باتلاق تهاجم فرهنگی روبیکا برای میلیون‌ها جوان ایرانی

این روزها از شبکه‌های مختلف صداوسیما و در ساعات پربیننده، نام «روبیکا» را بیشتر می‌شنوید یا «لیموشو بدم، هلوشو بدم»؟ پاسخ دادن به این پرسش چندان ساده نیست. واقعیت این است که نمی‌شود تلویزیون را روشن کنید و پس از چند دقیقه، نام روبیکا را نشنوید.

اگرچه فقط همین چند برنامه پربیننده تلویزیون مثل «عصر جدید» و «فوتبال برتر» برای تبلیغ روبیکا کافی ا‌ست و نیازی به برنامه‌های دیگر نیست اما از پشت‌پرده فجایعی که در روبیکا و در پوشش روبیکا انجام شده و می‌شود، خبر دارید؟

۱- پایانی بر روبیکیو هست؟

از روبیکیو زیاد گفتیم. بنابراین این جا اجمالاً توضیحی کوتاه می‌دهیم. مسابقه روبیکیو که به تقلید از مسابقه اپلیکیشنی متعلق به یک شرکت تاکسی اینترنتی به راه افتاد، به واسطه انحصار تبلیغاتی در صداوسیما، به سرعت کاربران بسیار زیادی را جذب کرد.

این مسابقه به اندازه‌ای برای مدیران توسکا اهمیت داشت که به مجری‌های مشهور و گران‌قیمت تلویزیون متوسل شدند و اجرا را به آن‌ها سپردند، چهره‌هایی چون رامبد جوان، محمدحسین میثاقی، خداداد عزیزی و... . اردیبهشت ماه امسال، با اعتراضاتی که به این مسابقه صورت گرفت، از آنتن حذف شد ولی مدتی بعد با برنامه «فرمول یک» به آنتن برگشت و این روزها همچنان جولان می‌دهد. ایراد اصلی این برنامه، همان‌طور که بارها نوشته‌ایم، «ترویج روحیه انتظار برای ثروت بادآورده» است که در سخنان صریح رهبر انقلاب هم آمده است. ایشان اردیبهشت ماه در دیدار کارگران گفتند: «باید فرهنگ کار و تولید و تلاش را ترویج دهیم و روحیه انتظار برای ثروت بادآورده را از بین ببریم و روش‌هایی شبیه بخت‌آزمایی را ترویج نکنیم که دستگاه‌های مختلف از جمله صداوسیما باید متوجه این معنا باشند.»

با ایراد سخنان توسط رهبر انقلاب، همه مسابقات و برنامه‌هایی که در آن‌ها بیم «ترویج روحیه انتظار برای ثروت بادآورده» می‌رفت، از تلویزیون جمع شد؛ از جمله روبیکیو. با این حال، مدیران صداوسیما و توسکا، بعد از آن که سروصداها خوابید، در سکوت خبری، روبیکیو را به آنتن برگرداندند و این بار گزارش‌هایی که علیه آن منتشر شد، (از جمله گزارش خراسان) با بایکوت رسانه‌های وابسته به این جریان همراه شد.

مدیران توسکا که هیچ عزمی برای شفاف‌سازی رسانه‌ای و پاسخ گویی به افکار عمومی ندارند و امیدی به آن‌ها نیست. اما جالب این جاست که وقتی مدیران تلویزیون یکی دو بار درباره روبیکیو اظهارنظر کردند، بحث را به سمت «بخت‌آزمایی» بردند و به نوعی افکار عمومی را منحرف کردند.

در حالی که مشکل اصلی، «ترویج روحیه انتظار برای ثروت بادآورده» است. خیلی ساده، مخاطب وقتی حاضر می‌شود وقت خود را به شرکت در روبیکیو اختصاص دهد که پای جایزه ۱۰ میلیون تومانی در کار باشد. ممکن است هر مخاطب بارها جایزه ۱۰-۱۵ هزار تومانی برنده شده باشد، اما به جایزه چند میلیونی «امید» دارد و واضح است که کسی برای ۱۰ هزار تومان، حاضر نیست پای «فرمول یک» منتظر شروع روبیکیو بماند و هر روز در آن شرکت کند. این «امید»، دقیقاً همان «روحیه انتظار برای ثروت بادآورده» است که رهبر انقلاب از ترویج آن نهی کرده‌اند.

جالب است بدانید که این روزها، علاوه بر یک نوبت مسابقه روبیکیو در شبکه یک، چهار نوبت ۵ میلیونی هم این مسابقه اختصاصاً در خود اپلیکیشن روبیکا برگزار می‌شود؛ به عبارت دیگر مدیران توسکا روزی ۳۰ میلیون بین کاربران روبیکا پول می‌پاشند!

