گرانی شيشه به نفع جامعه است

درحالي‌که سرهنگ محمد بخشنده، رئيس‌پليس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ، از سه‌برابرشدن قيمت مخدر شيشه پس از افزايش نرخ دلار و ديگر ارزها خبر داده، معاون ستاد مبارزه با مواد مخدر نيز از دوبرابرشدن کشت ترياک در افغانستان خبر مي‌دهد. در این میان، سعيد صفاتيان، رئيس کارگروه کاهش تقاضاي اعتياد مجمع تشخيص مصلحت نظام، در گفت‌وگو با «شرق»‌ اثر اين دو اتفاق را در مجموع مثبت مي‌داند.

از زمان بالارفتن قيمت دلار، قيمت بسياري از کالاها تحت‌تأثير قرار گرفته است. نگاه‌هاي نگران روي مانيتورهای صرافي‌ها و مردمي که در اين سال‌ها با ريال زندگي مي‌کردند، درحالی‌که مي‌دانستند دلار آمريکا نیز روي زندگي آنها تأثيري شگرف دارد، اما فکرش را هم نمي‌کردند تأثير دلار بتواند قيمت شيشه را که با يک فرمول ساده، حتي در خانه هم قابل توليد است، تحت‌الشعاع قرار دهد. از همان روزهايي که رئيس‌پليس مواد مخدر از افزايش قيمت شيشه خبر داد، بعضي از مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر ساز مخالف زدند. آنها با رد اين موضوع، افزايش قيمت اين ماده مخدر را تحت‌تأثير شاخص‌هاي متعددي مي‌دانند که افزايش قيمت دلار تنها يکي از آنهاست.

ترياک ارزان شد، شيشه گران

سرهنگ محمد بخشنده، رئيس‌پليس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ، با اشاره به افزايش قيمت مخدر شيشه هم‌زمان با نوسانات بازار ارز، گفته بود: در‌حال‌حاضر مخدر «شيشه» به ازاي هر کيلو ۹۰ تا صد ميليون تومان به فروش مي‌رسد که قبلا قيمت اين ماده، کيلويي ۳۰ ميليون تومان بود. اين در حالي است که برخي ديگر از مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر مي‌گويند: افزايش قيمت شيشه به شاخص‌هاي متعددي مانند جمع‌آوري معتادان متجاهر و دستگيري موادفروشان، کشف و انهدام لابراتورهاي ساخت شيشه و اعمال محدوديت‌ در مرزهاي غربي و رفت‌وآمد کولبران وابسته است و تنها از قيمت ارز تأثیر نمی‌گیرد.

در اين ميان، قيمت ترياک کاهش پيدا کرده بود. اين خبر را اسدالله هادي‌نژاد، معاون مقابله با عرضه و امور بين‌الملل ستاد مبارزه با مواد مخدر، به ايسنا داده و گفته بود:‌ درحال‌حاضر قيمت «ترياک» در بيشتر مرزهاي افغانستان کيلويي

۳۸۰ هزار تومان است. او در ادامه گفت: قيمت ترياک در مرز افغانستان متفاوت از قيمت آن در خاک ايران و منطقه سيستان‌و‌بلوچستان است. هادی‌نژاد با بيان اينکه قيمتي که از سوي ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام مي‌شود، ميانگين قيمت کشوري مواد مخدر است و هنوز نرخ دقيق آن اعلام نشده، افزود: قيمت ۳۸۰هزارتوماني هر کيلو ترياک در مزرعه‌هاي افغانستان نسبت به سال قبل ۵۰ درصد کاهش داشته است.

سال گذشته روند توليد ترياک در افغانستان دو برابر و حدود ۹ هزار تن بود. اگرچه برآورد ما از ميزان توليد ترياک در افغانستان بيشتر است؛ اما همين ميزان افزايش توليد نيز باعث کاهش قيمت ترياک شده است. قيمت ترياک در کشورمان نيز نزديک به سه تا چهار درصد کاهش داشته است. ميانگين قيمت ترياک در ايران بايد با توجه به روند افغانستان و توليدش، با کاهش ۵۰درصدي روبه‌رو مي‌شد. اين در حالي است که با وجود افزايش نرخ ارز، قيمت ترياک در همان رِنج سابق بوده و حتي بين سه تا چهار درصد کاهش داشته است.

