دستفروشی، اجبار است نه جرم

هر پنج نفرشان در تصویر ثبت شده داخل عکس ها سرشان را پایین گرفته اند تا چهره شان مقابل دوربین دیده نشود.در یکی دیگر از عکس ها، آن‌ها دور مامور کلانتری نشسته اند و مامور در حال ثبت اطلاعات آن‌ها در دفترچه اش است. این تصاویر را به‌طورمعمول در خبرهای مربوط به دستگیری قاتلان یا سارقان منتشر می کنند که درس عبرتی برای بقیه باشد اما این ها کودکانی هستند که سرنوشت‌شان با فقر گره خورده است و برای امرار معاش در شهر دستفروشی می کنند؛ کودکانی که باید هر شب یا سر هر ماه برای خانواده‌های‌شان درآمدی داشته باشند، برای خوردن یک وعده غذا یا جایی برای خواب، اسیر باندهایی می شوند که آن‌ها را استثمار می کنند.

روز ۲۹ دی تصاویری در شبکه‌های مجازی منتشر شد که نشان می‌داد برخورد با کودکان کار ادامه دارد. ماموران شهرداری بروجرد در قالب طرح برخورد با متکدیان، پس از بازداشت و دستگیری کودکان کار، تصاویر آن‌ها را در کانال روابط عمومی شهرداری منتشر کردند. انتشار این تصاویر موجی از انتقادات برانگیخت. عکس ها دست به دست منتشر شد تا جایی که شهرداری بروجرد مجبور شد به خاطر این موضوع عذرخواهی کند و بگوید که این اتفاق از روی عمد نبوده است. این بچه ها برای امرار و معاش‌شان آبنبات های رنگی را در شهر می فروختند که ناگهان ون شهرداری مقابل‌شان می ایستد و آن‌ها را دستگیر می کند.

در نهایت این کودکان به دست مادر و پدرشان آزاد نشده یا حتی تحویل بهزیستی هم نشده اند. روز گذشته فردی که خود را از آشنایان این کودکان معرفی کرده به کلانتری مراجعه کرده است و با گرو گذاشتن مداركش، کودکان را آزاد کرده است. ایلنا گزارش داده است: «مدارک این فرد در سازمان میوه و تره‌بار شهرداری موجود است». البته در ادامه سازمان بهزیستی نیز به این ماجرا ورود کرد و در نهایت معلوم نشد که این کودکان چگونه و با چه منطقی دستگیر شده اند. این در حالی است که طرح جمع‌آوری کودکان باید از سوی سازمان بهزیستی انجام شود.

بارگذاري اشتباهي عكس!

داوود گودرزی، مدیر روابط عمومی شهرداری بروجرد در این رابطه درباره انتشار این عکس گفت: «عکس جمع‌آوری این کودکان توسط یکی از کارمندان شهرداری در خروجی سایت قرار می‌گیرد و یکی از کانال‌های تلگرامی فوري آن را منتشر می‌کند، اما باید به این نکته اشاره کنم که این خبر به طور سریع از روی خروجی سايت شهرداری حذف شد.

این پنج کودک را از شهر ملایر به بروجرد می‌آوردند، آن‌ها را در نقاط مختلف شهر توزیع می‌کردند و غروب هم به دنبال آن‌ها می‌آمدند. به مدت دو هفته به دنبال سردسته این گروه بودیم که در ‌‌نهایت قادر به دستگیری این شخص نشدیم. قصد ما دستگیری این کودکان نبود، بلکه می‌خواستیم به سرمنشأ این گروه دست پیدا کنیم، به همین خاطر این کودکان را با احترام به شهرداری منتقل کردیم و حتی از آن‌ها عکس‌هایی گرفتیم تا از این طریق بتوانیم خانواده آن‌ها را پیدا کنیم تا مشخص شود این افراد متعلق به چه خانواده‌هایی هستند.

آیا بی‌سرپرست یا بدسرپرست هستند یا خیر؟ و این کودکان در ‌‌نهایت به شخصی که به شهرداری مراجعه کرده بود، تحویل داده شدند». گودرزی در پاسخ به این سوال که بر چه اساسی این کودکان به جای تحویل به بهزیستی به یک فرد تحویل داده شدند، ادامه داد:« این فرد مدارک خود را گرو گذاشت و خود را از آشنایان این کودکان معرفی کرد و ما این پنج کودک را تحویل فرد دادیم. مدارک این فرد در سازمان میوه و تره‌بار شهرداری موجود است.

تاکید می‌کنم که بچه‌ها در هیچ جایی زندانی نشدند، حتی در سازمان باز بود و می‌توانستند از سازمان خارج شوند، اما از ترس‌‌ همان فرد که موفق به دستگیری آن نشدیم در سازمان ماندند». او با بیان اینکه کوچک‌ترین فرد در بین این کودکان ۱۲ ساله بود، افزود:« برخی نسبت به عکس‌هایی که گرفته شد ، واکنش نشان دادند، اما مساله این است که باید برای شناسایی از این کودکان عکس گرفته می‌شد؛ چاره‌ای نداشتیم».

