فعال حوزه کودک: کودک‌آزاری نباید پنهان شود

اغلب خانواده‌های ایرانی در مواجهه با هر گونه کودک‌آزاری، پنهان کاری یا کتمان آسیب وارده به فرزندشان را در اولویت اقداماتشان قرار می‌دهند. غافل از اینکه این نوع رفتارها فقط مشکلات موجود را دو چندان می‌کند. با بررسی کودک آزاری‌های اخیر باید گفت که اغلب این کودکان از آسیب تهدید کننده‌ای تحت عنوان کودک‌آزاری بی‌اطلاع بودند.در حالی که در اغلب کودک آزاری‌ها فرد کودک‌آزار غریبه نیست، بلکه یکی از آشنایان مورد اعتماد است. از سوی دیگر امروزه در اغلب كشورهای پیشرفته دنیا، جرم كودك‌آزاری سخت‌ترین نوع مجازات و برخورد را بدنبال دارد.علت آن نیز این است كه به افراد از سنین كودكی آموزش‌های لازم داده می‌شود و آنها چگونگی مراقبت از خود را می‌دانند.

همین‌ طور به افرادی كه در سازمان‌ها و نهادها فعالیت می‌كنند، آموزش داده شده است كه در صورت مشاهده چنین رفتاری چگونه مراتب را گزارش كنند و البته این امر بر عهده دولت است؛ به عبارت دیگر آموزش و پرورش به‌عنوان متولی وظیفه دارد به كودكان و نوجوانان نحوه مراقبت از خود را آموزش داده تا آنها در مواجه با این تخلف بتوانند به درستی از خود دفاع كنند تا دیگر هیچ‌فردی نتواند از آ‌نها سوءاستفاده كند. آنچه در ادامه می‌خوانید نظرات فرشید یزدانی، فعال حوزه کودک در گفت‌و‌گو با «آرمان» است.

مقوله‌ای تحت عنوان کودک‌آزاری را می‌توان در ابعاد متعدد مورد بررسی قرار داد. برای مثال کودکی که مورد تعرض و تجاوز قرار گرفته بی‌شک در مراوداتش با دیگران با چالش‌های متعدد مواجه می‌شود؛ در صورت بروز هر گونه کودک‌آزاری والدین باید چه اقداماتی را در اولویت قرار دهند؟

در کشور ما تمایل به پنهان کردن کودک‌آزاری وجود دارد. این مقوله تحت عنوان حفظ آبرو مورد توجه قرار می‌گیرد. این در حالی است که اگر مساله کودک‌آزاری در افراد درمان نشود، این مساله روی فرد و آینده او تاثیرگذار است، چون این مساله به اشکال متعدد باز تولید شده و با چالش‌های روحی و روانی متعدد همراه است. برای مثال این آسیب تحت عنوان نارسایی‌ها در روابط زناشویی و اعتیاد بروز می‌کند. قبل از هر اقدام باید این تابو شکسته شود. افراد باید بدانند که هر گونه کودک‌آزاری را می‌توان با اقدامات اصولی از بعد تربیتی و قضائی مورد بررسی و رسیدگی قرار داد.

با بررسی کودک آزاری‌های انجام شده باید گفت که سازمان‌های مردم نهاد این مساله را عمومی کرده و به اطلاع مردم می‌رسانند. آنها بر این باورند که این مساله باید بیان شود و مورد حل‌و‌فصل قرار بگیرد. از سوی دیگر پنهان ماندن این مقوله همچون پنهان کردن یک غده چرکی است، چون پنهان کردن غده چرکی باعث بروز انواع بیماری‌ها و سرطان‌ می‌شود. باید دانست گفتمان سازی در این زمینه می‌تواند در ساماندهی این مساله تاثیرگذار باشد.

آموزش و پرورش با خلأ‌های فراوان مواجه است. برای مثال در این نهاد هنوز چگونگی خود مراقبتی به دانش آموزان آموزش داده نمی‌شود. از سوی دیگر برخی از والدین و مربیان چگونگی بیان نوع و نحوه اقدامات منتهی به کودک‌آزاری را نمی‌دانند.

بله. باید گفت که تاکنون نهاد آموزش و پرورش از مسئولیت‌های مطرح شده در این‌باره فرار کرده است. آموزش و پرورش با این طرز رفتار بروز انواع آسیب‌ها را در هاله‌ای از ابهام قرار ‌داده است. این در حالی است که قبل از هر اقدام باید این مساله با جسارت مطرح شود. همچنین انواع کودک آزاری‌ها مطرح و مساله به شکل مناسب برای کودک و نوجوان توضیح داده شود. درضمن برای کودکان می‌توان این مهارت‌ها را در سنین مختلف به اشکال گوناگون آموزش داد. همچنین کودکان باید با آموزش‌های خود مراقبتی پرورش یابند. در این شرایط کودک باید بداند که چگونه می‌تواند از بدن و احساسات خود مراقبت کند.