بالارفتن قيمت شيشه را کارشناسان مواد مخدر از چند نظر بررسي کرده بودند و بيان کردند اين افزايش قيمت ممکن است باعث بالارفتن ميزان ناخالصي در شيشه و همچنين گرايش مصرف معتادان به مخدرهاي پرخطرتر بشود. زماني که قدرت خريد افراد کاهش پيدا مي‌کند، به اشکال گوناگوني واکنش نشان مي‌دهند. بر اساس اينکه افراد مصرف‌کننده چه ماده‌اي با چه ميزان هستند و چه مقدار بنيه اقتصادي دارند، ممکن است يا سراغ ترک ماده مخدر مصرفي بروند و براي مثال از مواد درماني نگهدارنده استفاده کنند يا اگر تمکن مالي بالاتري دارند، تغييري در نوع مصرف‌ خود ايجاد نکنند. همچنين ناخالصي‌ها در مواد مخدر به نظر اين کارشناسان ممکن است خطرآفرين‌تر از خود مصرف شيشه باشد و باعث مسموميت‌هاي جبران‌ناپذيري شود.

افزايش ۲برابري توليد ترياک در افغانستان

روز گذشته سردار اسدالله هادي‌نژاد، معاون ستاد مبارزه با مواد مخدر، با اشاره به اينکه افغانستان در‌حال‌حاضر سالانه حدود ۹ هزار تن مواد مخدر توليد مي‌کند، عنوان کرد: رابطان نيروي انتظامي ايران در افغانستان ميزان توليد مواد مخدر در اين کشور را بيشتر از ۹ هزار تن ارزيابي مي‌کنند، در‌حالي‌که اين مقدار بر اساس آمارهاي جهاني اعلام شده است. او در ادامه افزود: حدود سال ۲۰۱۴ و بعد از خروج نيروهاي طالبان از کشور افغانستان، ميزان توليد مواد مخدر در اين کشور به شش‌هزارو ۴۰۰ تن افزايش يافته و توليد مخدر در اين کشور حدود ۳۲ برابر شد.

او با اشاره به اينکه در سال ۱۳۸۴ دستگاه‌هاي مختلف ايراني اعم از وزارت اطلاعات و نيروي انتظامي، حدود ۳۳۶ تن مواد مخدر را در مرزهاي کشور کشف و ضبط کرده‌اند، تصريح کرد: کشف مواد مخدر از سوی دستگاه‌هاي ايراني به صورت سالانه در مرزهاي کشور افزايش يافته است؛ به‌طوري‌که در سال ۸۵ و ۸۶ ميزان کشف مواد مخدر در مرزها به ترتيب ۴۲۴ و ۶۱۲ تن بوده است.

گل و ترياک از شيشه بهتر است

سعيد صفاتيان، رئيس کارگروه کاهش تقاضاي اعتياد مجمع تشخيص مصلحت نظام، در گفت‌وگو با «شرق» و در پاسخ به اين پرسش که بالارفتن قيمت شيشه چه‌ میزان خطرآفرين است و چه تغييراتي در الگوي مصرف مواد مخدر دارد، مي‌گويد: «بايد به اين مسئله از ديد کلان نگاه کرد.

پيش از اين نيز با افزايش قيمت دلار، قيمت شيشه افزايش پيدا کرده بود و ما بايد آن دوران را به عنوان سرمشق بدانيم. شايد دليل افزايش قيمت شيشه بالارفتن قيمت مواد اوليه در توليد شيشه باشد. حالا بايد ديد اين قيمت مواد پايه در داخل کشور است يا در خارج کشور. چون فرض کنيد شيشه‌اي که در افغانستان توليد مي‌شود، قيمت برابري با داخل ايران ندارد.

اين نکته را بايد در نظر داشت. در هر صورت افزايش قيمت دلار روي قيمت مواد مخدر تأثير مي‌گذارد و اين مسئله نيازمند يک تحقيق کارشناسي است تا مشخص شود اين ماجرا چقدر مي‌تواند به ضرر ما باشد يا بي‌ضرر محسوب مي‌شود. در‌حال‌حاضر خوشبختانه مواد مخدري مثل ترياک به عنوان مخدر بي‌ضرر که بالاترين مواد مصرفي کشور است، به‌صورت محسوس و جدي افزايش قيمت پيدا نکرده است. تنها چيزي که قيمتش زياد شده شيشه است».

او با طرح يک سؤال اضافه کرد: «حالا سؤال اينجاست، اگر جوان‌هايی به سمت مصرف شيشه که جزء خطرناک‌ترين مواد مخدر صنعتي است، گرايش پيدا کنند، خطرناک‌تر است يا ترياک؟ از نظر من اگر به سمت مصرف شيشه بروند، خطرناک‌تر است؛ يعني اگر ما بتوانيم در حوزه مقابله با عرضه قيمت شيشه بالا ببريم، در حوزه مبارزه با مواد مخدر مي‌شود گفت موفق عمل کرديم. چون حداقل تحقيقات نشان مي‌دهد که ۲۵ درصد مردم ما به مصرف مواد مخدر تمايل دارند. ما بايد اين حقيقت را بپذيريم و از طرفی در نظر داشته باشيم که ممکن است مبارزات پيشگيرانه روي اين بخش مردم تأثير نداشته باشد».

