همایون شجریان؛ تنها آقازاده دوست‌داشتنیِ ایران

امروز، ۳۱ اردیبهشت‌ماه، همایون شجریان ۴۶ ساله شد. استعداد، ذوق و حنجره توانمند او، از جمله دلایلی است که می‌توان وی را در ردیف خواننده‌ها و آوازخوان‌های درجه یک کشور قرار داد. همایون در یک خانواده هنرمند متولد شد، خانه برایش مصداق یک دانشکده خصوصی موسیقی تمام‎‌عیار بود؛ اما با این حال، از کودکی ریتم‌شناسی را زیرنظر ناصر فرهنگ‌فر نوازنده برجسته تنبک آموزش دید. آواز را از پدر آموخت و در هنرستان موسیقی کمانچه و در بیرون از آن، با آموزش اردشیر کامکار، نواختن سنتور و سه‌تار را آموخت. در ادامه این مطلب، درباره دوره‌های مختلف زندگی همایون شجریان بیشتر خواهیم گفت.

هم‌صدا با کاروان موسیقی

همراهی در کنسرت‌های آمریکا، اروپا و ایران، با تنبک‌نوازی، هم‌آوایی با پدر روی صحنه کنسرت و اجرای مستقل؛ این نقشه ‎راهی ۳۰ ساله است که همایون شجریان برای رسیدن به نقطه فعلی طی کرده است. همایون در جوانی شانس همراهی با نوازنده‌های بزرگی مانند استاد حسین علیزاده، نوازنده برجسته تار و سه‎تار و کیهان کلهر، نوازنده کمانچه را نیز داشت و به همین دلیل، روحیه او بیش از پیش با ساز و آواز ایرانی عجین شد.

موسیقی‌ای که همایون در یکی از مصاحبه‌هایش درباره آن گفته‌است: «برایم مثل آب خوردن است، یعنی این‌قدر از بچگی با آن بزرگ شدم که می‌دانم در این موسیقی چی، کجاست». او در این دوران، آهنگ‌سازی نیز کرد. یکی از تجربه‌های شنیدنی همایون در این زمینه، آهنگ‌سازی تصنیف «دل‌ستان» با مطلع «ای کاروان آهسته ران» علیرضا افتخاری در آلبوم قصه شمع است.

وصل و جدایی در دهه ۸۰

راه برای همایون شجریان در موسیقی با آواز ایرانی شروع شد. اولین آلبوم این خواننده، «نسیم وصل»، ۱۸ سال پیش با آهنگ‌سازی محمدجواد ضرابیان انتشار یافت. ناشکیبا را با آهنگ‌سازی معلم دوره نوجوانی خود، اردشیر کامکار، راهی بازار کرد و در گام‌های بعدی، با آهنگ‌سازی علی قمصری، آلبوم‌های «شوق دوست» و «نقش خیال» را راهی بازار موسیقی کرد. «با ستاره‌ها» را با آهنگ‌سازی محمدجواد ضرابیان ساخت و بعد از آن نیز، آلبوم‌های «خورشید آرزو» و «قیژک کولی» را با همراهی گروه «دستان» خواند. همایون فعالیت خود را در دهه ۸۰، با آلبوم «شب جدایی» به پایان رساند. این خواننده در دهه ۹۰، با آوازخوانی در آلبوم «شوق‌نامه» (بازیابی تصانیف عبدالقادر مراغه‌ای)، توانمندی حنجره و تسلط بر آواز ایرانی را به بهترین شکل ممکن نشان داد؛ اما مسیر خود را در سال ۹۰، با فرم جدیدی در خوانندگی ادامه داد که با مسیر طی‌کرده او در دهه ۸۰ تفاوت دارد.

چشم امید به صدای آواز ایرانی

کنسرت‌های مستقل همایون شجریان از میانه دهه ۸۰، تقریبا همزمان با انتشار آلبوم‌هایش در این دهه آغاز شد. همکاری او با سهراب پورناظری، در دهه ۹۰، فصل جدیدی را در کارنامه کاری و هنری‌اش رقم زد. همایون مشغول امتحان فرم‌های جدیدی در موسیقی شد؛ چراکه معتقد بود اگر روی موسیقی سنتی اصرار کند، شاید این موسیقی، به تعبیر او، «گم شود» و نسل جدید با آن ارتباط برقرار نکنند و از آن به عنوان موسیقی روی طاقچه یاد شود.

هرچند فرم‌های جدید همایون، به‌ویژه در آلبوم «نه فرشته‌ام نه شیطان» و «آرایش غلیظ»، با آهنگ‌سازی تهمورس و سهراب پورناظری، با استقبال عمومی مردم مواجه شد، اما نمی‌تواند جماعتی را که دل در گرو آواز اصیل ایرانی دارند و از ظرفیت حنجره و توانمندی او آگاهند، راضی کند. چراکه آن‌ها معتقدند همایون یکی از کسانی است که به خوبی می‌تواند آواز ایرانی، یکی از بزرگ‌ترین میراث‌های هنر این سرزمین را به نسل‌های بعدی ارائه دهد و از آن مراقبت کند. آن‌چه به نظر می‌رسد، این است که همایون شجریان، در ۴۶ سالگی، بعد از چند دهه تجربه موسیقایی و اخذ گواهی‌نامه درجه یک هنری در رشته آواز، دیگر نیازی به امتحان فرم‌های جدید ندارد و باید در پی تثبیت سبک و جایگاه خود به عنوان یک خواننده تراز اول باشد.

اکرم انتصاری