاي دور، اعدام‌ها به خاطر نبود كنترل‌هاي   لازم در برابر چشم مردم و در كوچه و خيابان‌ها صورت مي‌گرفت اما امروز كه ساز و كارهاي قضائي، مددكاري، نظامي و انتظامي توانسته‌اند بار بسياري از رويكردهاي مدني را به دوش كشيده و در جهت بهبود شرايط اجتماعي گام بردارند، اعدام در ملاعام ديگر چندان اولويت جامعه‌شناسي شهري نيست.

اگر به‌طور کلی بخواهیم نگاه کنیم، مجرمان گرگ‌هایی در لباس میش هستند، آیا می‌شود گرگ‌ها را اعدام کرد؟ از نظر پزشکی مجرمان، کنترل خاصی ندارند و باید از نظر قانونی راه‌هایی اتخاذ شود تا شرايط بهتري براي اجراي مجازات آنها در نظر گرفته شود.

گاهی اوقات برای اینکه خانواده مقتول آرام شوند، متهم پرونده باید قصاص شود. ما در جایگاه خانواده قربانی نیستیم تا بدانیم بعد روانی آن تا چه حد است. باید به این مسئله از دو منظر نگاه کرد؛ از بعد علمی و بی‌طرفانه. در مجموع بهتر است مجرم تحت کنترل قرار گیرد و در زندان‌ها اعدام شود.

با مرور مواردي كه عنوان شد، حال وقت آن است كه به همان سوال نخست برگرديم؛ آيا تماشاي اعدام، روحيه ما را تلطيف كرده و از ارتكاب به جرم باز مي‌دارد؟ عده‌ای که به این مراسم‌ها می‌روند از نظر سلامت روان مشکل دارند. این افراد به تصور اینکه به کارناوال و تفریح می‌روند، پا در چنین مراسم‌هایی می‌گذارند. درواقع افراد با دیدن صحنه‌های ضداجتماعی، ترسی در وجودشان ایجاد نمی‌شود و ادب يا به قول ارسطو، تز‌كيه نخواهند شد. کسانی که فیلم خشونت‌آمیز می‌بینند به سمت خشونت گرایش پیدا می‌کنند وای به حالی که در گوشه‌ای از شهر شاهد ماجرایی وحشتناک باشند. این اعدام‌ها در خانواده قاتل نیز تأثیر دارد؛ در ماجرایی گرفتار می‌شوند که خودشان را مبرا از جامعه می‌بینند و طلبکار می‌شوند و خواهان جبران هستند.