ایران همچنان گرفتار «فقرمطلق»/ بخشی از خانوار ایرانی هزینه تامین غذا را ندارد

چیزی به افطار نمانده است. حسین کیسه سنگین زباله‌ها را از روی زمین بر می دارد و سراغ آخرین سطل آشغال‌هایی می‌رود که شیشه ها و بطری های داخل آن را جدا کند. حسین تا همین یک سال پیش کنار خواهر و برادر بزرگ ترش سر چهارراه ها و داخل مترو اسکاچ و آدامس می‌فروخت. اما از وقتی که طرح دستگیری کودکان کار را آغاز کردند، او هم مجبور شد زیر پوشش شرکت های تفکیک زباله که زیر نظر شهرداری فعالیت می کنند، کار کند تا دیگر ماموران داخل خیابان، او را دستگیر نکنند.

بعضی وقت ها هم ماموران شهرداری که او را نشناسند، کیسه زباله‌هایش را از او می گیرند و خودشان زباله ها را می فروشند و پول یک روز زباله گردی حسین از جیبش بیرون می رود. تلاش های محسن و خواهر و برادرش در خیابان های تهران میان زباله ها تنها برای این است که شب ها سر گرسنه روی زمین نگذارند و پدر و مادرشان بتوانند پول اجاره آلونکی را كه شب ها در آن می خوابند،تامین کنند.

چند روز پیش «حسن شمشادی» خبرنگار صدا و سیما عکسی در صفحه اینستاگرامش منتشر کرده بود که در آن عکسی از یک قابلمه غذا منتشر کرده که محتوای آن غذایی درست شده با گوشت گربه است! او در شرح این عکس می نویسد:« لطفا دقت بفرمایید!!! آنچه که می بینید، ظرف غذای یک خانواده است؛ تصور می کنید که محتوی آن چیست؟! آنچه این خانواده و بسیاری دیگر می خورند، گوشت گربه است! آنان حتی از اندک گوشت کلاغ مُرده هم نمی توانند بگذرند،چون چاره ای ندارند و می خواهند زنده بمانند.

این خانواده یکی از ده‌ها خانوار ساکن در روستاهای بسیار محروم گمشاد، کندوکه، ملادادی، جهان آباد، رودینی، هیرمند و قرقری در شهرستان زابل واقع در استان سیستان و بلوچستان است». او در انتهای این پست خبر داده که قصد کمک مالی به اهالی این مناطق را دارد و شماره حسابی را نیز برای این کار منتشر کرده است.

اما انتشار این پست اینستاگرامی با واکنش های بسیاری همراه بود. یکی از کاربران به نام زهرا زیر این پست نوشته است:« آقای شمشادی مردم مرزنشین اون مناطق محروم هستند اما نه در این حد که گوشت گربه بخورند و روزه بگیرند. این خبر و تصاویر درست نیست. این غذا شبیه سیرابی هست، من خودم سیستانی ام این اخبار به این صورت فقط توهین به مردم آن منطقه است». همچنین رضا باوفا، عضوشورای مرکزی حرب اتحاد ملت نیز در گفت‌وگو با امتداد گفته است:«اگر خبرنگار صدا و سیما اندک شناختی از مردم شرافتمند سیستان داشت، می‌دانست که این مردم حاضرند سختی بکشند اما تن به چنین کارهایی ندهند. این راه کمک به مردم نیست».

مردمان مظلوم

نسبت دادن تصوير پر سر و صداي مصرف گوشت گربه به مردم سيستان و بلوچستان در حالي صورت گرفته كه محروميت بسياري از شهروندان و ساكنان شهرهاي اين استان سال‌هاست وجود داشته و با وجود گزارش هاي فراوان حاكي از مشكلات مردمان اين ديار، كمترين كار ممكن براي آن‌ها صورت گرفته است؛ درحالي كه مردمان سيستان و بلوچستان همواره در سپهر سياسي، اجتماعي و فرهنگي ايران نقش بسزايي داشته و ديدن محروميت بسياري از شهروندان اين ديار، روا نيست. سال‌هاست مردمان ديار هيرمند و خطه سيستان و بلوچستان در هر انتخابات و تصميم هاي سرنوشت ساز مملكتي، در خط اول حضور دارند و تاثير خود را در سرنوشت مملكت به خوبي گذاشته‌اند اما تصاويري كه از زندگي مردمان آن منتشر شده، يا حاكي از فقر و محروميت بوده يا مدعاي درگيري و نزاع داشته است و حال نيز ديگي از گوشت گربه، مظلوميت دو چندان مردمان جنوب شرق ايران را فرياد مي زند.

