به گزارش شهروند، خسته نمی‌شوند. هرچقدر هم که فشارها و مشکلات روی پرچم برافراشته‌شان سنگینی کند، دست از مبارزه برنمی‌دارند. مبارزه برای چه؟ برای «لغو کار کودک». آنها داوطلبانی هستند که به «امید» زنده‌اند؛ امیدی که برای از بین بردن کار کودک سر از پا نمی‌شناسد.
در ایران انجمن‌های مردم‌نهاد مختلفی برای مبارزه با کار کودک فعالیت می‌کنند. داستان شکل‌گیری این مراکز ساده است: یک تخته سیاه، یک اتاق کوچک، چند وجدان بیدار و انبوهی نگاه مشتاق. «گروهی تصمیم گرفتند تا در روزهای پایان هر هفته در کنار کودکان کار دروازه غار حاضر شوند و به آنها درس بیاموزند. اول چند نفری بودند، بعدها شدند صدها نفر و این قصه ادامه داشته است تا حالا که چهار مرکز انجمن در محله «هرندی»، «بازار»، «خاوران» و «مولوی» و یک مرکز در «بم» به ٨٠٠ کودک کار و تحت آسیب خدمات می‌دهد.
سوادآموزی، توزیع یک وعده غذای گرم روزانه، خدمات بهداشتی، درمانی، مددکاری و روانشناسی، همه کاری است که ما بلد هستیم. هرچند آرزوهای بیشتری داریم.» این سطرهایی که خواندید داستان آغاز فعالیت یکی از این سمن‌ها با عنوان «انجمن حمایت از کودکان کار» است. در ادامه از «کودک کار» و عوامل اثرگذار بر «کار کودکان» گفته‌ایم.
پیشینه نامگذاری
«کودک کار» کودکی است که به یکی از اشکال کار «سبک /سخت» و «داوطلبانه/ اجباری» جهت کسب درآمد و نه کسب توانمندی اشتغال دارد. منظور از «کار کودک» درگیرکردن کودکان در آن دسته از فعالیت‌های اقتصادی است که مانع تحصیل، آموزش و برخورداری آنان از امکانات اولیه رشد فردی و اجتماعیشان می‌شود و با آسیب و بهره‌کشی همراه است.
سازمان بین‌المللی کار، از سال ٢٠٠٢ بر گستره جهانی کار کودک و اقدامات و تلاش‌های مورد نیاز برای محو آن تمرکز کرد. بر همین اساس روز ١٢ ژوئن از همان سال به‌عنوان روز جهانی مقابله با کار کودک اعلام شد که مستلزم همکاری دولت‌ها، کارفرمایان و سازمان‌های کار، جامعه مدنی و میلیون‌ها انسان از سراسر جهان است تا بتوان اقدام موثری را برای کمک به کارگران کودک انتظار داشت. در جهان، تعداد زیادی از کودکان در مشاغل خانگی بدون مزد یا با مزد در خانه فرد ثالث یا کارفرما مشغول هستند. این کودکان نسبت به استثمار بسیار آسیب‌پذیر هستند. کار آنها اغلب از نگاه جامعه مخفی است. احتمال دارد این کودکان منزوی شوند و آنها در موارد بسیاری جدا از خانه و خانواده خود به‌سر می‌برند. موارد اذیت و آزار کودکان در کار خانگی واقعیت تلخی است که متاسفانه رواج فراوان دارد.
تعریف «کار کودک» در نظام بین‌المللی
کار کودک به معنای کاری است که برای کودکان در گروه‌های سنی معین ممنوع است. کاری است که توسط کودکان، زیر حداقل سن قانونی معین برای آن کار، انجام گیرد یا به دلیل ماهیت یا شرایط خاص، آن کار برای کودکان غیرقابل پذیرش و ممنوع است. امروزه در سراسر جهان، ٢١٥میلیون کودک کار شناسایی شده‌اند که بسیاری از آنها به کار تمام‌وقت اشتغال دارند.
این کودکان مدرسه نمی‌روند و وقت کمی برای بازی دارند یا اصلا چنین وقتی ندارند. اغلب این کودکان از تغذیه و مراقبت مقتضی برخوردار نیستند و در کل از امکان و فرصت کودک‌بودن محروم هستند. بیش از نیمی از این کودکان، در معرض بدترین اشکال کار کودک هستند که ازجمله به کار در محیط‌های خطرناک، بردگی یا دیگر اشکال کار اجباری، فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق مواد مخدر و فحشا و نیز مشارکت در مخاصمات مسلحانه اشاره شده است.
