زنان مبتلا به «اچ‌آی‌وی» معلول یک علت هستند

خانه خورشید یکی از قدیمی‌ترین مراکز حمایت از زنان آسیب دیده و در معرض خطر به شمار می‌آید که امروزه در منطقه شوش کاملا شناخته شده است. زنان معتاد زیادی در این مرکز پاک شده و به زندگی عادی خود برگشته‌اند اما این تمام ماجرا نیست.

این مرکز که در کوچه پس کوچه‌های شوش واقع شده حالا دیگر خانه امید بسیاری از اهالی محل به شمار می‌آید اما موضوعی که تا کنون به آن پرداخته نشده و مغفول واقع شده دندانپزشکانی هستند که به صورت نیکوکارانه در این خانه اقدام به درمان دندانپزشکی بیماران مبتلا به «اچ‌آی‌وی مثبت» می‌کنند. بیمارانی که جنسشان متفاوت و مسلما نحوه برخورد با آن ها نیز متفاوت است. برای بررسی عملکرد دندانپزشکان گمنامی که در این خانه ها فعالیت دارند به خانه خورشید رفتیم.

زیر زمینی که شبیه زیر زمین نیست

همان طور که از اسمش پیداست گرمای زندگی می‌بخشد. خانه‌ای کوچک، اما گرم و صمیمی که مهم نیست مهمانی که وارد آن می‌شود معتاد متجاهر است یا یک شهروند عادی، مهم نیست که زن است یا مرد. وقتی به این مکان وارد شد مهمان خانه خورشید است و پرسنل این مرکز گرم و صمیمی با او برخورد می‌کنند. وارد خانه که می‌شوید در نگاه اول با ۴ اتاق رو به رو می‌شوید که لیلا ارشد به عنوان رئیس این مرکز در یکی از آن‌ها نشسته و با خوشرویی از همه مهمانان استقبال می‌کند. اما مطب دندانپزشکان گمنام این مرکز در طبقه پایین قرار دارد. جایی شبیه زیر زمین که هیچ شباهتی به زیر زمین ها مخوف فیلم‌های سینمایی ندارد. برعکس در این مکان همه چیز مرتب است. زیرزمین این خانه از ۳ اتاق تشکیل شده که ۲ تا از آن‌ها به کارگاه زنان اختصاص دارد و یکی از آن‌ها مطب دندانپزشکی است که از ازدحام جمعیت مشخص است بیماران زیادی دارد. مطبی کوچک اما مرتب و تمیز که همه چیز در آن برق می‌زند و دندانپزشک مشغول معاینه بیمار خانم است.

دندانپزشکی که نخواست نام او فاش شود...

برای گفت‌وگو با مسئول کارگروه نیکوکاری انجمن دندانپزشکی که نخواست نامی از او برده شود دقایقی را منتظر می‌نشینیم و سر انجام به مطب این دندانپزشک راه پیدا می‌کنیم. اولین سوالی که در گفت‌وگو با پزشک مطرح می‌شود این است که چرا این مکان را انتخاب کرده‌اید و دندانپزشکی که با آن روپوش سفیدش روی صندلی نشسته این طور پاسخ می‌دهد: «حقیقت این است که ما کارگروه نیکوکاری انجمن دندانپزشکی در تهران هستیم که دارای ۵ مرکز است و کار معاینه و درمان بیمارانی که وضعیت مالی مناسبی ندارند و یا دارای بیماری های خاص هستند را انجام می‌دهد. غیر از این دو مرکز که برای کودکان کار مشغول هستند، یک مرکز برای معلولین جسمی و حرکتی و یک مرکز برای بیمارانی است که به بیماری صرع و تشنج مبتلا می‌باشند و مرکز دیگرمان همین مکانی است که شما حضور دارید. این مراکز همگی درمان رایگان انجام می‌دهند. یکسری مراکز درمانی دندانپزشکی در تهران داریم که کار معاینه و درمان بیمارانی که وضع مالی مناسبی ندارند را به صورت رایگان انجام می‌دهند. ما دنبال این بودیم تا مرکز دندانپزشکی برای بیماران اچ‌آی‌وی مثبت داشته باشیم. چون هیچ مرکز دندان پزشکی برای این بیماران در سطح کشور شناخته شده نیست. البته من در سطح شهرستان ها را اشراف ندارم ولی یقینا چنین مراکزی وجود ندارد و اگر باشد بسیار انگشت‌شمار است. واقعیت این است که آمار دقیقی که از این بیماران ارائه نمی‌شود که یکی از دلایل آن دوره پنهان و کمین این بیماری است که ممکن است سال‌ها طول بکشد. دلیل دیگر هم نوع ابتلا به این بیماری است که در ایران تغییر کرده است.»