بااين حال كم توجهي به بطن زندگي گروه‌هاي مختلف مردم، فاصله طبقاتي آزار دهنده و فقري كه به نظر گستره آن بيشتر از قبل شده است، موضوعي است كه تنها مربوط به بخش هايي از سيستان و بلوچستان نشده و در بسياري از نقاط كشور قابل رويت و لمس كردن است و برای دیدن تصاویر مربوط به فقر نیازی به رفتن تا سیستان و بلوچستان نیست. کافی است به میدان شوش و خیابان خراسان تهران برویم تا در آنجا خانواده هایی را ببینیم که از فشار گرسنگی، کنار خیابان از حال رفته اند. بخش زیادی از آن‌ها دچار اعتیاد می شوند و وقتی دیگر پولی برای خریدن مواد پیدا نمی کنند در حاشیه خیابان و کوچه جان می دهند.

مدتی پیش جسد کبود شده یکی از معتادانی که از گرسنگی جان باخته بود، ساعت ها کنار خیابان افتاده بود تا اینکه بالاخره آمبولانس بهشت زهرا از راه رسید و جسد را جمع کرد. متولی اصلی رسیدگی به فقرا در جامعه کمیته امداد است که زیر نظر مستقیم نهاد رهبری فعالیت می کند.

ريشه دار شدن فقر!

در حالي كه نگاهي به تصوير مصرف گوشت گربه – كه هنوز صحت آن تاييد رسمي نشده است – و زندگي فلاكت‌بار گروهايي از مردم در سال هاي اخير، حكايت از افزايش فقر و ريشه دار شدن آن دارد اما مسئولان در اظهار‌نظرهاي خود مدعي تلاش براي ريشه كني فقر و محقق شدن وعده هاي‌شان در اين باب هستند. خبرگزاري مهر دوم خرداد امسال به نقل از پرویز فتاح، ريیس کمیته امداد گفته است: «سهم کمیته امداد از محل برداشت ۱.۵میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی ۱۰۰ هزار فقره تسهیلات اشتغال‌زایی به ارزش ۲۵ میلیون تومان تعیین شده است.

به دلیل اینکه فقر چندبعدی است، علاج آن در زمان کوتاه ممکن نیست. با حمایت دولت و مجلس در چند سال آینده وضعیت فقرزدایی بهبود خواهد یافت». ريیس کمیته امداد درباره اینکه فقر مطلق ریشه‌کن شده است یا خیر، توضیح داد: «در جلسه دو هفته گذشته با ريیس‌جمهور در مشهد بنده به این نکته اشاره کردم که شعار دولت دوازدهم ریشه‌کنی فقر مطلق بود که آقای روحانی نیز به وعده خود عمل کردند». ريیس کمیته امداد بابیان اینکه وعده‌های دولت در بودجه برای حمایت از محرومان محقق شده است، ادامه داد:« در سال ٩٦ بر اساس تبصره ١٤، چهار هزار میلیارد تومان بودجه برای کمیته امداد تعیین شد.

همچنین طبق تبصره ١٦، سه هزار میلیارد تومان وام قرض‌الحسنه اشتغال به مددجویان کمیته امداد اختصاص پیدا کرد که ٩٠ درصد آن جذب شد. امسال نیز با اختصاص هفت هزار میلیارد تومان بالاترین رشد ردیف بودجه برای حمایت از نیازمندان در نظر گرفته‌شده است». ريیس کمیته امداد امام خمینی (س) گفت: «روحانی شعار رفع فقر را بیان کرد، من منصفانه در این جمع اعلام می‌کنم به این شعار خود عمل کردند». پرویز فتاح در شورای اداری خراسان رضوی در حضور رییس جمهور در مجتمع سپید مشهد، اظهار کرد:« تبصره ۱۴ را نمایندگان کمک کردند تصویب شد و ۴۰۰۰ هزار میلیارد تومان برای اولین بار در بودجه لحاظ شد».

بخشي از خانوار ایرانی هزینه تامین غذا را ندارد

صحبت‌های رییس کمیته امداد در حالی مطرح می‌شود که حسین راغفر، اقتصاددان، خط فقر مطلق برای یک خانواده چهار نفره شهری در سال ۹۶ را حدود چهار میلیون تومان اعلام کرده و گفته است: بر اساس محاسبات صورت گرفته در سال‌های اخیر۳۳ درصد جمعیت کشور دچار «فقر مطلق» هستند». او در ادامه صحبت هایش گفت: «مطالعات نشان می‌دهد خط فقر مطلق برای مناطق محروم ۵٠ درصد مناطق شهری و حدود دو میلیون تومان است». راغفر با بیان اینکه منظور دولت از فقر مطلق برای یک خانواده پنج نفره ٧٠٠ هزار تومان است، افزود: « این مبلغ برای یک خانواده پنج نفره حتی تامین کننده غذای‌شان نیست. آنچه ما به عنوان فقر مطلق تعریف می‌کنیم، سبد مشخصی است که باید حداقل کالاهای اساسی را در برداشته باشد؛

به نحوی که اگر فردی به آن‌ها دسترسی نداشته باشد، سلامت فیزیکی، جسمانی و روحی‌اش به خطر بیفتد؛ این کالاها در همه جای دنیا پذیرفته شده و شامل غذا، مسکن، خدمات سلامت، حمل نقل و... هستند». این اقتصاددان در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه فقر آموزشی نشان می‌دهد که نابرابری آموزشی افزایش یافته است، ادامه داد: «مطالعات ما نشان می‌دهد که درآمد ۶ درصد از جمعیت کشور هزینه غذای‌شان را تامین نمی‌کند.

