ژرمن، امتحان خود را پس داده است

سگ‌های تجسس، ویژگی‌های خاص خود را دارند. مهمترین ویژگی‌ای که برای این کاربری درنظر می‌گیرند، شامه قوی است. کارشناسان امر می‌گویند برای این‌که یک «توله» تبدیل به یک سگ تجسس پلیس یا هلال‌احمر شود، تست‌های خاصی نیاز است. تست‌هایی که انجام می‌شود تا هزینه‌های بعدی به هدر نرود. هزینه‌هایی که شاید اگر در مقایسه با امور معمول سنجیده شود، بسیار سرسام‌آور است. زمانی پلیس جمهوری اسلامی ایران در نخستین دوره، اقدام به خرید «سگ موادیاب» از فرانسه کرد که در آن زمان با حرف و حدیث‌هایی روبه‌رو شد و حتی بحث‌های شرعی هم به میان آمد، اما کم‌کم این واقعیت که بکارگیری این حیوانات برای تجسس امری الزامی است، پذیرفته شد.

کارشناسان این حوزه می‌گویند، حس بویایی سگ‌ها در حالت معمول، «١٠٠برابر قوی‌تر از انسان است». براساس همین اظهار‌نظرها، نژادهایی هم هستند که حس بویایی آنها تا حدود «٣٠٠بار قوی‌تر از حس بویایی انسان است». در این زمینه با «هادی آقا رفیع» مربی و متخصص تربیت سگ‌هایی با کاربری خاص، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم؛ او  که ١٥‌سال در این زمینه کار کرده و تخصص دارد، در این گفت‌وگو تاکید کرد که ویژگی‌های مختلفی برای گزینش سگ‌های تجسس باید مورد توجه قرار گیرد. مشروح این گفت‌وگو در ادامه آمده است:  

  در یگ نگاه کلی وقتی به تیم سگ‌های تجسس در ایران نگاه می‌کنیم، مثلا سگ‌های زنده‌یاب هلال‌احمر، همه از نژاد «ژرمن شپرد» هستند. دلیل خاصی دارد؟

اول از همه این‌که این اطلاع خیلی درست نیست، چون در میان سگ‌های تجسس پلیس و هلال‌احمر، نژادهای دیگری هم دیده می‌شوند. همه سگ‌های تجسس، ژرمن شپرد نیستند. در میان سگ‌های زنده‌یاب هلال‌احمر هم، نژاد «بلژین مالینویز» که نژاد بسیار باهوشی است، دیده می‌شود. اما بیشترشان همان نژادی است که گفتید.

  دلیلی خاصی برای این موضوع وجود دارد؟

حتما این‌طور است، زیرا سگ‌ها با توجه به نژادشان، توانایی‌های خاصی هم دارند، حتی وقتی می‌گوییم نژاد ژرمن شپرد برای کارهای تجسس، زنده‌یابی یا مواد مخدر مناسب هستند، به این معنا نیست که همه این نژاد چنین ویژگی‌ای دارند. در همین زمینه باید تاکید کرد که نژاد ژرمن همه‌شان این قابلیت که به‌درد کار تجسس بخورند، ندارند.

  این که کدام‌شان به کار می‌آیند و مناسب تجسس هستند را از کجا باید فهمید؟

قبل از هر چیز می‌خواهم مثالی بزنم که عذرخواهی می‌کنم، چون  اولا در مثل مناقشه نیست و دوما قصدم، شبیه‌سازی نیست، بلکه برای نزدیک‌شدن به ذهن این موضوع را بیان می‌کنم. یک خانواده را در نظر بگیرید یا افراد یک قومیت را. اینها ویژگی‌هایی شبیه به‌هم دارند، ویژگی‌های نژادی که مشترک بین همه است، اما هر کدام‌شان برای یک کار مناسب هستند. یکی معلم می‌شود، یکی مهندس، یکی در ریاضیات تبحر پیدا می‌کند و دیگری در زبان. من جدول ضرب را هم مثال می‌زنم. سر یک کلاس معلم وقتی جدول ضرب درس می‌دهد، یکی بعد از سه روز یا یک هفته یاد می‌گیرد و یکی باید سه ماه طول بکشد تا جدول ضرب را حفظ کند و زمان می‌برد.