مرکزی برای ارائه خدمات به بیماران اچ‌آی‌وی

این دندانپزشک در ادامه توضیح می‌دهد: «در ابتدا بیماران اچ‌آی‌وی کسانی بودند که یا مسافرت خارج از کشور داشتند و گرفتار این بیماری شده بودند یا معتادانی بودند که در زندان ها یا مراکز ترک اعتیاد یا در خیابان‌ها از سرنگ‌های مشترک استفاده می‌کردند و از این طریق آلوده به بیماری «اچ‌آی‌وی» می‌شدند. ولی در حال حاضر طبق مار چیز دیگری را نشان می‌دهد و آن هم این که ابتلا به این بیماری از طریق تماس‌های جنسی از طرق دیگر پیشی گرفته است. ما سال‌ها به دنبال چنین مکانی بودیم تا بتوانیم بیماران اچ‌آی‌وی را درمان کنیم. ابتدا مرکزی در تهران پیدا کردیم که مربوط به وزارت بهداشت بود و در نواحی جنوب شرق تهران قرار داشت. در این مکان تنها بیماران مبتلا به «اچ‌آی‌وی» برای کشیدن دندان مراجعه می‌کردند و کار دیگری انجام نمی‌دادند و ما خواستیم که این امکان را توسط وزارت بهداشت توسعه دهیم. به همین دلیل جلساتی با این مرکز برگزار کردیم اما به دلیل بوروکراسی که در ایران حاکم است، فقط به جلساتی منتهی شد که هیچ حاصلی نداشت. تا این که به طور اتفاقی از طریق یکی از دوستان با خانه خورشید آشنا شدیم و دیدیم که اینجا، جایی است که می‌توان در آن به درمان بیماران مبتلا به «اچ‌آی‌وی» پرداخت. با خانم ارشد صحبت کردیم، خانم ارشد به انجمن دندانپزشکی ایران آمدند و ما هم آمدیم مرکز را دیدیم و دیدیم که اینجا بهترین مکان برای این کار است و بعد آمدیم و اینجا ساکن شدیم.»

ما در این مکان هیچ هزینه‌ای نداریم

او در ادامه می‌گوید: «ما برای ایجاد این مکان برای اولین بار کمپینی راه‌انداختیم که همه وسایل و امکانات از طریق فروشندگان، تولیدکنندگان و واردکنندگان وسایل دندانپزشکی تامین شود. یعنی از صفر تا صد وسایل را از این راه تامین کردیم و هیچ هزینه‌ای برای انجمن دندانپزشکی صورت نگرفته است. ابتدا همه شرکت ها را به انجمن دعوت کردیم. توضیح دادیم که چنین کاری در حال انجام است و آنها هم استقبال کردند و هرشرکتی مسئولیت یک گوشه از کار را برعهده گرفت. خوشبختانه هنوز هم این روال ادامه دارد. این مرکز تحت پوشش یک شرکت است، شرکت آقای گلنار که شخصیت بسیار خیری است. ایشان هزینه های ماهانه مرکز را به عهده گرفته‌اند و دستیار اینجا لیست مواد را آماده می‌کند و برای ایشان می‌فرستد و او هم وسایل را تهیه کرده و ارجاع می‌دهد. در مجموع ما در اینجا هیچ هزینه‌ای نداریم. البته نمی‌توان گفت هیچ هزینه‌ای چون به دلایل تورم و گرانی موجود گاهی وقت ها مجبور می‌شویم که وسایلی را از بیرون تهیه کنیم که البته این موضوع مقطعی است و همیشگی نیست. البته لازم به ذکر است که بیماران اچ‌آی‌وی تنها بیماران جسمی نیستند در حقیقت این ها بیمارانی هستند که توامان با آسیب جسمی به طور مضاعف دچار آسیب های روحی شده‌اند؛ آن ها بسیار بی‌نظم هستند و گاهی امثال آن ها را به صورت معتادان متحجر در خیابان می‌بینیم. آنها به نوعی خود باخته هستند و زندگیشان را از دست داده‌اند اما زمانی که به خانه خورشید مراجعه می‌کنند و زندگی دوباره پیدا می‌کنند به این فکر می‌رسند که به دندان هایشان برای زندگی دوباره برسند و در این جاست که ما می‌توانیم آن ها را کمک کنیم.»

