اگر در سال ۲۰۰۸ «گَرت کمپ» و «تراویس کلانیک» هنگامی که در یک روز برفی تاکسی گیرشان نیامد تا این‌گونه جرقه ایده بزرگ‌ترین سامانه تاکسی اینترنتی (اوبر) در ذهن‌شان زده شود، در ایران اما شکل گیری و ادامه کار دو سامانه تاکسی اینترنتی تپسی و اسنپ که یک کپی از مدل خارجی‌اش است؛ سرگذشتی دیگر یافته‌‌اند! از‌همان‌آغاز، فعالیت این دو سامانه تاکسی اینترنتی با حواشی فراوانی مواجه بود.
اینکه این دو استارت‌آپ به کدام نهادها تعلق دارند، اینکه گسترش فعالیت این سامانه‌ها، کار‌و‌بار تاکسی‌های خطی و آژانس‌ها را مختل کرده؛ (در همین رابطه چندین و چند بار رانندگان تاکسی‌های خطی در مقابل نهادی مرتبط دست به اعتراض زدند یا اتفاقی که سال گذشته برای اسنپ رخ داد که در جریان آن یک راننده مسافرش را آزار داده بود) اینکه خیل عظیمی از جوانان بیکار شهرستان‌ها به تهران آمده‌اند تا با‌عضویت در این دو سامانه، شغلی به دست آورند و درآمدی کسب کنند و... از‌جمله این حواشی هستند! با‌این‌همه اما بسیاری نیز با دفاع از فعالیت سامانه‌های تاکسی اینترنتی، اشتغال‌زایی را یکی از برکات این دو سامانه عصر جدید عنوان می‌کنند.
تا‌حدودی احتمالا این سخن درست است و بسیاری با آن موافق‌اند! بسیاری از جوانان شهرهای مختلف، تنها با داشتن یک پراید به تهران مهاجرت کرده تا با عضویت در این سامانه‌ها، کاری برای خود دست‌و‌پا کرده باشند! موج مهاجرت مشخصا برای شغل مسافرکشی آن‌قدر در سال‌های گذشته ابعاد وسیعی یافت که پارسال شهریور رئیس پلیس راهور تهران بزرگ از برخورد با مالکان خودروهای پلاک شهرستان در صورت اقدام به مسافرکشی در تهران سخن به میان آورد. بعد از آن توقف گسترده خودروهای پلاک شهرستان در محلات مختلف شهر تهران به خصوص معابر و میادین پرتردد یکی از عوامل ایجاد گره‌های ترافیکی پایتخت عنوان شد.
چنین رویکردی باعث شد تا پلیس راهور در برخورد با این خودروها به عنوان یک تخلف، ضمن اعمال قانون(جریمه)، خودرو را توقیف می کند... از‌این‌رو بسیاری از رانندگان مهاجر تصمیم گرفتند پلاک ماشین‌هاشان را تعویض کنند. هجوم انبوه این جوانان برای یافتن شغلی در اسنپ و تپسی، انتقاد برخی شهروندان تهرانی را در‌پی داشته است. برخی رانندگان تاکسی حضور آنها را موجب بدتر شدن ترافیک درون شهری عنوان می‌کنند.
وقتی خانه ات ماشین ات باشد
شب‌فرا رسیده و پرایدهای پلاک شهرستان جای‌جای یکی از میدان‌ها در سعادت‌آباد پارک کرده‌اند و رانندگان‌شان مشغول استراحتند! در میدان سعادت‌آباد موفق می‌شوم باب گفت‌وگو را با یک جوان حدودا ۳۰ ساله به نام محمد‌رضا باز کنم. او راننده تپسی و اهل یکی از شهرهای مرکزی است. می‌گوید: « با چند تا از دوستانم از شهرستان به تهران آمدیم تا در اسنپ کار کنیم چرا که آنجا هیچ‌کاری نمی‌توان یافت.» با لحنی طعنه‌آمیز ادامه می‌دهد: « در شهر ما یا مردم کارمند هستند یا بقال، آنجا دیگر شغلی وجود ندارد!»
