زلزله تهران یکی از ۵ بحران بزرگ دنیا؟/ ۲۰۰هزار کشته یا یک میلیون؟

تا به حال زلزله را مقابل چشمانمان دیده ایم، خشم اش را، این که خانواده و خانواده هایی را عزادار می کند، ویرانگری اش را و زخم هایی که تا سال ها بر پیکر زندگی ها، شهرها و روستاها می گذارد. از زلزله هایی که اغلب ما خاطرمان هست، رودبار، بم و سال۹۶ هم زلزله کرمانشاه که ایران برایش گریست.

رخ داد حوادث طبیعی دست ما نیست، انسان ها نمی توانند در برابر وقوع یافتن یا نیافتن آن نقشی داشته باشند اما صحبت این است که تا چه میزان می توان در برابر مخاطرات و آسیب ها و زخم هایش مقاومت کرد و تاب آوری کالبد شهر و روستاها را افزایش داد؟ در این میان و در چند وقت اخیر که هر ازگاهی  امواج زلزله، تهران و اطرافش را نوازش تلخ می دهد، این صحبت مطرح می شود که بالاخره پایتخت شلوغ ایران در برابر زلزله چقدر تاب آوری دارد؟ یعنی خدای ناکرده اگر روزی در این شهر بزرگ زلزله ای به قدر زلزله کرمانشاه رخ دهد، چه اتفاقی گریبان کشور را می گیرد؟

روز گذشته رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در اظهارنظری متفاوت که البته پیش از این هم آن را مطرح کرده بود، گفت: «تهران در برابر زلزله کن فیکون نمی شود.» ما در این گزارش اظهارنظرهای مسئولان و کارشناسان را در ادوار مختلف مرور می کنیم.

تهران با زلزله کن‌ فیکون نخواهد شد

ابتدا با همین اظهارنظر روزگذشته آقای نجار رئیس سازمان مدیریت بحران کشور آغاز می کنیم. به هرحال اظهارنظر ایشان با دیگر دیدگاه ها درباره زلزله تهران تا حدودی متفاوت است و از آن جا که  در ادامه می خواهیم آن دیدگاه های بعضا هولناک را مرور کنیم، ترجیح دادیم ابتدا با یک نظر امیدوارکننده شروع کنیم.اسماعیل نجار رئیس سازمان مدیریت بحران کشور معتقد است: «تهران با ابزارها، امکانات و سازه‌های آهنی موجود، در صورت وقوع زلزله آن گونه که بعضی‌ها می‌گویند، کن فیکون نخواهد شد اما آسیب در تهران و نیازهای بعد از آن بسیار بالا خواهد بود.»

البته آقای نجار این دیدگاهش را پس از ماجرای کرمانشاه هم مطرح کرده بود: «من برخلاف برخی افراد فکر می‌کنم اگر زلزله‌ای در تهران رخ دهد تهران کن فیکون نمی‌شود اما اگر بگوییم هر گسلی در تهران بالاتر از ۷ریشتر زلزله ایجاد کند، قطعا دو میلیون نفر به صورت مستقیم تحت تاثیر قرار می‌گیرند.»

زلزله تهران یکی از۵ بحران بزرگ دنیا؟

سوی دیگر این دیدگاه، اظهارنظر رئیس وقت جمعیت هلال‌احمر در سال ۱۳۹۴ است که زلزله تهران را به عنوان یکی از پنج بحران بزرگ دنیا برشمرده است. دیگر نباید شاهد آن باشیم که تجهیزات پیشرفته با امکانات توسعه نیافته و قدیمی در مواقع بحران به کار گرفته شود.تسنیم اظهارنظر ضیائی را این طور منعکس کرده است:

«بیشتر کشورهای دنیا زلزله تهران را پراهمیت تلقی می‌کنند تا جایی که در اسناد آن ها از زلزله تهران به عنوان پنج بحران بزرگ دنیا یاد می‌شود و حتی سفیر نروژ هم از من در خصوص زلزله تهران و برنامه‌ریزی‌های این زلزله احتمالی سوال کرد.»

