اعتمادآنلاین، زمین کمتر از یک دقیقه می‌لرزد اما مردم تا سال‌ها تاوان پس می‌دهند. نزدیک به ۴۰ روز از وقوع زلزله در شهرها و روستاهای استان کرمانشاه می‌گذرد. زلزله‌ای که نزدیک به ۷۰۰ کشته و هزاران زخمی برجای گذاشت، خانه‌های زیادی را ویران کرد و خانواده‌های زیادی را از هم پاشید. کسانی که زلزله زندگی‌شان را دگرگون کرد، همگی از توانایی روانی یکسانی برای سالم بیرون آمدن از این بحران برخوردار نیستند و فروپاشی روانی با آنها کاری کرده که برخی تا پایان دادن به زندگی‌شان پیش رفته‌اند.
اولین خبری که درباره خودکشی در مناطق زلزله‌زده منتشر شد مربوط به اقدام یکی از امدادگران بود. چند روز بعد از وقوع زلزله خبر رسید یکی از امدادگران که گفته نشد متعلق به کدام یکی از ارگان‌ها بوده دست به خودکشی زده است. مسئولان علت اولیه خودکشی را تأثر ناشی از دیدن اتفاقات تلخ اعلام کردند و به سؤال‌های دیگر در این مورد جواب ندادند. این اتفاق شاید اولین اقدام به خودکشی در مناطق زلزله‌زده بوده باشد اما به گفته کسانی که از نزدیک در جریان وضعیت مناطق زلزله‌زده هستند، آخرین‌شان نبوده است.
شهاب نادری نماینده منطقه زلزله‌زده اورامانات با اشاره به وضعیت دشوار مردم این منطقه به اعتمادآنلاین می‌گوید: «مشکلات در این مناطق حادتر از آن است که به راحتی درباره‌اش صحبت کنیم، بر اساس گزارش‌ها اقدام به خودکشی در این مناطق آغاز شده و تا به حال با ۱۵ تا ۱۶ مورد اقدام به خودکشی مواجه بوده‌ایم چون وضعیت مردم بسیار وخیم است.»
او ادامه می‌دهد: «بر اساس نظرسنجی جامعه شناسان و روانشناسان اوضاع روانی مردم حاد است. همین دیروز هم یک خانم در جوانرود خودکشی کرد و جنازه او هنوز در پزشک قانونی است.»
نادری تاکید می‌کند: «باید در نظر داشت که این روند تازه آغاز شده و رو به افزایش است. این در حالی است که برخی روی صندلی‌های گرم و نرم خود نشسته‌اند و درباره مناطق محروم و زلزله‌زده صحبت می‌کنند.»
آغاز بروز مشکلات روانی
محسن شتی دبیر ستاد کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی وزارت بهداشت در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین در مورد آماری که نادری اعلام می‌کند اظهار بی‌اطلاعی می‌کند اما می‌گوید که روند بروز آسیب‌های روانی شروع شده است.
او ادامه می‌دهد: «پزشکی قانونی می‌تواند دقیقاً تعداد کسانی که بر اثر اقدام به خودکشی فوت کرده‌اند اعلام کند اما آمارهایی که به دست ما رسیده نشان می‌دهد از زمان زلزله تا کنون در شهر سر پل ذهاب ۵ یا ۶ مورد اقدام به خودکشی داشته‌اند اما هیچ کدام منجر به مرگ نشده است.»
شتی ادامه می‌دهد: «مطالعات نشان می‌دهد که بعد از زلزله تا مدتی اوضاع بسیار خوب است، چون یک حرکت عمومی برای کمک به مردم زلزله‌زده اتفاق می‌افتد. از همه طرف پیغام کمک و وعده بازسازی می‌رسد و جامعه زلزله‌زده تحت حمایت شدید قرار می‌گیرد. بعضی از جامعه‌شناسان به این دوره می‌گویند «دوره ماه عسل» بعد از فاجعه. منظور از چنین تعبیری این نیست که حادثه دیدگان در شرایط خیلی خوبی نسبت به قبل هستند بلکه معنی‌اش این است که آنها نسبت به مدتی بعد، شرایط خیلی خوبی دارند. بعد از یکی دو ماه حمایت‌های انسانی کم‌کم کمرنگ می‌شوند و فروکش می‌کنند و به همین دلیل اوضاع مناطق زلزله‌زده رو به وخامت می‌رود.»
