«سیگار و قلیان یکی از عوامل مرگ‌ومیر در دنیا شناخته می‌شود. تمام سرطان‌ها، ۷۰ درصد بیماری‌های ریوی، ۵۰ درصد بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ‌های ناشی از آن با مصرف دخانیات ارتباط دارند.» رئیس مرکز تحقیقات، پیشگیری و کنترل دخانیات کشور با این مقدمه، آمار جالب و قابل تامل دیگری هم می‌دهد: «طبق جدیدترین آمارها، حدود ۲۰ درصد آقایان و ۲ درصد خانم‌ها در کشورمان روزانه سیگار می‌کشند. ا
البته این آمار برای قلیان متفاوت است به طوری که حدود ۳۰ درصد خانم‌ها و ۳۰ درصد آقایان گهگاه مصرف قلیان دارند.» به همین بهانه و در پرونده امروز زندگی سلام به یکی از پاتوق‌های شبانه جوان‌ها در یکی از ییلاقات سر زدیم تا با خانم‌ها درباره دلایل افزایش میزان مصرف قلیان در چند سال اخیر، گپ‌و‌گفتی داشته باشیم. یک روان شناس هم از عوامل و آسیب‌های روان‌شناسانه افزایش مصرف قلیان توسط خانم‌ها خواهد گفت و آمارهای جالبی درباره قلیان و مضراتش خواهید خواند.
برای تفریح می‌کشیم و سرگرمی و لذت!
سرکی به یکی از پاتوق‌های شبانه جوان‌ها که دود زیاد آن‌جا باعث می‌شود چشم‌هایم در لحظات ابتدایی بسوزد!
در شب سرد پاییزی به یکی از پاتوق‌های شبانه جوان‌ها در یکی از ییلاقات می‌روم، جایی که قلیان‌ها را مخفیانه به دست مشتری می‌دهد. داخل می‌شوم و جوان‌های زیادی را می‌بینم که قلیان می‌کشند و دود زیادی در فضا پیچیده است. در این بین، جمع دختران و زنان جوانی که دور هم دایره‌وار نشسته و پک به قلیان می‌زنند، بیشتر چشمم را جلب می‌کند. صاحب رستوران به سراغم می‌آید و منوی غذا را دستم می‌دهد. بعد آرام نزدیک گوشم می‌گوید که قلیان هم موجود است! به سراغ یکی از دختران جوان می‌روم که سن و سالش از همه کمتر به نظر می‌رسد.
قلیان می‌کشیم چون سیگار قبح دارد!
سمیه، ۲۶ ساله و عکاس است. فوق دیپلم دارد و می‌گوید: «یادم نیست اولین بار کی قلیان کشیدم اما فکر کنم حدود ۱۸ یا ۱۹ ساله بودم.» خیلی تمایل به صحبت ندارد اما بعد از شنیدن آمار مصرف ۳۰ درصدی قلیان توسط زنان، می‌خندد و راضی می‌شود به چند سوال‌مان پاسخ دهد.
به نظر شما چرا در چند سال اخیر تعداد خانم‌هایی که قلیان می‌کشند، افزایش پیدا کرده؟ و خودتان چرا قلیان می‌کشید؟
سرگرمی، فقط همین! ما سرگرمی خاصی نداریم و فکر می‌کنم چون سیگار کشیدن هنوز برای خانم‌ها خیلی قبح دارد، قلیان انتخاب بهتر و بی‌دردسرتری است. مثلا اگر خانواده‌ام من را در حال قلیان کشیدن ببینند، خیلی متفاوت است با وقتی که دستم سیگار باشد!
پس خانواده‌تان نمی‌دانند قلیان می‌کشید؟
نه، همیشه با دوستان می‌کشم و تا حالا هم موقعیتش پیش نیامده که به خانواده‌ام بگویم.
اگر یک روز دختر خودتان بخواهد سیگار یا قلیان بکشد، به او اجازه می‌دهید؟
نه، اصلا!