بیمارانی که شرایط روحیشان بر شرایط جسمی غلبه دارد

او درباره نگاه اطرافیان به این کار می‌گوید: «بارها در جلساتی که برای مراکزمان داریم بعضی از دوستان به ما گفتند این انرژی را در جای دیگری خرج کنید! مثلا وقت و انرژیتان خود را بگذارید برای کودکان و کسانی که کار کردن برای آن ها نتیجه مثبتی داشته باشد صرف کنید. در واقع بسیاری معتقدند بیماران مبتلا به اچ‌آی‌وی خود خواسته دچار این بیماری شده‌اند و معتقدند کسی که به خودش علاقه ندارد ما چکار می‌توانیم برای آن بکنیم اما همه واقعیت این نیست! تجربه کاری من ثابت کرده که اکثریت بیماران اچ‌آی‌وی در حال حاضر زنانی هستند که به طور مضاعف دچار ستم شوهران خویش شده‌اند. شوهران معتادی که دچار اچ‌آی‌وی بودند و این زنان بی‌گناه را هم آلوده کرده‌اند. در واقع این بیماران معلول یک علت دیگر هستند و مثلا خانمی چند دقیقه پیش در مرکز بود که خودش نمی‌دانست اچ‌آی‌وی دارد و فرزندانش او را به گونه‌ای خاص به مرکز آورده بودند و به ما گفتند که اگر مادرمان بفهمد که مبتلا به این بیماری است زندگیمان از هم می‌پاشد! ما هم در طول درمان به نوعی با او رفتار کرده ایم که تا‌کنون متوجه نشده مبتلا به اچ‌آی‌وی است. شما هم دیدید که این خانم موقر بودند، بی‌فرهنگ هم نبودند! این درحالی است که ما متاسفانه به صورت عمومی در بیماران اچ‌آی‌وی با یک بی‌فرهنگی شدید روبه‌رو هستیم، به‌طوری‌که اگر در طول روز ده تا بیمار مراجعه‌کننده داشته باشیم به طور قطع پنج نفر از آنها با بهداشت بسیار پایین هستند و اصلا به توصیه های ما گوش نمی‌دهند! این به دلیل روحیات بیماران اچ‌آی‌وی طبیعی است و ما این شرایط را پذیرفته ایم. چون آن ها بیمارانی هستند که شرایط روحی بیماریشان بر شرایط جسمیشان برتری دارد.»

بیماران شیک پوشی که مبتلا به اچ‌آی‌وی هستند!

این دکتر دندان پزشک در رابطه با نگرانی‌های ناشی از سرایت بیماری ایدز می‌گوید: «ما در اینجا گاهی اوقات با بیمارانی رو‌به ‌رو می‌شویم که اگر به مطب ما بیایند هم مورد پذیرش قرار می‌گیرند و در واقع فکر نکنید که اکثر بیماران ما در این مکان ژنده پوش و متجاهر هستند! گاهی وقت‌ها حتی ما فکر می‌کنیم که آدرس را اشتباه آمده‌اند! در برخورد با این بیماران گاهی تصور می‌شود که آنها از الهیه به اینجا ‌آمده‌اند! در این حد به سر و وضع و ظاهر خودشان می‌رسند! در اینجا دختری آمد که بسیار شیک بود و بعد متوجه شدیم که ناقل بیماری اچ‌آی‌وی است و در واقع روسپی بود! ما در این مکان در مقابل بیمار هایی که بی‌فرهنگ هستند با بیمارانی هم موجه می‌شویم که بسیار مودب‌اند و تمام آزمایش های خود را انجام داده‌اند؛ اصلا کسی باورش نمی‌شود که اینها مبتلا به اچ‌آی‌وی هستند! اگر کسی می‌خواهد در حرفه دندان پزشکی فعالیت انجام دهد باید این طور در نظر بگیرد که همه بیماران ناقل بیماری به خصوص بیماری اچ‌ای‌وی هستند و تنها این طور است که می‌تواند دقیقا کار کند و استریل را برای همه کامل انجام دهد. البته ما در اینجا یک ایمنی مضاعف داریم مثلا اگر در مطب یک دستکش می‌پوشیم اینجا چهارتا می‌پوشیم و همیشه کاور جراحی به تن داریم.»