عوامل اثرگذار بر کار کودکان
موضوع کودکان کار، موضوع نسبتا پیچیده‌ای است و عوامل گوناگونی در آن اثرگذار است. از جمله ساختار خانواده، فقر، تغییرات اقتصادی ناگهانی ناشی از جنگ و ... که منجر به مهاجرت به کشورهای همسایه برای کار با دستمزد بیشتر و هزینه تحصیل و نظام آموزشی نادرست می‌شود. اقدام سازمان بین‌المللی کار در مورد مقابله با کار کودک طی چهار دهه اخیر گسترش زیادی داشته و پیشرفت‌های مهمی از زمان انتشار نخستین گزارش جهانی درباره این موضوع حاصل شده است. با این وجود، چالش اصلی سازمان بین‌المللی کار، نحوه تعامل با نظام‌های ملی و حمایت از آنها برای مقابله با کار کودک و محو قطعی آن در جهان است. برخی از مهمترین اقدامات سازمان بین‌المللی کار در زمینه مقابله با کار کودک عبارتند از:
تلاش برای تصویب جهانی کنوانسیون‌های این سازمان در زمینه کار کودک
تضمین تمرکز جدید بر راهبردها و برنامه‌های ملی برای ارتقای رویکردی جامع در زمینه اصول و حقوق مبنایی کار
توسعه زمینه‌های مبارزه با عوامل ریشه‌ای کار کودک
تثبیت حداقل سن پذیرش برای استخدام و تعیین سن آموزش اجباری
توسعه امنیت و سلامت محیط کار برای همه کارگران، با لحاظ اقدامات حفاظتی ویژه برای کودکان در سنین میان حداقل سن استخدام و سن ١٨سال و ارایه فهرست جامعی از کارهای خطرناک کودکان
ارتقا و توسعه عملکرد نهادها و مکانیزم‌های نظارتی (مانند دادگاه‌ها، ادارات پلیس و غیره) بر اعمال موثر حقوق مبنایی در محیط کار ازجمله حمایت علیه کار کودک
توسعه مستمر مشارکت راهبردی و فعال در سطوح بین‌المللی، ملی و محلی و ارتقای جنبش جهانی علیه کار کودک
توسعه و انتقال رویه‌های مطلوب که واجد نتایج پایدار بوده‌اند
شعار سازمان بین‌المللی کار: در بلایا و درگیری‌ها از جان کودکان حفاظت کنیم
در سطح جهان بیش از ١,٥میلیارد نفر در کشورهایی که تحت‌تأثیر جنگ، خشونت و شکنندگی هستند، زندگی می‌کنند. در همان زمان، هر‌سال حدود ٢٠٠میلیون نفر تحت‌تأثیر بلایای دیگر قرار می‌گیرند. یک‌سوم از این تعداد کودکان هستند. بخش قابل توجهی از ١٦٨میلیون کودکی که درگیر کار کودکان هستند، در مناطق متاثر از جنگ و فجایع زندگی می‌کنند. امسال روز جهانی مبارزه با کار کودکان بر تأثیر درگیری‌ها و حوادثی که در کار کودکان رخ می‌دهد، تمرکز می‌کند.
درگیری‌ها و حوادث تأثیر مخربی بر زندگی مردم می‌گذارد. این فجایع یا می‌کشد، ضرب و جرح وارد می‌کند، آسیب می‌زند، افراد را مجبور به ترک خانه‌های خود می‌کند، معیشت مردم را از بین می‌برد، به مردم فقر و گرسنگی را تحمیل می‌کند یا افراد را در موقعیت‌هایی که در آن حقوق اساسی بشر را نقض می‌کنند، نگه می‌دارد.
کودکان اغلب نخستین قشری هستند که با تخریب مدارس‌شان و قطع خدمات اساسی که به آنها اختصاص داده می‌شود، رنج می‌کشند. بسیاری از کودکان در کشورهای دیگر از طریق قاچاق و انتقال برای کار آواره و پناهنده می‌شوند. در نهایت، میلیون‌ها کودک برای کار اجباری از طریق درگیری و بلایای دیگر تحت فشار قرار می‌گیرند.