به عنوان سوال آخر، قبول دارید ترک قلیان کار آسانی نیست؟
می‌شود ترک کرد اما خیلی وسوسه‌برانگیز است! قلیان باعث می‌شود دور هم جمع بشویم، بخندیم، لحظات خوبی داشته باشیم و غیبت کنیم.
او که با دوستانش به کافه سنتی آمده، به آن‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «همه این ها قلیان می‌کشند و این قلیان باعث دورهمی ما می‌شود!»
تفریحی ارزان‌تر از قلیان کشیدن داریم؟
به سراغ گروهی دیگر از دختران می‌روم که صدای خنده‌هایشان، هرازچندگاهی تمام سالن را پر می‌کند. سحر، ۲۹ ساله و آرایشگر است. دیپلم دارد و می‌گوید که از ۱۵ سالگی شروع به کشیدن قلیان کرده است.
از ضررهای قلیان آگاهی دارید؟
بله، این (به قلیان جلویش اشاره می‌کند) همه اش ضرره، حتی بیشتر از سیگار! چه کسی است که نداند؟
پس چرا به مصرفش ادامه می‌دهید؟
چون تفریحی ارزان‌تر از قلیان سراغ ندارم. شما یک کار هیجان انگیز بگو، ما همان را انجام می‌دهیم!
تا حالا برای کشیدن سیگار یا موادمخدر هم وسوسه شده‌اید؟
نه، هرگز. از سیگار متنفرم چون از بویش سردرد می‌شوم. مواد هم که تکلیفش مشخص است.
درد دل کردن با قلیان می‌چسبد!
به سراغ یک رستوران دیگر با ظاهری سنتی می‌روم. هنوز خودرو را پارک نکرده‌ام که پسرکی سرش را داخل آن می‌کند و می‌گوید: «چایی، قلیون!» می‌پرسم قلیان چند؟ که می‌گوید: «ارزون‌تر از همه جاست خانم، بیاین.» «خب چند؟»، با تبسمی جالب می‌گوید: «همه جا ۶۰ تومنه، ما میدیم ۴۰. چهل تومن ناقابل!» با تعجب می‌گویم: «۴۰ تومن برای چند پک!» پسرک که انگار جا خورده، سرش را پایین می‌اندازد و از من دور می‌شود. تعجب من اما بیشتر می‌شود که چطور مردم این همه پول بابت دود می‌دهند! وارد رستوران می‌شوم.
جمع کوچکی از دخترها و پسرهای جوان جمع‌اند، یکی از آن‌ها ندا، ۳۵ ساله،دارای لیسانس و خانه‌دار است. بعد از معرفی خودم، می‌گوید: «اولین بار وقتی ۲۰ ساله بودم با همکلاسی‌های دانشگاه رفتیم کافه سنتی و آن‌جا برای اولین بار قلیان کشیدم، زیاد سرفه کردم اما بعد از کمی توانستم یاد بگیرم که چطور دود را داخل دهانم نگه دارم، بعد هم کم کم خوشم آمد و ... ».
تا حالا سعی کردید ترک کنید؟
بله ولی نمی‌شود. چون اگر دایم در مکان‌هایی باشید که دوستان‌تان دور هم جمع می‌شوند و اصلی‌ترین سرگرمی‌شان کشیدن قلیان است، ترک کردنش مشکل می‌شود مگر این‌که خودتان آن جمع را ترک کنید و از آن ها جدا شوید.
فکر می‌کنید چرا مصرف قلیان خانم‌ها در چند سال اخیر، این قدر زیاد شده است؟
قلیان بیشتر بهانه دور هم جمع شدن خانم‌ها و صحبت و درددل کردن است، برای همین است که به تازگی بین خانم‌ها محبوب‌تر شده است. به نظرم کشیدن قلیان توسط خانم‌ها در سال‌های آینده، بیشتر و بیشتر هم خواهد شد.
