واکنش‌ها به مناسبت‌های تقویم ۱۴۰۳

روزنامه توسعه ایرانی نوشت: نامگذاری اساسا کار مفرحی است؛ چه نامگذاری یک نوزاد باشد، چه نامگذاری اتوبان و خیابان؛ نه رنج ۹ ماه سخت را دارد، نه مشقت پرورش را؛ نه دردسر کار مطالعاتی و برنامه عملیاتی را دارد، نه قدرت مدیریتی و قابلیت اجرا می‌خواهد و نه البته نیاز به پاسخگویی در قبال نتیجه دارد؛ صرفا یک نامگذاری است. 

اصلا از همین روست که بازی اسم و فامیل بر سر نام خیابان‌ها و معابر در شورای شهر هم طرفدار بسیار دارد؛ به ویژه که علاوه بر مفرح بودن، می‌تواند منجر به پز انقلابی‌گری هم بشود؛ مثلا با حذف نام جبار باغچه‌بان و مهدی آذریزدی از دو خیابان‌!

از دیگر مصادیق این امر مفرح آمیخته با انواع پزها و ژست‌ها، نامگذاری روزهای تقویم است که در نگاه اول تلاشی برای فرهنگ‌سازی به نظر می‌آید اما از منظر دیگر سرپوشی است بر بی‌عملی‌ها نسبت به معضلات و گره‌های کور. مثلا اگر آن گره کور آلودگی هوا باشد، می‌توان ۲۹ دی را به «روز ملی هوای پاک» اختصاص داد، در عین حال اما افسار هوای آلوده را چنان رها کرد که خود را به شهرهای شمالی هم برساند. می‌توان ۲۶ آذر را به روز حمل و نقل اختصاص داد، در حالی که برنامه‌ای برای کاهش شتاب فرسودگی ناوگان حمل و نقل کشور نداشت. می‌توان روز ۳۰ اردیبهشت را روز ملی جمعیت نام نهاد، ولی در عمل از تشویق جامعه به فرزندآوری ناتوان بود. 

در مورد نامگذاری روزهای تقویم برای اقشار نیز چنین است. می‌توان ۱۳ آبان را به نام «دانش‌آموز» زد و در عین حال با تبعیض در نظام آموزشی، دانش‌آموز را سرخورده و ناامید کرد. می‌توان روزهای پزشک و پرستار را در تقویم تدارک دید و همزمان از حفظ آنان در کشور عاجز ماند. 

تقویم؛ لیست بلندی از شعارهایی که عملی نشدند

با این حال و علی‌رغم تشریفاتی بودن این نامگذاری‌ها، تمایل به بازی با تقویم همچنان قوی‌تر از اقدامات عملی و چاره‌جویی برای معضلات است. به دنبال آن هر از گاهی مناسبت‌های تازه‌ای به تقویم افزوده می‌شود. 

دهم آذر سال ۱۳۷۱، شورای عالی انقلاب فرهنگی طی مصوبه‌ای وظیفه نامگذاری روزها و مناسبت‌های خاص را به شورای فرهنگ عمومی محول کرد. هدف از نامگذاری این روزهای خاص نیز، معرفی و بزرگداشت ارزش‌ها و تحکیم پیوندهای دینی، فرهنگی، علمی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه به نحوی که منجر به نوعی همدلی، همکاری و مشارکت عمومی شود، ذکر شد.

از نظر سیر و روال نامگذاری، قرار شد که روسا و مدیران دستگاه‌های اجرایی، قضایی، نهادهای انقلابی و اشخاص رسمی پیشنهاد خود درباره نامگذاری روزهای سال را با امضای بالاترین مقام ذیربط دستگاه مربوطه به شورای فرهنگ عمومی ارائه دهند.

بدین ترتیب هر مسئول، دستگاه و نهادی که می‌خواست اوج دغدغه‌مندی خود و اهمیتی که برای موضوع خاصی قائل است را نشان دهد، دست به کار می‌شد تا برای آن، روزی در تقویم بتراشد. به دنبال آن تقویم ایران امروز پر از مناسبت‌ها برای پاسداشت و یادآوری است. 

