طرح جمع‌آوری کودکان کار در پایتخت در واپسین روزهای شهریور آغاز شد و بلافاصله انتقاد نسبت به انجام آن و حاشیه های پیش آمده جنجال به پا کرد؛ از فرستادن این کودکان به اردوگاه یاسر در ورامین و تراشیدن موهای کودکان تا اعلام رد مرز کودکان کار مهاجر. این میان آماری درباره تجاوز به ٩٠ درصد این کودکان بیش از همه سر و صدا کرد.
منتقدان که اغلب از فعالان حوزه کودکان کار هستند، معتقدند اعزام کودکان به مراکز «پذیرش» علاوه بر اینکه آنها را از رفتن به مدرسه و از زندگی با خانواده بازمی دارد، آسیب های عاطفی- روانی متعددی برای آنان و خانواده هایشان ایجاد کرده است.
آنها همچنین می گویند کودکان کار تنها کسانی نیستند که در خیابان ها خرده فروشی می کنند و معتقدند اگر بنا بر رسیدگی به این افراد است، باید به کودکانی که در کارگاه ها و فضاهای بسته هستند هم توجه کرد؛ کودکانی که بر اساس شواهد گفته شده از سوی فعالان حوزه، در این مکان بیش از خیابان تهدید می شوند. رضا قدیمی،مدیر عامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران در گفت و گوی کوتاهی با «شهروند» به سوالاتی در این خصوص پاسخ می‌دهد.
آقای قدیمی، شما اخیرا آماری از تجاوز به کودکان کار اعلام کرده‌اید که پیش از این گفته نشده بود. اینکه ٩٠درصد از کودکان کار مورد آزار جنسی قرار گرفته‌اند، آیا این عدد را براساس مطالعه و تحقیق ویژه‌ای اعلام کردید؟ جامعه آماری‌تان چه بوده؟
بله تحقیق شده. ما در حوزه کاهش آسیب و ساماندهی متکدیان در شهر برابر بند ٥ ماده ٥٥ قانون، مسئولیت داریم.در این راستا یک‌سری زیرساخت‌ها ایجاد کردیم. برای مثال در سرای لویزان که مخصوص نگهداری متکدیان زن و اسلامشهر که مختص متکدیان حرفه‌ای مرد است.
در طول اقداماتی که انجام شد، با این مسأله مواجه شدیم که تعداد بچه‌های زیر ١٥سال سر چهارراه‌ها روز‌به‌روز رو به افزایش است. وضع بسیار اسفباری است، برای این کودکان که در گرمای تابستان و سرمای زمستان سختی می‌کشند. گزارش اقداماتمان را برای شورای اجتماعی کشور هم ارسال کردیم که رئیسش آقای دکتر روحانی هستند.
در راستای بزرگسالان تاکنون چهار‌هزار نفر را جذب کرده‌ایم، خیلی از این تعداد را نگهداری می‌کنیم و خیلی‌ها را در شهرها و خانواده‌هایشان پیدا کرده‌ایم. بعضی‌ها خانواده‌هایشان تحت هیچ عنوان حاضر به نگهداری آنها نبودند و خودمان نگهداری‌شان می‌کنیم، اما آنچه واقعیت دارد، این است که تعداد بچه‌های سر چهارراه‌ها درحال اضافه‌شدن است. برای همین شورای اجتماعی کشور فوریت‌های اجتماعی را تصویب کرد که ١١ نهاد و سازمان در آن دخیل‌اند و در آن گفته شده که نسبت به کودکان هم اقدام کنید.
اگرچه سازمان بهزیستی متولی اصلی این مسأله است اما در کنارش شهرداری باید زیرساخت‌ها را تأمین کند. مثل مددکاری سیار، نگهداری و استقرار متکدیان و همچنین محل غربالگری آنها. در سه‌ماهی که طرح حمایت از کودکان بدسرپرست را شروع کردیم، ٤٤٠٠نفر کودک و بزرگسال از ٢٢ منطقه تهران جذب شدند. از این تعداد چهار‌هزار نفر بزرگسال‌اند که براساس اسناد و آیین‌نامه‌ها تکلیفشان روشن است و ٤٠٠نفر کودک.
این کودکان اهل چه کشورهایی هستند؟
٧٥درصد این کودکان ایرانی نیستند. کودکانی هستند که برای تکدی‌گری سر چهارراه‌های تهران ترانزیت می‌شوند. آنها از کشورهای افغانستان، پاکستان و اخیرا بنگلادش هستند. کدام کشور اجازه می‌دهد سر چهارراه معروفش مثل چهارراه ولیعصر ما و مثل میدان ونک ما افرادی گدایی کنند؟ این مکان‌ها تاریخ تهران هستند. آیا به ایران چنین اجازه‌ای می‌دهند؟ آن هم کودکانی با آن وضع اسفبار. این کودک نیازمند تحصیل است، باید آموزش ببیند و به مسائل درمانی‌اش رسیدگی شود. متاسفانه خیلی از اینها اعضای باندند.