فکر نمی‌کنید خودتان به قلیان کشیدن معتاد شده‌اید؟
من بیشتر تفننی قلیان می‌کشم و فقط زمان‌هایی که در جمع هستم، این کار را می‌کنم. خودم در خانه هم قلیان دارم اما وقتی تنها بودم، هیچ‌وقت استفاده نکردم چون حوصله درست کردنش را ندارم و ترجیح می‌دهم بیشتر با دوستانم قلیان بکشم چون در جمع دوستانه لذت بیشتری دارد.
چه لذتی؟
در کنار نوشیدن چای و صحبت درباره درددل‌های دوستانه که معمولا هم ناراحت کننده است، قلیان خیلی می‌چسبد.
خانواده‌تان می‌دانند قلیان می‌کشید؟
خانواده قبلا مخالفت می‌کردند و ناراحت می‌شدند حتی چندین بار در همین باره با پدرم بحث هم کردیم اما به مرور زمان که قلیان کشیدن برای خانم‌ها به قول معروف جا افتاد، خانواده ام هم دیگر مخالفتی نداشتند و فقط اصرار داشتند کمتر قلیان بکشم.
واقعا فکر می‌کنید این روزها قلیان کشیدن خانم‌ها به قول خودتان جا افتاده و طبیعی‌تر شده؟
بله، صد درصد. جامعه دیگر قلیان کشیدن خانم‌ها را قبول کرده، همان‌طور که سیگار کشیدن‌شان را پذیرفته یا در حال پذیرش آن است. مثلا چندین سال پیش؛ نی قلیان را با ترس و لرز دست‌مان می‌گرفتیم و همه نگاه‌ها دنبال‌مان می‌کرد اما حالا حتی سیگار کشیدن خانم‌ها هم طبیعی شده و در جمع‌های دوستانه و حتی خانوادگی، بعضی زوج‌های جوان را می‌بینید که یک پای ثابت قلیان و سیگار شده اند.
ظاهرا سیگار هم می‌کشید؟
بله، البته فقط سیگار و قلیان می‌کشم. مصرف این دو، باعث نشده که به سمت مواد مخدر بروم چون از استعمال مواد مخدر می‌ترسم.
آیا قلیان آرامش‌بخش است؟
دلایلی وجود دارد که استعمال قلیان به هیچ‌وجه از منظر روان‌شناسی تایید نمی‌شود
دکتر رضا یعقوبی | روان شناس سلامت
جوانان از نظر روانی یک حس کنجکاوی درخصوص دخانیات دارند و این حس کنجکاوی متاسفانه برای همه نوع مواد مخدر وجود دارد ولی به لحاظ ترسی که استعمال موادی همچون تریاک، هرویین و حشیش دارد، بسیاری حاضر به تجربه آن‌ها نیستند اما این ترس درخصوص قلیان وجود ندارد. قلیان باعث رنگ پریدگی و زردی چهره می شود که افت روحی را در پی دارد و از این رو به هیچ وجه استعمال قلیان از نظر سلامت و روان‌شناسی تایید نمی‌شود. در ادامه نکاتی در همین باره مطرح خواهد شد.
تصوراتی اشتباه درباره آرامش‌بخش بودن قلیان
قلیان یک وسیله برای مصرف تنباکوست که تفاوت‌های خاصی با انواع دیگر مصرف آن مانند سیگار دارد. نیکوتین موجود در تنباکو به مرور زمان خاصیت وابستگی ایجاد می‌کند اما بر خلاف بسیاری از مواد، میزان وابستگی جسمی آن کم است و بیشتر وابستگی روانی دارد. به ندرت افرادی که به سمت مصرف قلیان می‌روند به دلیل نیکوتین موجود در آن است بلکه این وسیله معمولاً همراه با تشریفات خاصی است که بر جذابیت آن بین افراد می‌افزاید.