گودرزی در ادامه صحبت هایش از پیگیری بهریستی خبر داد و گفت:« سازمان بهزیستی کل کشور بعد از انتشار این خبر با ما تماس گرفت و نماینده‌ای نیز از طرف بهزیستی به شهرداری آمد. ما فکر نمی‌کردیم که این موضوع تا این حد سروصدا به پا کند وگرنه آن‌ها را تحویل بهزیستی می‌دادیم. متاسفم که فضای مجازی این خبر را تا این حد بحرانی کرده است. ما قبول داریم که اشتباه کردیم و با فرد خاطی نیز برخورد شده است».

وي در ادامه با بیان اینکه مدتی طولانی است که متکدیان و کودکان کار با سن پایین در شهر هستند و ما این را به سازمان‌های مختلف اطلاع می‌دهیم، گفت:« متاسفانه هیچ اقدامی در اين زمينه صورت نگرفته است. در گذشته یک مکانی را به صورت اشتراکی با بهزیستی داشتیم و در حال حاضر این مکان وجود ندارد. اصل کار اشتباه نبوده است، اما در حقیقت انتشار این عکس‌ها در خروجی سايت شهرداری اشتباه بوده است که با آن برخورد شد».

ورود بهزيستي به ماجرا

حساسيت شهروندان به اقدام صورت گرفته از سوي شهرداري سبب شد تا سازمان بهزيستي نيز به موضوع ورود پيدا كند. فریبا درخشان‌نیا، مدیر کل دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی کشور نیز درباره این اتفاق گفت: خبر مربوط به جمع آوری کودکان متکدی که اقدام به فروش تنقلات می‌کردند، به سرعت از سایت شهرداری بروجرد حذف و بنا به اظهار مسئولان مربوطه با فرد خاطی نیز برخورد شده است.

سازمان بهزیستی همواره ضمن تاکید بر لزوم نگاه انسانی نسبت به مسائل و آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه در خصوص گروه‌های آسیب پذیر کودکان در معرض آسیب، با هرگونه برخورد قهری که کرامت انسانی افراد را خدشه دار کند، مخالف است و از سوی دیگر هرگونه سوء استفاده و بهره کشی از کودکان را نیز محکوم می‌کنیم. درخشان‌نيا از حدف شدن این خبر در سایت شهرداری بروجرد خبر داد و گفت:« با توجه به نتایج بررسی‌های انجام شده در این خصوص، خبر مذکور به سرعت از سایت شهرداری بروجرد حذف و بنا به اظهار مسئولان مربوطه با فرد خاطی نیز برخورد شده است».

مدیر کل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی کشور در ادامه گفت: «طبق اظهارات مسئولان شهرستان، موضوع مربوط به سوءاستفاده باندهای تکدی‌گری از کودکان و انتقال آن‌ها از شهرستان‌های مجاور برای تکدی‌گری بوده است که پیگیری‌های لازم در حال انجام است. سازمان بهزیستی آمادگی دارد با معرفی کودکان مذکور نسبت به بررسی وضعیت اجتماعی و خانوادگی آنان اقدام كرده و در صورت لزوم از آن‌ها حمایت‌ کند». مدتی پیش حبیب‌ا... مسعودی‌فرید، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی درباره طرح بازداشت اين کودکان گفته بود:« طرح شناسایی و جذب کودکان کار، برای دفاع از حقوق این کودکان است».

طیبه سیاوشی، نماینده مجلس، از افرادی بود که به طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان واکنش نشان داد و با اعتراض نسبت به این روند گفت: « دستگیری این کودکان، خودش نوعی کودک‌آزاری است. او با بیان اینکه روال جدید سازمان بهزیستی مبنی بر دستگیری کودکان کار، مشکلی را حل نمی‌کند و نمایندگان موضوع را پیگیری می‌کنند، نسبت به نحوه برخورد با کودکان کار در این طرح جدید، به‌ويژه کودکانی که تابعیت ایرانی ندارند و احتمال رد مرز آن‌ها وجود دارد، ابراز نگرانی کرد».

واكنش فعالان حقوق كودك

اما انتشار این عکس ها واکنش هنرپیشه ها و تعدادی از فعالان حقوق کودک را نیز به همراه داشت. مهناز افشار، سخنگوی پویش (کمپین) «بدسرپرست تنهاتر است» فعالیت می‌کند، در نامه‌ای به معصومه ابتکار، معاون رییس جمهور از برخورد با این کودکان انتقاد کرده است. او در نامه‌اش که با تیتر پیگیر حقوق کودکان آسیب دیده بروجرد باشید، نوشت:« درپی انتشار تصاویر کودکان کار شهرستان بروجرد در کانال رسمی شهرداری این شهر و برخورد مجرمانه با این کودکان که اسباب جریحه‌دار شدن احساسات عمومی را برانگیخت، مهناز افشار، هنرمند سینما و سخنگوی پویش «بدسرپرست تنهاتر است»، در نامه‌ای سرگشاده از معصومه ابتکار، معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده درخواست کرد كه پیگیر حقوق این کودکان آسیب‌دیده باشد و لبخند را به لب‌های آن‌ها بازگرداند».