بدون تشبیه، در حیوانات هم به‌عنوان موجودات زنده همین موضوع صادق است. وقتی شما می‌خواهید برای کار خاصی یک «توله» را تربیت کنید، باید ویژگی‌های مختلف آن را «تست» کنید. برای تربیت سگ تجسس یا موادیاب، حس بویایی، از همه مهمتر است و هوش یادگیری. ما نمی‌توانیم ریسک کنیم و یک توله را به این دلیل که نژادش ژرمن است، همین‌طور و بدون هیچ آزمونی، انتخاب کنیم و شروع به آموزش‌دادن کنیم. برای این کار «تست»‌های خاصی وجود دارد که انجام می‌دهیم و در میان تعداد زیادی از توله‌ها یک، دو یا چند تا از آنها که این آزمون‌ها را پاس کنند، برای آموزش انتخاب می‌شوند.

  این روند که می‌گوید (بدون تشبیه) مثل برخی از آموزش‌های خاصی است که در جامعه آدمیان اتفاق می‌افتد؟

بله همین‌طور است. این آموزش‌ها، شرایط نگهداری، خوراک، اقدامات پزشکی که برای این توله‌ها انجام می‌شود تا به یک سگ تجسس، زنده‌یاب یا موادمخدریاب، تبدلی شود، پرهزینه است. نمی‌شود یک توله را از خیابان برداشت و آموزش داد و انتظار داشته باشیم تبدیل به یک سگ تجسس خوب شود، اگر این‌طور اقدام کنیم مطمئن باشید پول زیادی هدر خواهد رفت.

  در ایران ما، نژادهای محلی سگ وجود دارد که بسیاری معتقدند برای کاهش هزینه‌ باید از آنها برای تربیت سگ تجسس استفاده کنیم. یک نمونه‌اش سگ سرابی است با آن جثه بزرگ که گفته می‌شود باهوش هم است. چرا از آنها استفاده نمی‌شود که در دسترس است و ارزان؟

عرض کردم که هر نژاد به درد کار خاصی می‌خورد. یکی نگهبان خوبی است، یکی به درد گله‌بانی می‌خورد و یکی هم به درد تجسس. مجموعه چند ویژگی باید در کنار هم قرار بگیرد تا یک سگ خوب برای کاری خاص و ویژه تربیت شود. سگ سرابی همان ویژگی‌هایی را که گفتید دارد، اما این سگ‌ها بیشتر به درد گله‌بانی و نگهبانی می‌خورند. بحث هزینه و فایده است، نه این‌که یاد نگیرد، اما مثل همان جدول ضرب است که یکی سه روزه یاد می‌گیرد، یکی سه ماهه و این هزینه‌بر است. مثلا همین ژرمن شپرد به درد گله‌بانی نمی‌خورد و ازش این کار به خوبی برنمی‌آید.

  در دنیا هم کار همین‌طور انجام می‌شود؟  

باید بپذیریم ما در این زمینه کار نکردیم و کشورهای آلمان، فرانسه و آمریکا که سابقه بسیار زیادی در این زمینه دارند، خیلی از ما جلو هستند. این کار سابقه صد ساله در دنیا دارد و برخی از کشورها از این زمینه حتی درآمد هم کسب می‌کنند. در سوال قبل درباره این‌که چرا از نژادهای محلی استفاده نمی‌کنیم این را هم باید بگویم در همین کشورهایی که مثال زدم، آمریکا، فرانسه یا دیگر کشورهایی که وارد این کار شده‌اند، نژادهای محلی خوبی وجود دارد، اما چرا آنها با نژادهای محلی خودشان کار نمی‌کنند؟ دلیلش همین است که ژرمن، امتحان خود را پس داده است و به‌طور معمول ویژگی‌هایی دارد که از آن یک سگ تجسس خوب می‌سازد.