ساز زهی زخمه ایسازهای زهی زخمه ای
سازهای زهی زخمه ای، از دیرباز با نوای دل‌انگیز خود، گوش‌نواز محفل‌های انس و یار بوده اند. این سازهای ظریف و خوش‌صدا، با لرزش سیم‌هایشان بر اثر زخمه، آفریننده‌ی نغماتی لطیف و سرشار از احساس هستند. در دست هنرمندان ماهر، سیم‌های این سازها جانی دیگر می‌گیرند و آثار فوق العاده ای خلق می شوند.
صدای سازهای زهی زخمه ای معمولاً مانایی کمی دارد. یعنی صداپس از تولید، مدت بسیار کوتاهی ادامه می یابد. هرچه زیرایی صدای حاصله بیشتر باشد (صدا نازک تر باشد) این ماندگاری کم، کوتاه تر هم می شود.
تاریخچه سازهای زهی زخمه ای
سازهای زهی زخمه ای، قدمتی به بلندای تاریخ موسیقی دارند. شواهد باستان‌شناسی گواهی می‌دهند که بشر از هزاران سال پیش، با کشیدن نخ یا تکه‌ای پوست بر روی کمانی ساده، به خلق اصوات موسیقایی دست می‌زد. رفته‌رفته، این سازهای ابتدایی تکامل یافتند و با افزودن جعبه‌ی صوت و سیم‌های متعدد، شخصیت امروزی خود را پیدا کردند.
سازهای زهی زخمه ای در طول تاریخ، سیر تحول شگفت‌انگیزی را پشت سر گذاشته‌اند. سازهای مصری، چنگ‌های باستانی، عودهای خوش‌نوای عرب، و سازهای رباب‌مانند آسیای میانه، همگی نیاکان دوره‌ی سازهایی چون گیتار، تار، و سه تار امروزی هستند. هر یک از این سازهای کهن، در سرزمین خود، داستان‌ها و حماسه‌های خاصی را به صدا درآورده‌اند و بخشی از هویت فرهنگی یک ملت را به دوش می‌کشند.
تاریخچه ساز زهی زخمه ایتنوع گسترده در سازهای زهی زخمه ای
دنیای سازهای زهی زخمه ای، دنیایی پهناور و متنوع است. از گیتارهای برقی غُران زمین‌لرزه تا عودهای عرب با نوای حزن‌انگیز، از تار ایرانی با تحریرهای پرشور تا چنگ سنتی ایرلندی با ریتم‌های شاد، هر گوشه‌ای از جهان ساز زهی زخمه ای مخصوص به خود را دارد.
گیتار:
گیتار، سلطان بی‌چون و چرای سازهای زهی زخمه ای در دنیای مدرن است. از گیتارهای آکوستیک کلاسیک با صدای گرم و نرم تا گیتارهای الکتریک پرشور و راک، این ساز با تنوع بی‌نظیرش، طیف گسترده‌ای از موسیقی را از دل سیم‌هایش بیرون می زند.
سازهای شرقی:
در جغرافیای موسیقی شرقی، سازهای زهی زخمه ای با اصوات لطیف و پر از تحریر، حکمرانی می‌کنند. تار و سه تار ایرانی، با صدایی که گویی نجواگر داستانی عاشقانه است، عود عربی با حزن و عمق بی‌انتها، و سیتار هندی با نوای مرموز و رازآلود، تنها بخشی از گنجینه‌ی بی‌بدیل سازهای زهی شرق هستند.
سازهای غربی:
موسیقی غربی نیز سهم قابل توجهی در دنیای سازهای زهی زخمه ای دارد. ماندولین با صدایی زلال و تند، چنگ ایرلندی با ریتم‌های سرزنده و شاد، و بانجو آفریقایی-آمریکایی با رگه‌هایی از جاز و بلوز، گوشه‌ای دیگر از منظر موسیقایی این سازها را به نمایش می‌گذارند.
انواع ساز زهی زخمه ایانواع سازهای زهی زخمه ای
تار:
این ساز از جمله سازهای ایرانی است که دارای کاسه طنین دو قسمتی؛ کاسه و نقاره است. تار ایرانی به صورت نشسته نواخته می شود، که ساز را روی پا قرار داده و سپس دسته تار سمت چپ و کاسه طنینی سمت راست قرار می گیرد. هنرمند با حرکت دادن انگشتان دست چپ خود روی دستان های قرار گرفته در طول دسته و حرکت مضراب در دست راست را روی سیم ها، آوای مدنظر را تولید می کند. این تار طرفداران بسیار زیادی به خود اختصاص می دهد.