او می‌گوید قبل از آن که به تهران بیاییم می‌دانستیم که نداشتن محلی برای سکونت چه سختی‌هایی دارد. با‌این‌حال تاوقتی تجربه‌اش نکردیم نفهمیدیم که چه زندگی سختی را انتخاب کرد‌یم! در‌این شرایط حمام و حتی دستشویی مشکل بزرگی است. اما چه کنیم؟ ناچاریم. نمی‌توانم بپذیرم که از گرسنگی تلف شوم! اینجا بسیاری تا می‌فهمند پلاکت شهرستان است بی‌احترامی می‌کنند.
از او می‌پرسم اینجا آشنایی ندارد؟ می‌گوید دارد ولی ترجیح می‌دهد که خانه‌اش ماشینش باشد. فقط شاید گاهی اوقات برای حمام کردن به آنجا بروم. او می‌گوید همه وسایل ضروری‌اش در ماشینش است و در حال حاضر این پراید مدل ۹۱ خانه‌اش است؛ خانه‌ای سیار! حدود شش ماه است که برای کار در تپسی به تهران آمده‌ایم و در تمام این مدت یک شب راحت نخوابیده‌ام. می‌گویند آدم به شرایط سخت عادت می‌کند ولی انگار عادت نمی‌شود. او می‌گوید اوایل آمدن‌مان تهران برای‌مان یک سری جذابیت‌هایی داشت ولی الان آن روی دیگرش را می‌بینیم. اینجا‌هرکس فقط به فکرش خودش است.
آیا نظارتی بر سامانه‌های تاکسی اینترنتی می شود؟
در‌این‌گزارش تلاش شده تا از زاویه دید یک مسافر با راننده‌ای که تجربه کار در اسنپ و تپسی را دارد، در مسیری به سمت اوین درباره مصائب و مشکلات آنها و همین‌طور مسافران این سامانه‌ها گفت‌وگویی کنم چرا که در یکی دوماه اخیر به‌عنوان یکی از مشترکان تپسی و اسنپ، شاهد رفتار غیر‌متعارف یکی از این سامانه‌ها (تپسی) بوده‌ام!
این راننده اسنپ که پیش تر در تپسی کار می کرده درباره مصائب کار در تپسی می‌گوید: یکی از موارد این است که تپسی به مسافر پیام می‌دهد که مثلا مسیر ۱۰ هزار تومانی را ۸ هزار تومان برای او محاسبه کرده و دو هزار تومان به او تخفیف داده است از آن طرف برای راننده پیام ارسال می شود که از مسافر ۱۰هزار تومان بگیرد. آخر سر که مسافر می‌خواهد پیاده شود، تازه من راننده متوجه می‌شوم که ماجرا از چه قرار است.
تازه وقتی مسافر می‌نشیند توی ماشین می‌فهمد که تپسی می‌خواهد به او تخفیف دهد؛ یعنی اینکه تپسی، من و مسافر را در یک عمل انجام شده قرار می‌دهد. این اسمش چیست؟ موقعیتی ناجور برای راننده و مسافر.
می‌پرسم این مساله اعتراض شما رانندگان را در پی نداشته؛ می‌گوید آخر به کی باید اعتراض کنیم. بارها با پشتیبانی حرف زدم نهایت حرفی که پشتیبانی به راننده می‌گوید این است که در سفرهای بعدی برای‌تان جبران می‌کنیم. یعنی دریکی از سفرها یک مسیری که ۱۵ هزار تومان است را ۲۰ هزار تومان برای مسافر در نظر می‌گیرد تا همان‌گونه که در سفر قبلی از پول من راننده کسر کرده بود در سفر بعدی این مسافر باشد که جیبش خالی میشود. خب اینجا باز از مسافر پول بیشتری می‌گیرد؛ می‌خواهید تخفیف دهید از کیسه خودتان خرج کنید چرا از پول رانندگان و مسافران کسر می‌کنید.