همان‌گونه که جهان برای رسیدن به حذف کودکان از کار تا سال ٢٠٢٥ تلاش می‌کند، در روز جهانی مبارزه با کار کودکان، در کشورهایی که درگیر جنگ و بلایای دیگر هستند، بیایید با هم متحد شویم.
این رویداد در صد‌وششمین جلسه از کنفرانس کار بین‌المللی و با همکاری دفتر سازمان ملل متحد، ژنو و یک لابراتوار هنر و خلاقیت از ایتالیا انجام می‌شود.
خسرو صالحی، عضو هیأت‌مدیره شبکه یاری کودکان کار: کلمه «جمع‌آوری» برای زباله استفاده می‌شود نه کودک کار!
خسرو صالحی، عضو هیأت‌مدیره شبکه یاری کودکان کار و خیابان یکی از کسانی است که سال‌هاست با دغدغه مبارزه با کار کودکان در ایران فعالیت می‌کند. به بهانه روز جهانی مبارزه با کار کودک گفت‌وگوی کوتاهی با این فعال حقوق کودکان داشتیم که در زیر می‌خوانید. صالحی در پاسخ به سوال در مورد تعداد کودکان کار در ایران با بیان این‌که آمار دقیقی از تعداد کودکان کار در ایران نداریم، به «شهروند» گفت: با توجه به نمودی از این کودکان که بر سر چهارراه‌ها یا کارگاه‌ها یعنی جایی که نباید باشند، می‌بینیم متاسفانه تعداشان کم نیست و فراوانی زیادی دارند، امید داریم با نگاه مسئولان و حمایت قانونگذاران تعداد کودکان کار را در ایران کاهش دهیم و این امر اتفاق نخواهد افتاد مگر با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد و مسئولان دولت.
وی با بیان این‌که کودکی که کار می‌کند از مدرسه و کودکی که باید داشته باشد، دور می‌شود، ادامه داد: از دلایل اصلی به وجود‌آمدن کودکان کار فقر در خانواده‌هاست، تا وقتی در جامعه فقرزدایی نکنيم، نمیتوانیم شاهد کاهش تعداد کودکان کار باشیم تا وقتی خانواده توانمند نباشد، این اتفاق هم نمی‌افتد؛ البته بحث‌هایی مانند فقرزدایی، مشکلات قانونی بیشتر جنبه دولتی دارند و بحث‌های حمایتی و توانمندسازی و همیاری با همکاری و مشارکت سازمان‌های دولتی به سرانجام می‌رسند.
عضو هیأت‌مدیره شبکه یاری کودکان کار و خیابان با بیان این‌که بحث دیگری که در این زمینه مطرح است، مربوط به قوانین است، گفت: سه مسأله در این مورد وجود دارد؛ یک‌سری از قوانین را نداریم، یک‌سری از قوانین را داریم اما ضعیف هستند و قوانیني هم داریم که کامل و جامع هستند اما اجرا نمی‌شوند. باید به سمتی برویم که نگاه این باشد که ساماندهی درست کودکان کار با حمایت و توانمندسازی انجام شود و اگر این نگاه تقویت شود قطعا به موفقیت خواهیم رسید. وی در رابطه با فعالیت‌های شبکه یاری کودکان کار و خیابان افزود: این شبکه با توجه به سرفصل‌هایی که دارد بیشترین کاری که تا به حال پیگیر آن بوده است، کاهش کار کودکان است؛ جمعی از دلسوزان در این شبکه جمع شدند و برای احقاق حقوق کودکان تلاش می‌کنند. حتی در این مدت به مشاوره و راهنمایی هم پرداخته‌ایم، با سیاستگذاری کلان و خرد در شهرها همکاری می‌کنیم و حتی تصحیح می‌کنیم، به‌عنوان مثال بارها تلاش کرده‌ایم کلمه جمع‌آوری را از کلام مسئولان برداریم و متوجهش کنیم که این کلمه را برای زباله به کار می‌برند و نباید از آن برای کودکان کار استفاده کرد و به جایش می‌توان از کلماتی مانند شناسایی، جذب یا توانمندسازی استفاده کرد.
- 14
- 5