اسم این مرحله خط گرسنگی است و به آن معناست که درآمد یک خانوار حتی نمی‌تواند هزینه غذایش را تامین کند. ما می‌دانیم که خانوارها فقط با هزینه غذا خوردن رو به رو نیستندبلکه هزینه‌های دیگر هم مانند هزینه حمل‌ونقل، پوشاک، مسکن و ... را هم دارند». راغفر در ادامه با اشاره به فقر سبدغذایی خانوارها و نبود امکانات دیگر زندگی افزود:

« خانواری که کل مخارجش کمتر از سبد حداقل غذاست، به‌طور حتم با گرسنگی و مشکلات آموزشی و دسترسی به خدمات سلامت روبه‌رو است. هرچند نهادهای دولتی این رقم را دو یا سه درصد (جامعه) اعلام می‌کنند اما تا جایی که من به یاد می آورم، وزارت بهداشت این رقم را ۱۰ درصد اعلام می‌کرد؛ این میزان به جز گروهی است که با مشکل سوء تغذیه روبه‌رو هستند». وی با بیان اینکه روش‌های مختلفی برای محاسبه فقر وجود دارد، ادامه داد:« در محاسبه فقر برخی شاخص‌ها می‌تواند روی تعداد کسانی که زیر خط فقر هستند، تاثیرگذار باشد اما پایین‌ترین موردي که در سال‌های اخیر محاسبه کرده‌ایم ۳۳درصد جمعیت کشور دچار فقر مطلق و ۶ درصد نیز دچار گرسنگی هستند که این تعداد نزدیک به پنج میلیون نفر است».

۱۳ میلیون حاشیه نشین زبان گویای فقر

کافی است سری به سایت دیوار بزنید و در آنجا با انبوه آگهی‌هایی مواجه می شوید که در آن‌ها افراد برای خوردن یک وعده غذای گرم حاضرند ساعت‌ها کار کنند و دستمزدی هم نگیرند. ساعت‌ها کار آن‌ها در حالی است که تنها خواسته‌شان سیر کردن شکم‌شان است. بیکاری و گرسنگی وزنه‌های سنگینش را روی گلوی قشرهای ضعیف جامعه گذاشته و اندک اندک توان نفس کشیدن را از آن‌ها می گیرد. یک جامعه شناس در گفت‌وگو با «قانون» درباره وجود فقر مطلق در جامعه می گوید:« ما بیکاری مطلق در جامعه داریم و فقر از تبعات این بیکاری است. کارتن خواب‌ها و حاشیه نشین‌ها دچار فقر مطلق هستند».

او با اشاره به اینکه وجود حاشیه نشین ها در کشور فقرمطلق را اثبات می کند، ادامه داد:« ما ۱۳ میلیون حاشیه نشین داریم که همه خرده فروش مواد مخدر هستند تا پولی برای خریدن یک وعده غذا پیدا کنند. اگر فقر نیست، این همه اعتیاد از کجا می‌آید؟». او فقر را یکی از دلایل اعتراضات مردم می داند و ادامه می دهد:«کامیون‌داران چرا باید اعتراض کنند؟ باید فکری برای جامعه‌ای که از فقر و بیکاری در حال نابودی است، کرد. کسی نمی‌داند چند نفر در خیابان‌ها از گرسنگی و فقر می‌میرند. کودکانی که سر چهارراه می‌آیند و تا پاسی از شب کار می‌کنند، تنها می‌خواهند نان بخور و نمیر برای خانواده‌های‌شان فراهم کنند.

ما از سال ها قبل تاکید کردیم که طبقه متوسط جامعه در حال حرکت به سمت خط فقر بوده و حالا این اتفاق افتاده است. طبقه متوسط شهری هم در حال ضعیف شدن است. جامعه در حال دوطبقه شدن است. یکی طبقه ضعیف و دیگری طبقه بالای شهری». او اختصاص دادن بخش زیادی از بودجه کشور را به نهادهای خاصي که هیچ عایدی برای مردم ندارد برای مردم کمرشکن اعلام کرد و گفت:« بودجه باید صرف هزینه‌های مردم شود، نه اینکه در کشورهای دیگر صرف عملیات‌های نظامی شود. آن‌وقت است که دیگر پولی برای رسیدگی به قشر محروم وجود ندارد».