صفاتيان تصريح کرد: «سؤال بخشي از مردم اين است که حالا که مي‌خواهند مواد مخدر مصرف کنند، ترياک بهتر است يا شيشه؟ طبيعتا ترياک بهتر است، پس از نظر من بالارفتن قيمت دلار و گران‌شدن شيشه در اين جهت به ما نوعي کمک کرده است تا به يکي از بندهاي سياست کلان نظام برسيم که مي‌گويد از تغيير الگوی مصرف مواد کم‌خطر به سوي پرخطر جلوگيري کنيم. چون از نظر کارشناسان شيشه بسيار ماده پرخطري است، وقتي ما در حوزه مبارزه به يک موضوع به صورت کلان نگاه مي‌کنيم، همه اتفاق نظر داريم که در حوزه مبارزه بايد کاري کنيم که موادي مثل شيشه قيمتشان بالا بماند اما موادي مثل ترياک در جامعه‌اي که مصرف‌کننده و تقاضا دارد، ثابت بماند. اما اگر تحقيقات به ما مي‌گفت در جامعه ما فقط دو درصد مردم تمايل به مصرف مواد دارند، در چنين شرايطي بايد کاري کنيم که هم قيمت ترياک و هم قيمت شيشه بالا برود».

رئيس کارگروه کاهش تقاضاي اعتياد مجمع تشخيص مصلحت نظام در ادامه گفت: «نکته بعدي اين است که وقتي قيمت مخدر بالا مي‌رود، بحث ناخالصي پيش مي‌آيد؛ ناخالصي در شيشه و ترياک. سؤال اين است که ناخالصي‌ها چقدر در موادي مثل شيشه مي‌تواند خطرناک باشد؟ به نظر من آن‌قدر خطرناک نيست. اين ناخالصي به مرور زمان چه مي‌کند؟ ناخالصي‌ها در حوزه مواد مخدر، خصوصا در شيشه، خيلي خطرناک نيست. وقتي ناخالصي بالا مي‌رود و شخص با پنج‌هزارتومني که پول شيشه مي‌داد، ديگر رضايت نداشته باشد، دو حالت اتفاق مي‌افتد؛ يا مصرف خود را در شيشه بالاتر مي‌برد که رضايت قبل را احساس کند يا اينکه از شيشه زده مي‌شود و سراغ مواد مخدر ديگري مي‌رود. سؤالي که اينجا پيش مي‌آيد اين است که چه مخدر ديگري وجود دارد که فرد جايگزين شيشه کند؟ ماده معمول صنعتي ديگري نداريم و به همين جهت اين افراد بيشتر به سمت مصرف ترياک گرايش پيدا مي‌کنند».

او افزود: «من در آخر نتيجه مي‌گيرم که بالارفتن قيمت دلار از يک طرف و گران‌شدن شيشه و بيشتر‌شدن ناخالصي موجود در شيشه از طرف ديگر، افراد را تا حد زيادي به سمت شيشه يا گل سوق مي‌دهد و وقتي گل و شيشه را در کفه ترازوي قياس قرار دهيم، مي‌بينيم که خطرات و عوارض جانبي شيشه از گل بيشتر است و شايد اين چندان به ضرر ما نباشد اما به ضرر معتاداني است که پول بيشتري پرداخت مي‌کنند و يک معتاد ممکن است اگر پيش از اين ماهانه براي مصرف مواد مخدر ۳۰۰ هزار تومان هزينه مي‌کرده، حالا مبلغ ماهانه او حداقل به ۶۰۰ هزار تومان برسد.ضرر اين ماجرا هم مستقيما متوجه فرد مصرف‌کننده خواهد بود يا اگر فرد معتاد کارگر کارخانه‌اي باشد، ممکن است بالا رفتن قيمت شيشه او را به سمت دزدي سوق ‌دهد و همين باعث بالارفتن ميزان تبهکاري شود».

صفاتيان همچنين درباره دوبرابرشدن ميزان کشت ترياک در افغانستان گفت: «افزايش توليد در افغانستان را اگر در برابر مصرف مواد مخدر پرخطر و کم‌خطر در نظر بگيريم، بايد بگوييم که افزايش کشت ترياک در افغانستان به ما ضرر نمي‌زند. چون مصرف‌کننده‌ها به سمت مصرف ترياک مي‌روند، ترياک نسبت به شيشه عوارض کمتري دارد و وقتي بالاي ۲۰ درصد مردم به سمت مصرف مواد گرايش دارند، مصرف ترياک بهتر است». 

شهرزاد همتي