اما فعالان حوزه می‌گویند؛ درصد کمی از این کودکان اعضای باند هستند و مابقی برای امرارمعاش و به‌عنوان کمک خرج خانواده کار می‌کنند.
شما رسانه هستید و دوربین دست‌تان است و همه کسانی که تهران می‌آیند، هم دوربین دارند. یک مورد عکس، تصویر یا مستندی اگر از رفتار بد با این کودکان دارید و مچ بچه‌ای را گرفته‌اند و سوار خودرو کرده‌اند، می‌پذیریم اما مددکار اجتماعی که تحصیلاتش کارشناسی ارشد مددکاری است، با آنها صحبت می‌کند. وقتی ماشین ما آن‌جا می‌رود، اگر ٥٠نفر باشند، ٤٥نفرشان فرار می‌کنند. این وسط با ٥نفرشان صحبت می‌کنند و جذبشان می‌کنند.
آنها را به مراکز می‌آورند تا برسند به سردسته که چه کسی آنها را آورده است. این‌جا متوجه شدیم عمو یا دایی این کودکان، بچه‌های فامیل را جمع می‌کند، صبح تا ظهر تکدی‌گری می‌کنند و بعدازظهر به آنها تعرض می‌کنند. اینها مستند است.
جزییات بیشتری درباره آمار بگویید. از تعدادی که جذب کرده‌اید، به چند نفر تجاوز شده؟
متاسفانه از ٤٠٠تایی که مددکاران بهزیستی با آنها صحبت کرده‌اند، به نزدیک ٩٠درصدشان تعرض شده است.
برای آن ٤هزار نفر بزرگسال این تحقیق انجام نشده؟
این بزرگسالان آینه ٢٠سال دیگر همین کودکان‌اند. اگر در همین مقطع به این کودکان رسیدگی نکنیم، به همین روز دچار می‌شوند. اگر ٢٠سال پیش اقدام درستی داشتیم و به آنها رسیدگی می‌کردیم و نمی‌گذاشتیم در آن پاتوق‌ها باشند، با آن وضعیت، کارتن‌خواب و بی‌خانمان امروز که کار خرده‌فروشی موادمخدر انجام می‌دهند، نمی‌شدند که هم سرقت می‌کند، هم بزه می‌کند و این وسط متاسفانه {ماجرای} «بنیتا» هم به وجود می‌آید.
رسیدگی یعنی چه؟
رسیدگی به عهده بهزیستی است. یعنی بروند خانواده‌ها را شناسایی کنند و ببینند اگر منشأ فقر دارد، رسیدگی کنند. اگر بازمانده از تحصیل دارد، ببرند مدرسه تحصیل کند. اگر مشکلات بهداشتی و پزشکی دارد، رسیدگی کنند.
اما فعالان حوزه کودکان کار معتقدند؛ در طول این جمع‌آوری کودکان، به درستی به آنها رسیدگی نمی‌شود.این جمع‌آوری نیست، جذب است. پاسخ ما به منتقدان این است که اگر راه‌حل بهتری دارید، بسم‌الله. اما اگر می‌گویید ما این کار را نکنیم، سر چهارراه‌ها اینها باشند و به آنها تعرض کنند، در انسانیت، شرافت و عقل این آدم‌ها باید شک کرد.
انتقاد این است که این پاکسازی است، شما هم مدام درباره چهره شهر چهارراه تاریخی ولیعصر و میدان ونک صحبت می‌کنید و به نظر می‌آید این بیشتر اولویت است تا آنچه بر سر این کودکان می‌آید.
خیر. ما نگاهمان پاکسازی نیست. پاکسازی را سازمان پسماند با رفت‌وروب انجام می‌دهد. اینها انسان‌اند. اگر مثل بچه‌های خودمان به آنها نگاه کنیم، نگاه منصفانه‌ای است.
به‌عنوان یک مادر و پدر اگر این بچه ما سر چهارراه باشد، حاضریم آنها فردا که دما زیر صفردرجه می‌رسد، همچنان سر چهارراه باشند و گدایی کنند؟ هیچ انسان شریفی این را نمی‌پذیرد. منتقدان می‌گویند، بروید به علت‌ها برسید و ببینید منشأ چیست. هرگاه چنین می‌گویند، یعنی هیچ کاری نکنید. معلوم است که علت فقر و مهاجرت است. اینها را مگر می‌شود در کوتاه‌مدت حل کرد؟
چرا می‌خواهید در کوتاه‌مدت مسأله را حل کنید؟ با این روش که فقط برای مدتی بچه‌ها را سر چهارراه نمی‌بینیم.
کدام کشور به حل این مسأله رسیده؟ مگر کشورهای اروپایی توانستند برسند که ما برسیم؟ پس باید کسی باشد جذبشان کند و رسیدگی کند. آن بالادستی‌ها هم بنشینند، به علت‌ها برسند و چاره‌ای پیدا کنند.
مهتاب جودکی
- 9
- 4