اچ‌آی‌وی ترس دارد

او در ادامه توضیح داد: «اچ‌آی‌وی ترس دارد اما تا به حال دیده نشده که دندانپزشکی از بیمار خود مبتلا به اچ‌آی‌وی شده باشد! البته در سال‌های گذشته یک مورد خاص وجود داشت که دندانپزشکی که مبتلا به اچ‌آی‌وی بود سرنگی را که برای خود استفاده می‌کرد به بیماران خود هم می‌زده و با این کار چند نفر را مبتلا به اچ‌آی‌وی شده بودند! به غیر از این تاکنون گزارشی در این باره داده نشده است! البته این امکان وجود دارد که بیماری از قصد با انجام‌دادن کارهای خطرناک پزشک را به بیماری تهدید کند چون همان طور که می‌دانید این افراد بیماران عادی نیستند و ممکن است در حین کار دست خود را به سرنگ بزنند و خب این بسیار خطرناک است! دکترهایی که در اینجا هستند در بقیه مراکز ما هم کار می‌کنند، اما همگی آن ها در اینجا احتیاط بیشتری می‌کنند. مخصوصا کسانی که در بخش شست وشو کار می‌کنند خطر بیشتری متوجه آنها هست اما چاره دیگری وجود ندارد.»

اگر پنج نفر هم به زندگی برگردند کار بزرگی انجام شده است

این پزشک در ادامه توضیح داد: «از بیمارانی که به اینجا می‌آ‌یند، بسیار کم هستند کسانی که می‌توانند به زندگی بازگردند؛ اما اگر از هر صد نفر، پنج نفر هم به زندگی بازگردند باز هم کار بزرگی انجام شده است! بیمارانی که به اینجا می‌‌آیند زندگی های عجیبی دارند؛ مثلا خانمی به مرکز آمده‌ بود که از شوهر قبلی خود اچ‌آی‌وی گرفته بود و یک دختر ۱۳ ساله داشت. آنها در دوران کودکی دخترشان متوجه شده‌اند که کل خانواده مبتلا به اچ‌آی‌وی هستند! یا پدر و مادری که اچ‌آی‌وی داشته‌اند و فرزندانشان مطلع نبوده‌اند و خب خوشبختانه بچه‌ها مبتلا نبوده‌اند چون زایمان از طریق سزارین انجام شده بود و در این شرایط فرزندان مبتلا به اچ‌آی‌وی نمی‌شوند اما در زایمان طبیعی اینگونه نیست و مسلما نوزاد به اچ‌آی‌وی مبتلا خواهد شد! به نظرم ما با یک پاراودکس در اینجا رو‌به رو هستیم و باید این افراد تحت درمان قرار گیرند، حالا اینکه چقدر این درمان جواب می‌دهد موضوع دیگری است. این موضوع که این بیماران می‌بینند که به ‌آنها توجه می‌شود و تحت درمان قرار می‌گیرند باعث تقویت روحیه آنها می‌شود. ما حتی در اینجا به صورت رایگان برای این افراد دندان هم می‌گذاریم. البته برای پر کردن دندان ها مبلغ کمی را از آنها می‌گیریم که آن هم بخاطر در‌آمد‌زایی نیست بلکه برای این است که مسئولیت پذیری آنها بالا برود و برای کاری که برایشان انجام می‌شود ارزش قائل باشند. این روش در دیگر کشورهای دنیا نیز انجام می‌شود و مراکز خیریه برای پرکردن دندان مبلغ کمی را می‌گیرند و این مبلغ کمک می‌کند تا این افراد برای پرداخت نکردن دوباره آن هم که شده از دندان های خود محفاظت بیشتری انجام دهند. ما همیشه سعی می‌کنیم اول با بیماران صحبت کنیم و فقط دنبال این نباشیم که دندان های آنها را بکشیم، من همیشه به همکارانم می‌گویم فکر کنید که اینجا مطب خودتان است.»