مهناز افشار در نامه خود با انتقاد از عملکرد نهادهای مسئول در برخورد مجرمانه با کودکان کار نوشته است: « یک روز در تهران به اسم ساماندهی کودکان کار و خیابان و به بهانه زیباسازی شهر، عملیات تعقیب و گریز علیه کودکان راه می‌اندازند، در مشهد بر تن همین کودکان یونیفرم رسمی بهزیستی را تن می‌کنند که مثلا کار کودک و خیابان‌گردی‌اش را قانونی کرده باشند و حالا هم که در بروجرد برای‌شان سنگ تمام گذاشته‌اند! کی و کجا قرار است برای این کودکان و رنج‌های‌شان کاری کنیم، خدا می‌داند. ای‌کاش اگر برای حل مشکلات‌شان قدم برنمی‌داریم، نمک هم بر زخم کاری‌شان نپاشیم».

او در ادامه رفتار شهرداری بروجرد را غیرانسانی شمرد و نوشت:« شهرداری بروجرد در یک رفتار غیرانسانی، کودکان قربانی فقر، خشونت و آسیب‌دیده از کار را در خیابان دستگیر کرده و از آن‌ها که به ردیف با سرهای پایین ایستاده‌اند، همچون مجرمان سابقه‌دار عکس گرفته و با افتخار در کانال رسمی‌اش منتشر کرده است؛ انگار نه انگار که فرد فرد ما به عنوان شهروندان جامعه به خاطر به وجود آمدن فاجعه کودکان کار و آسیب‌دیده مقصر و گناهکاریم.

فاجعه بار‌تر آنکه بلافاصله بعد از انتشار این عکس و تقبیح آن از سوی رسانه‌ها، نایب‌ريیس شورای شهر بروجرد، لابد برای حفظ آبرو مصاحبه‌ای کرده و گفته با خاطیان که روابط عمومی شهرداری بروجرد است، برخورد خواهد شد؛ البته نه به خاطر دستگیری کودکان بلکه به دلیل انتشار تصاویر آنان!

بنده نه به عنوان سخنگوی پویشی که قریب دو سال است برای احقاق حقوق کودکان قربانی خشونت تلاش می‌کند بلکه به عنوان یک مادر که از دیدن این تصویر بندبند وجودم به لرزه درمی‌آید، از شما خواهش می‌کنم پیگیر حقوق این کودکان آسیب‌دیده باشید؛ اگرچه برخورد با جنابان خاطی که مسئولان شهرداری بروجرد باشند، دلِ ‌شکسته و دردمند هیچ‌کدام از این کودکان را التیام نخواهد داد، چراكه این زخمی ناسور است که درمانش به راحتی‌ نیست.

در پویش «بدسرپرست تنهاتر است»، بارها درباره کودکان رنج‌دیده از خشونت و «بدسرپرست» هشدار داد‌ه‌ایم و برای روسای سه قوه نامه نوشتیم، از رییس‌جمهور محترم درخواست کردیم بحران کودکان قربانی خشونت را جدی بگیرند، اما افسوس ... . به عنوان یک شهروند، یک مادر و به عنوان سخنگو و نماینده پویشی متشکل از بیش از ۴۵۰ هنرمند، از شما تقاضا دارم پیگیر حقوق پایمال‌شده کودکان بروجردی باشید. ما منتظر لبخند این کودکان هستیم ».

همچنین جمعیت امام علی(ع) در توییتر خود از برخورد صورت گرفته با این کودکان به شدت انتقاد کرد و خواهان عذرخواهی از این کودکان شده است. فریبا درخشان، مدیر کل دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی کشور گفته که پیگیری‌های لازم در حال انجام است. فاطمه قاسم زاده، جامعه شناس و فعال حقوق کودک درباره دستگیری کودکان کار در گفت‌وگو با «قانون» گفت:« شهریورکه این طرح اجرا شد، من از قرنطینه‌هایی که این کودکان را برای ماه ها به آنجا منتقل کرده بودند، بازدید کردم.

اتاق هایی که ظرفیت ۲۰ نفر آدم راداشت، ۴۰ بچه در آن نگهداری می شدند که فقط به آن‌ها غدا می‌دادند. نه می توانستند برای هواخوری بیرون بروند و نه خانواده های‌شان را ببینند. طرح دستگیری کودکان کار تا به حال بارها در کشور اجرا شده و بی نتیجه بوده است. چرا مسئولان فکر بهتری برای این کار نمی کنند؟»