 البته آقای ضیائی در سال۹۴ و هنگام بیان این اظهارنظر به طور دقیق نگفته است سند و مدرک این «هشدار» چیست و کجاست؟

۲۰۰هزار کشته یا یک میلیون؟

دوباره آقای ضیائی رئیس وقت هلال احمر در اسفند۹۵ درخصوص تعداد احتمالی قربانیان زلزله تهران به جام‌جم آنلاین چنین گفته است: «آمادگی برای مقابله با زلزله احتمالی در تهران بسیار کم است و در صورت وقوع زلزله بیش از ۲۰۰ هزار نفر کشته خواهند شد.» موضوع زلزله احتمالی تهران همواره از موضوعاتی است که معمولا حول و حوش زلزله ها مطرح می شود و اغلب با این هشدارها همراه است، هشداری که این مسئول در آن موقع بیان و قدرت زلزله احتمالی تهران را زیاد پیش‌بینی کرده و گفته است که «مردم و مسئولان هیچ کدام نمی‌دانند که روی بمب ساعتی نشسته‌ایم.»شاید دردناک باشد اما در کنار آمار ۲۰۰هزار قربانی احتمالی زلزله تهران،   مدیر وقت بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی   و نایب رئیس وقت شورای شهر تهران در سال های ۹۴ و ۹۵ هم در اظهارنظرهایی تلفات احتمالی زلزله‌ شدید در پایتخت را یک میلیون نفر برآورد کرده بودند.

 مطالعات چه می گوید؟

واقعیت این است که در کنار این اظهارنظرها، مطالعاتی هم صورت گرفته که میزان تاب آوری و آسیب های احتمالی زلزله پایتخت را پیش بینی کرده است. یکی از این موارد بررسی پروژه مطالعاتی  سازمان تحقیقات حوادث غیر مترقبه ژاپن، جایکا (JICA)است که حدود ۲۵سال قبل برای شهرداری تهران انجام داده است. این سازمان در پیش بینی خود از ۳۵۰ هزار کشته و نزدیک به چهار میلیون زخمی در زلزله احتمالی تهران خبر داده بود.

البته کارشناسان معتقدند تدوین قوانین برای استحکام بناها در سال های اخیر، تهران را از این جهت در شرایط بهتری قرارداده است.همچنین اوایل دهه ۹۰ از سوی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران پروژه مطالعاتی با موضوع «آسیب‌پذیری ساختمان‌های نوساز» در تهران انجام شده است که نتایج آن هم جالب به نظر می رسد. این پژوهش در آبان ۹۶ هم مورد توجه صحن علنی شورای شهر تهران قرار گرفت و مباحث درخصوص زلزله در تهران همچنان بر اساس یافته های این مطالعه انجام می شود.

با زلزله ۷ ریشتری تخریب ۵۵ درصدی

در این بررسی آمده است: «تهران پسازلزله» تحت‌تاثیر فعالیت سه گسل اصلی پرخطر نشان می‌دهد با وقوع زلزله ۷ ریشتری، بر حسب منشأ گسل، ۱۰ تا ۵۵ درصد ساختمان‌ها دچار تخریب یا آسیب اساسی می‌شود و ۳/ ۰

 تا ۶ درصد جمعیت ساکن، از بین می‌روند.  

کدام دیدگاه مبنای سیاست گذاری باشد؟

 به  هرحال این آمار گفته می شود، نوشته می شود و توسط من و شما هم خوانده می شود، ما در این گزارش، به هشدارهای سال های قبل هم سرک کشیدیم اما واقعیت این است که این گونه هشدارها حتی در همین خرداد۹۹ نیز همچنان مطرح می شود، این که چقدر سیستم ها و دستگاه های مسئول به این هشدارها پایبند هستند، سوالی است که ما هم پاسخش را نمی دانیم اما این را می دانیم که حداقل، دیدگاه آقای رئیس سازمان مدیریت بحران که با زلزله احتمالی، تهران کن فیکون نمی شود چندان نباید مبنای سیاست گذاری قرار گیرد چراکه سال های سال است همه می گویند این تهران در برابر زلزله آن طور که باید مقاوم نیست...

*غفوریان