یکی از این جذابیت‌ها، این است که قلیان معمولاً یکی از خدمات برخی کافه‌ها در دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه است. این موضوع باعث می‌شود در کنار قلیان، لذت‌های دیگر مثل گفت‌و‌گو، تماشای فیلم و ... وجود داشته باشد و این همزمانی قلیان با یک عامل لذت‌بخش یا آرامش‌بخش می‌تواند باعث تبدیل آن به یک محرک شرطی شود و آن رفتار را تداوم بخشد.
در واقع فردی که قلیان می‌کشد، فکر می‌کند خود قلیان کشیدن باعث آرامش یا لذت او می‌شود در حالی که این‌طور نیست و معمولاً فضای همراه با قلیان است که باعث می‌شود فرد آن رفتار را ادامه دهد.
دلایل طبیعی‌تر شدن مصرف قلیان توسط خانم‌ها
قبلاً این رفتار در میان دخترها کمتر شایع بود نه به این دلیل که دخترها دوست نداشتند از قلیان استفاده کنند بلکه به نظر می‌رسد این روزها دخترها نسبت به گذشته آزادی بیشتری در رفتارهای خود دارند و احتمالاً محدودیت‌های کمتری را از طرف خانواده، همسالان و حتی جامعه احساس می‌کنند. بازخوردی که خانواده‌ها و جامعه به این رفتار نشان می‌دادند، قبلاً برای یک دختر به عنوان یک رفتار نابه هنجار در نظر گرفته می شد ولی اکنون ممکن است حداقل در خیلی از خانواده‌ها دیگر چنین نباشد. دلایل مختلف دیگری هم می‌توان برای آن برشمرد.
به عنوان مثال، قبلا این رفتار بیشتر مردانه تلقی می شد ولی الان دیگر چنین دیدگاهی ممکن است وجود نداشته باشد. دلیل دیگر ممکن است این باشد که قلیان یک تفریح ارزان قیمت و در دسترس است و شاید ممنوع نبودن آن درجامعه به گستردگی مصرف آن کمک کرده است. حالا سوال این جاست که قلیان مانند سیگار و حتی بیشتر از آن برای سلامتی مضر است و به هیچ عنوان مورد تایید نیست اما با این وجود چرا یک فرد به سراغ این رفتار می‌رود!؟
عاقبت تاثیرپذیری شدید زنان از گروه همسالان
هرچند فرضیات زیادی در این باره وجود دارد اما شاید پاسخ این سوال در نوعی گم‌گشتگی هویت نهفته باشد که اغلب دختران را درگیر کرده است. این روزها اگر به یک دختر بگویید قلیان برای سلامتی‌ات ضرر دارد، ممکن است در حالی که دود قلیان را به صورت‌تان فوت می‌کند، بگوید: «سلامتی به چه درد می‌خورد!؟» و با یک پوزخند شما را متهم به نصیحت کردن بکند! نکته‌ای که وجود دارد تاثیرپذیری شدید دختران از گروه همسالان و رفتارهایی است که دوستان آن‌ها از خود نشان می‌دهند و وقتی که نقش خانواده‌ها در پیشگیری از این موضوعات کم‌رنگ‌تر می‌شود، عوامل دیگر از جمله فضای مجازی جای آن را پر خواهد کرد.
پیشنهاد ما این است با توجه به اهمیت شکل‌گیری شخصیت افراد در خانواده، والدین باید نقش پررنگ‌تری در مدیریت رفتارهای فرزندان ایفا کنند. همچنین زمینه برای پرداختن دختران به هیجانات خودشان از راه‌های سالم درجامعه فراهم شود و خانواده و جامعه بستر مناسب را برای پرداختن به هدف‌های باارزش‌تر در زندگی از جمله هنر، ورزش و ادامه تحصیلات فراهم کنند. وقتی یک دختر در زندگی هدف داشته باشد و زمانش را صرف فعالیت‌های سازنده کند، به سلامتی خود بیشتر اهمیت می‌دهد و از سرگرمی‌های زیان‌آور فاصله خواهد گرفت.
نسیم سهیلی
- 16
- 1