شتی می‌گوید: «با توجه به این که نزدیک به چهل روز از وقوع زلزله گذشته کم‌کم زمان آن است که شاهد اوج‌گیری مشکلات و بروز آسیب‌های روحی و روانی باشیم. این یک تجربه جهانی است و باید در این زمان به وضعیت روانی مردم توجه بیشتری کرد.»
به گفته شتی گروه‌های کمک روانی وزارت بهداشت تا شش ماه در منطقه می‌مانند. او می‌گوید: «تیم‌های امداد روانی علاوه بر اسکان در چادرها و کانکس‌ها، در ساختمان‌هایی که گرفته‌اند مستقر شده‌اند و به آنها گفته‌ایم که باید به صورت شیفتی حضور داشته باشید و تا شش ماه خدمت کنید. روانشناسان دوره‌دیده عضو این گروه‌ها هستند و اقدام به شناسایی افرادی می‌کنند که در معرض از دست دادن سلامت روانی‌شان بوده و یا دچار آسیب‌های روانی شده‌اند. بعضی از آنها از سوی اطرافیان معرفی می‌شوند و بعضی دیگر هم از سوی خود روانشناسان و طی غربالگری‌ها شناسایی می‌شوند.»
او توجه به شرایط زندگی مردم را هم ضروری می‌داند و می‌گوید: «با وجود اینکه حمایت‌های روانی ضروری هستند اما توجه به وضعیت معیشتی و زندگی مردم بیشتر از هر چیز می‌تواند به بهبود شرایط روانی آنها کمک کند و اجازه ندهد مشکلاتی که از نظر روحی برایشان پیش آمده حادتر شود و در نهایت آنها را تا مرز خودکشی پیش ببرد.»
امید قادری، مدیرکل بهزیستی کرمانشاه هم در مورد اقدام به خودکشی در مناطق زلزله‌زده به اعتمادآنلاین می‌گوید: «تا کنون مورد موفق خودکشی نداشته‌ایم اما عده زیادی از مردم افکار منفی دارند.»
او ادامه می‌دهد: «متأسفانه حجم بلا آن‌قدر زیاد است که از حد تحمل بسیاری از مردم خارج شده. از در و دیوار شهر غم می‌بارد. ما ٥٩٥ روانشناس داوطلب در منطقه داشتیم که با بهزیستی در ارتباط بودند. به جز این افراد، ٩٣نفر هم به صورت تخصصی و شبانه‌روز، در منطقه مستقر هستند. برای اینها در ازگله و ریجاب، کانکس و خودرو درنظر گرفتیم. این گروه‌ها، ٦هزار و ٨٠٢ نفر را در مناطق زلزله‌زده در ٧ شهرستان شناسایی کردند. در سرپل‌ذهاب هم ٣هزار و ٩٩نفر غربالگری شدند که از این تعداد ٦٥٠نفر نیاز به مداخله گروه‌درمانی دارند. ٣٠٨ نفر هم نیاز به مداخله انفرادی دارند. در این میان ٧ نفر هم نیاز به دارودرمانی دارند. به‌هرحال هر چقدر از زمان حادثه می‌گذرد، فرد بیشتر متوجه عمق فاجعه می‌شود.»
غم‌انگیزتر اینکه با کمی جست‌وجو درباره وضعیت روحی و روانی مردم کرمانشاه حتی قبل از زلزله، می‌توان فهمید که این منطقه پیش از این هم از نظر آمار اقدام به خودکشی وضعیت خوبی نداشته است. سال گذشته رئیس انجمن پیشگیری از خودکشی کشور گفت: «میزان خودکشی در کشور پنج‌تا شش نفر در هر هزار نفر است، اما در کرمانشاه ۲۳ در هر هزار نفر است و آمارها نشان می‌دهد که خودکشی در این استان چهار برابر میانگین کشوری است.»
- 12
- 4