از سوی دیگر آموزش‌های متعدد از سه سالگی به بعد به کودکان داده می‌شود تا از این طریق آنها بدانند چگونه می‌توانند از خود مراقبت کرده تا در شرایط آسیب‌زا قرار نگیرند. درضمن کودک و نوجوان باید بداند که در صورت حضور در وضعیت آسیب‌زا مساله را به والدین یا سرپرست خود گزارش دهد. در این شرایط انتظار می‌رود مربیان و آموزگاران با آموزش‌های خود مراقبتی کودکان آگاه بوده و آنها کودکان آزار دیده را تشخیص دهند و چگونگی خود مراقبتی را به آنها بیاموزند.

در این وضعیت می‌توان برای آموزش والدین اقدامات فراوان انجام داد.

بله. به باور بنده والدین قبل از فرزندآوری باید یک دوره آموزشی فرزند پروری را در سطح گسترده فرا بگیرند. در این دوره‌ها می‌توان حداقل‌های فرزند پروری را به افراد آموزش داد. در این وضعیت والدین می‌دانند که فرزند متولد شده در شرایط گوناگون نیازهای مختلف داشته و می‌توان آموزش‌های متفاوت را به افراد داد. از سوی دیگر از طریق اقدامات فرهنگی و اطلاع‌رسانی می‌توان به والدین و خانواده‌ها نحوه صحیح فرزند پروری را آموزش داد، چون با مراقبت از فرزند کمترین آسیب به او وارد می‌شود. در بین خانواده‌های ایرانی و جامعه ما اطلاع‌رسانی ‌ها در زمینه فرزند پروری اندک است.در این شرایط اگر فرزند یک خانواده مورد کودک‌آزاری قرار بگیرد، در مرحله نخست خانواده آن مساله را کتمان می‌کند.

برای هر گونه تغییر در این باور نادرست باید وزارت آموزش و پرورش پیشگام شود. در واقع قبل از هر اقدام می‌توان تابو‌های موجود در این‌باره را شکست. در بسیاری موارد حفظ آبرو به این معناست که شخص آسیب دیده مورد اتهام قرار می‌گیرد. در این میان کودکی که مورد آزار جسمی و جنسی قرار گرفته باید به شکل ویژه از او مراقبت کرد. هر چند در بسیاری از مواقع احساس گناه باعث بروز رفتارهایی می‌شود که در قالب حفظ آبرو و پنهان کاری این قضیه مورد توجه قرار می‌گیرد. در این میان گناهکار کودک بی‌دفاع آسیب دیده نیست، بلکه گناهکار فرد تعرض‌کننده است.

این گونه عملکردها در رفتار با کودک آزار دیده، نشان‌دهنده دیدگاه مردسالارانه و سلطه طلبانه است. نظام آموزش و پرورش باید در این‌باره پیش قدم شده و تغییر دیدگاه‌ها و آگاه سازی جامعه را در اولویت اقدامات قرار دهد. در این شرایط می‌توان جلو بروز بسیاری از اتفاقات نهان و آشکار بعدی را در جامعه گرفت. همچنین با تدوین برنامه آموزشی می‌توان اقدامات مناسب در این‌باره انجام داد. در این اقدام فرهنگی می‌توان با روشی متناسب با فرهنگ ملی و مذهبی فعالیت کرد، تا مغایرتی با مسائل فرهنگی خانواده‌ها نداشته باشد.

کودکان کار و خیابان بیش از کودکان دیگر در معرض هر گونه کودک‌آزاری قرار دارند. در این شرایط سازمان‌های مردم نهاد در ارتباط با آنها چه فعالیت‌هایی برای آگاه سازی این کودکان در اولویت اقداماتشان دارند؟

کودکان کار و خیابان نیز تحت آموزش ویژه‌ای برای مصونیت در برابر کودک‌آزاری قرار نمی‌گیرند. آنها به‌شدت در معرض آسیب بوده و آسیب‌های آنها جدی است. بر اساس بررسی‌های انجام شده از سوی وزارت بهداشت و درمان این کودکان بیش از دیگر کودکان در معرض انواع آسیب‌ها قرار دارند. این امر نشان‌دهنده آمار بالای کودک‌آزاری در بین این کودکان است. در صورتی که این کودکان می‌توانند تحت آموزش‌های متعدد قرار گرفته و در برابر این آسیب مصون شده و پرورش یابند. باید دانست آموزش به کودکان کار و خیابان نیز تابع مجموعه کلان در کشور است.

زهرا سلیمانی