جامعه با بیماران اچ‌آی‌وی زاویه دارد!

وی در ادامه در رابطه با این موضوع که چرا به دور از حواشی و جنجال و در سکوت خبری این اقدامات را انجام می‌دهید گفت: «خب چه تبلیغاتی کنیم. به‌نظرم خانه خورشیدی به‌اندازه کافی تبلیغ می‌کند. الان خیریه ها در ایران خیلی شفاف عمل می‌کنند و خیلی از آن ها نیز با مشکلاتی روبه‌رو هستند. ما تبلیغات درون گروهی داریم و سعی می‌کنیم از همکارهای خود نیرو جذب کنیم و این عمل در کنگره‌های سراسری انجام می‌شود، اما به نظرم تبلیغ در بیرون تاثیری ندارد. ما به طور تخصصی تبلیغ می‌کنیم و با نشریات و رسانه های معتبر مثل رادیو سلامت مصاحبه می‌کنیم. مهم‌ترین مشکل ما مشکل جذب کادر پزشکی است و واقعا نیروها به خاطر منطقه این موسسه که در یکی از نامناسب‌ترین مناطق قرار دارد به این جا نمی‌آیند! البته این مکان برای بیماران اچ‌آی‌وی بهترین مکانی است که می‌توانست انتخاب شود! بیشتر همکاران دندان پزشک ما خانم ها هستند و این افراد به این مکان رغبت کمی نشان می‌دهند و حتی خود من هم درخانه نمی‌گویم که در این مرکز کار می‌کنم! چون در جامعه تابوهایی وجود دارد که ذهن خیلی ها را به خود مشغول کرده است؛ مثل اینکه نباید با بیماران اچ‌آی‌وی تماس برقرار کرد! البته که اینگونه نیست و این واقعیت ماجرا نیست! و ما بیماران اچ‌آی‌وی از طبقه بالای جامعه نیز داریم و آنها چون درمانشان را خوب می‌توانند پوشش دهند کسی متوجه نمی‌شود که اینها بیمار هستند! اما در این مکان این طور نیست که مراجعه‌کنندگان و مبتلایان بتوانند درمانشان را به خوبی پوشش دهند! برخی از این بیماران حتی ۲۰ هزار تومان را هم که برای پرکردگی دندانشان باید پرداخت کنند به سختی می‌پردازند! خیلی از مراجعین بهترین کارشان دست‌فروشی است که الان هم بیکار شده‌اند، خب باید با این بیماران چیکار کنیم؟! بیشتر همکاران ما که در خیّریه کار می‌کنند دوست دارند برای کودکان کار کنند اما اینجا اینگونه نیست. واقعا بعضی ها در اینجا دوست ندارند که خانواده آنها بدانند که در این مرکز کار می‌کنند. ما در اینجا با انواع بیماران با شغل های متفاوت روبه رو هستیم و این موضوع را در درمان آنها لحاظ نمی‌کنیم.»

هنوز هم زنانی در صف انتظار ایستاده‌اند تا به مطب دکتر بیایند و دکتر با صبر و حوصله وصف ناپذیر دندان‌هایشان را معاینه کند. زنانی که شاید خیلی از آنها مبتلا به بیماری اچ‌آی‌وی هستند اما این موضوع هیچ نماد بیرونی در ظاهر آنها ندارد. زنانی که به گفته این پزشک هر یک از آنها معلول یک علت هستند و قصه‌های زیادی در پس چهره امروزیشان نهفته است، هر یک سرگذشت مخصوص به خود دارند و سرنوشتشان هم مشابه با یکدیگر نیست! زنانی که معلوم نیست فردا زندگی برایشان چه رقم زده است.