سه تار:
این تار نیز از جمله سازهای ایرانی است که از کاسه گلابی شکل همراه با دسته تشکیل می شود. شکل ظاهری و اصول پرده بندی آن شبیه به تار است اما ابعاد کوچکتری داشته و شکمی تک قسمتی دارد. نوازنده باید سرانگشت های دست چپ خود را روی پرده های دستان حرکت دهد و ناخن انگشت اشاره دست راست را به عنوان زخمه استفاده کند. این ساز دارای وسعت صدایی سه اکتاو می باشد و خرک آن کوچک تر از تار و دسته آن نازک تر است.
تنبور:
از جمله قدیمی ترین سازهای زخمه می توان به تنبور اشاره کرد که با دسته بلند همراه با کاسه و وتر شناخته می شود. کاسه این ساز گلابی شکل بوده و دارای دو سیم و چهارده دستان است. این ساز مضراب ندارد و با انگشت نواخته می شود.
گیتار:
یکی از پرطرفدارترین سازهای زخمه گیتار است که در سراسر دنیا محبوبیت خاصی به خود اختصاص می دهد. این ساز هم با انگشت و هم با پیک نواخته می شود و ارتعاش های تولید شده توسط سیم ها نوای زیبایی به گوش شنونده می رسانند. در نت خوانی، نت های این ساز را با کلید سل می نویسند. گیتار از شش سیم تشکیل شده و دارای انواع گوناگون است.
ماندولین:
این ساز کوچکتر از گیتار است و هشت سیم دارد که کوک هرجفت آن شبیه به کوک ویولن می باشد. وسعت صوتی ماندولین حدود دو و نیم اکتاو است و در نت خوانی آن را با کلید سل می‌نویسند.
کلاسن:
قبل از جایگزینی آن با پیانو از مهمترین سازهای شستی دار زهی بود که سیم های آن با مجموعه ای از مضراب ها، زخمه زده می شوند.
تار از ساز زهی زخمه اینواختن سازهای زهی زخمه ای
نوازندگان سازهای زهی زخمه ای، با طیف گسترده‌ای از تکنیک‌ها، داستان‌های خود را روی سیم‌ها روایت می‌کنند. زخمه‌های نرم و لطیف، تحریرهای ظریف و احساسی، و رگبارهای سریع و پرشور انگشتان، تنها بخشی از این واژگان موسیقایی‌اند.
زخمه‌ای و مضرابی:
در برخی سازها، مانند تار و عود، با انگشتان به سیم‌ها زخمه می‌زنند. در سازهایی چون گیتار و ماندولین، مضراب ابزاری برای نواختن است. هر یک از این تکنیک‌ها، طیف خاصی از صداها را ایجاد می‌کند و برای بیان احساسات متفاوت به کار می‌رود.
لمس با انگشت:
تحریرهای پرشور روی تار، لرزش‌های ریز انگشتان روی سیم‌های سیتار، و گلیساندوهای نرم روی گیتار آکوستیک، همگی شیوه‌هایی برای افزودن حس و عاطفه به موسیقی هستند.
سلو و همنوازی سازهای زهی زخمه ای
سازهای زهی زخمه ای، هم در سلوهای تک‌نفره می‌درخشند و هم در همنوازی‌های پرشور، صدایشان را به گوش می‌سپارند.
سلو:
نواختن سلو، صحنه‌ای برای خودنمایی تکنیک و بیان عاطفی نوازنده است. در این اجراهای تک‌نفره، هر نت، هر تحریر، و هر سکوت، بخشی از گفتگوی درونی هنرمند با سازش است.
همنوازی:
هنگامی که سازهای زهی زخمه ای با هم همنوازی می‌کنند، جادویی دیگر رخ می‌دهد. گیتارهای آکوستیک با هم صدایی گرم و یکپارچه می‌سازند، تار و سنتور در دیالوگ‌های موسیقایی به هم پاسخ می‌دهند، و گروه‌های فلامنکو با ریتم‌های تند و هماهنگ، صحنه را به آتش می‌کشند. در همنوازی، سازها دیگر تک‌صدا نیستند، بلکه ارکستری را تشکیل می‌دهند که موسیقی را از سطح تکنیک، به دنیای عاطفی مشترک ارتقا می‌دهد.
نواختن ساز زهی زخمه ایسخن پایانی درباره ساز زهی زخمه ای
سازهای زهی زخمه ای، با تاریخ کهن، تنوع بی‌نظیر، و قابلیت‌های فراوان، هدیه‌ای ارزشمند از دل هنر موسیقی به بشریت‌اند. نواختن این سازها، نه تنها مهارت فنی می‌طلبد، بلکه نیازمند دل‌هایی است که بتوانند با صدای سیم‌ها، هم‌نوا شوند و داستان‌های خود را برای جهان روایت کنند. پس بیایید بر سیم‌های این یاران خوش‌صدا بکشیم، بگذاریم آواز دل، جهان را پر کند.
گردآوری: بخش هنر و سینمای سرپوش
- 15
- 5