او ادامه می‌دهد: اتفاق دیگری که در تپسی خیلی رخ می‌دهد زمان‌هایی است که مسافر پول کرایه‌اش را آنلاین پرداخت می‌کند و در‌حالی که پول از حسابش کسر شده برای ما رانندگان پیام می‌آید که نقدی با مسافر حساب کنید! خب در این شرایط ما مجبور می‌شویم پول را از مسافر بگیریم. بارها به خاطر چنین اشکالی تنش لفظی ایجاد شده است.
این راننده چهل ساله ادامه می دهد:« در مواقعی برای مسافران بعد از پرداخت آنلاین این پیام می‌آید که تا ۷۲ ساعت دیگر پول به حساب شما بر می گردد خب اینجا چه اتفاقی می‌افتد؟ در نظر داشته باشید که اگر چنین امری در حجمی گسترده صورت گیرد، چه سودی نصیب تپسی می شود؟ حجم بزرگی از سرمایه برای ۷۲ ساعت در حساب این سیستم به گردش در می‌آید و این اتفاق به شکلی روزانه و ممتد اتفاق رخ می دهد. حالا من حرف‌هایی شنیده ام راجع به اینکه کلا آن پول به حساب مسافر بر نگشته و در بسیاری مواقع مسافر متوجه این امر نمی‌شود! در تپسی من از این بازی‌ها زیاد دیده‌ام.
این راننده اسنپ و تپسی ادامه می‌دهد: می‌خواهند بگویند سیستم بد طراحی شده است؟ خب این که توجیه مزخرفی است؟ حالا اگر چنین است چرا سیستم را درست نمی‌کنید؟ ضمن اینکه زنگ زدن به پشتیبانی شرکت خودش یک مصیبت دیگری است. اصلا نمی‌دانی طرفت چه می گوید انگار کسی که آن طرف خط هست یک ربات پاسخگو است که یک سری جملات را روزانه صدها بار تکرار می کند. این راننده می گوید: اسنپ علی رغم اینکه نرخش بالاست توانسته یک فضای اعتمادی را بین مسافر و راننده ایجاد کند. یعنی مسافری که مدام با اسنپ این سو و آن سو می رود دارای یک اعتباری میشود ولی این اتفاق در تپسی نمی‌افتد. در تپسی هیچ چیز شفاف نیست.
از شرایط استخدام در اسنپ و تپسی می پرسم، پاسخ می دهد: برای عضویت در سامانه تپسی فقط کافی است در خیابان نام نویسی کنید. همین بس. این در حالی است که اگر راننده ای بخواهد عضو اسنپ شود بعد از ثبت نام از طریق باجه های سیار در خیابان‌ها، بعد از چند روز باید به شرکت اسنپ برود و تشکیل پرونده بدهد، آنجا به او یک سری فرم های آموزشی می دهند و راننده باید تا حدودی زیادی تهران را بشناسد. بعد از آن بررسی می شود که آیا این راننده سوء پیشینه‌ای دارد یا نه. بالاخره در اسنپ یک سری آموزش‌هایی وجود دارد.
گفت‌وگو با رانندگان اسنپ و تپسی کمبود نظارت کافی بر کار این سامانه‌ها را بیش از پیش عیان می‌سازد. در شرایطی که وضعیت اقتصاد بحرانی شده، تولید داخلی به محاق رفته و بخش اعظمی از جوانان تحصیل کرده و ... شغلشان مسافرکشی شده است حداقل باید با طراحی یک سیستم نظارتی، از کمترین حق و حقوق آنان در مقابل زیاده خواهی سامانه های اینترنتی خصوصی- خصولتی تا حدودی دفاع کرد.
رضا نحوی
- 17
- 4