۱۳ مناسبت به تقویم افزوده شد

در تازه‌ترین نمونه شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۳ مناسبت جدید را به تقویم اضافه کرد. ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس این شورا دیروز در نامه‌ای به شورای فرهنگ عمومی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ماده واحده‌ای تحت عنوان «تعیین مناسبت‌های جدید برای درج در متن و ضمیمه تقویم رسمی کشور در سال ۱۴۰۳» را که در جلسه ۸۸۹ مورخ ۱۸ مهر ۱۴۰۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است، برای اجرا ابلاغ کرد. 

بر اساس این ابلاغیه، یکم اردیبهشت روز نثر فارسی، ۱۰ تیر روز دیپلماسی فرهنگی و تعامل با جهان، ۱۰ مهر روز نخبگان، ۳۰ آبان روز قهرمان ملی، ۳۰ آذر شب یلدا و روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان، ۱۵ اسفند روز آموزش همگانی حفظ محیط زیست، سه‌شنبه آخر سال روز تکریم همسایگان، ۱۰ تیر روز ورود امام رضا به نیشابور و نقل حدیث سلسله الذهب، دوم محرم روز امر به معروف و نهی از منکر، پنج مرداد روز اقامه اولین نماز جمعه به امامت امام خمینی در سال ۵۸، یک شهریور روز همدان، ۱۸ اسفند روز بوشهر و ۲۵ محرم یادروز قیام مردم سیستان به خونخواهی شهدای کربلا در سال ۶۲ هجری قمری نامگذاری شده است. 

از منظر فرهنگی در نامگذاری این ۱۳ مناسبت جدید به موضوعات مهمی توجه شده است؛ از دیپلماسی و تعامل با جهان گرفته تا روز نخبگان و آموزش همگانی برای حفظ محیط زیست؛ مسئله اما این است که این اقدام فرهنگی تا چه حد با برنامه‌های عملی و کارساز همراه خواهد شد؟ 

آنچه این نامگذاری را تهی و شعاری می‌نماید، نبودن برنامه و عزم جدی برای موضوعاتی است که به آن پرداخته؛ با پیش‌روی نابودی منابع محیط زیست اثری از توان و اراده جدی برای حفظ محیط زیست دیده نمی‌شود. با تاراندن نخبگان و موج‌های بزرگ مهاجرت، اختصاص یک روز در تقویم به نخبگان، بیش از آنکه ناشی از دغدغه‌ای واقعی به نظر بیاید، شعاری می‌نماید که قصدی برای عملی شدن ندارد.

تقویم ۱۴۰۳ با روز «امر به معروف و نهی از منکر»

در میان این ۱۳ مناسبت اما روز «امر به معروف و نهی از منکر» با واکنش و توجه ویژه‌ای همراه شد. به نظر می‌رسد با حساسیت‌ها و مخالفت‌هایی که نسبت به مسئله برخورد با بی‌حجابی ایجاد شد، تصمیم‌گیران در شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگر نهادهای مربوطه می‌خواهند تاکید و تصریح خود بر امر به معروف و نهی از منکر را به مخالفان متذکر شوند.

این روز اما احتمالا جزو آن دسته از مناسبت‌های بودجه‌خوار تقویم خواهد شد؛ مناسبت‌هایی که همه چیز حول آنها خلاصه می‌شود در بیلبورد و همایش و سمینار و چندین اقدام نمادین و نمایشی دیگر؛ بدون هیچ آسیب‌شناسی واقعی و عملی در مورد آنها؛ بدون آسیب‌شناسی درباره اینکه چه سیری امر به معروف و نهی از منکر را به موی زنان خلاصه کرد و چه شد که جامعه نسبت به این فریضه چنان مقاومتی از خود نشان داد که نهادهای متولی ناگزیر شدند کسب اعتبار برای آن را در تقویم دنبال کنند. 

در ازای این آسیب‌شناسی، مجلس دیروز رصد سبک زندگی مردم را قانونی کرد. نمایندگان تصویب کردند راه‌اندازی سامانه رصد، پایش و سنجش مستمر شاخص‌های فرهنگ عمومی، سبک زندگی مردم، مرجعیت رسانه‌ای و وضعیت ارتباطات کشور توسط وزارت ارشاد راه‌اندازی شود؛ مصوبه‌ای که پیش از این بارها نسبت به آن هشدار داده شده و برخی نمایندگان آن را تجسس در اطلاعات شخصی افراد عنوان می‌کنند. 

محبوبه ولی