۲- روبیکا شایسته فیلترینگ!

آیا مسئولان فرهنگی و اجتماعی، نمایندگان مجلس و پلیس فتا که با ناهنجاری‌های فرهنگی مانند بدحجابی، مدلینگ، ویدئوهای رقص در فضای مجازی و... مبارزه می‌کنند، از آن چه در اپلیکیشن مجوزدار روبیکا (متعلق به یک نهاد خصولتی) است خبر دارند؟ بارها در رسانه‌ها از احتمال فیلترینگ اینستاگرام به دلیل همین ناهنجاری‌ها گفته شده، اما آیا برای مشابه ایرانی اینستاگرام که بدون هیچ نظارت محتوایی، امکان انتشار هر محتوایی را می‌دهد، کسی صحبت کرده است؟ مسئولان نظارتی، در کنار برخورد با اپلیکیشن‌های خارجی، باید به بخش «روبینو» در اپلیکیشن روبیکا هم نگاهی بیندازند. روبینو که طراحی آن به طور کامل از اینستاگرام کپی شده و احتمالاً سعی دارد تا خود را به عنوان جایگزین آن مطرح کند، در انتشار ناهنجاری‌های فرهنگی، دست‌کمی از نمونه آمریکایی‌اش ندارد.

شگفت‌زده خواهید شد اگر بدانید همه این محتوای ساختارشکن، در اپلیکیشنی وجود دارد که شبانه‌روز از صداوسیما تبلیغ می‌شود و با مجوزهای رسمی و همچنین اینترنت رایگان، در اختیار جوانان این مرزوبوم قرار گرفته است. طبعاً پدرومادرها خیال می‌کنند روبیکا با این حجم از تبلیغات و حمایت‌ها، محتوایی پاکیزه دارد و نمی‌دانند چه تأثیری روی جوان ایرانی می گذارد.

در حالی که فروش مانتوی جلوباز از سوی اتحادیه صنف فروشندگان پوشاک ممنوع شده، اما در فروشگاه‌های رسمی روبیکا، همه‌چیز آزادِ آزاد است! مدل‌های بی‌حجاب برای تبلیغات انواع و اقسام لوازم آرایشی و پوشاک، در پیشانی بخش روبینو حضوری فعال دارند و به فروش رسمی این محصولات می‌پردازند. پرسشی از وزارت ارتباطات، شورای عالی فضای مجازی و دادستانی داریم؛ آیا با این محتوا، روبیکا شایسته فیلترینگ نیست؟

۳- شرکت‌های حاکمیتی نقش دارند؟

ماجرای روبیکا ابعاد اقتصادی  و نیز پیچیدگی‌های مخصوصی دارد. این اپلیکیشن تحت مالکیت شرکتی است که خود را توسعه کسب‌وکار توسکا می‌داند. توسکا اما به نوعی «خصولتی» محسوب می‌شود. بر اساس آن چه در آگهی‌های قانونی روزنامه رسمی منتشر شده، شرکت توسکا به شماره ثبت ۵۱۶۵۸۴ متشکل از سه شرکت «نقش اول کیفیت»، «توسعه نور دنا» و «ارتباطات سیار» است.

پیگیری رد مالکان حقوقی این سه شرکت در روزنامه رسمی، کار دشواری است و به شکلی عجیب به زنجیره‌ای تودرتو می‌رسد که در آن، بعضی مالکان با یک واسطه مالک شرکت مادر خود هستند! با پیگیری آگهی‌های قانونی در روزنامه رسمی، در نهایت به چند نهاد حاکمیتی می‌رسیم.

وابستگی توسکا به نهادهایی که ذکر شد، به نوعی جلوی انتقادها از شیوه سرمایه‌گذاری و بنگاه‌داری آن را گرفته است. برخی رسانه‌ها و شخصیت‌ها که به نحوی تحت مالکیت این نهادها هستند یا به آن نزدیکی فکری دارند، از انتقاد به توسکا درباره محتوای ارائه‌شده در روبیکا، پرهیز می کنند. حتی اخبار تحقیق‌وتفحص نمایندگان مجلس شورای اسلامی از این شرکت بزرگ نیز بایکوت می‌شود.

یک شرکت خصوصی یا یک اپلیکیشن خارجی، با این محتوای هنجارشکنانه، این‌چنین تهاجم فرهنگی را علیه جوان ایرانی ترتیب می‌داد، مطمئن بودیم با واکنش قاطع چهره‌های فرهنگی-سیاسی، رسانه‌ها و مسئولان مواجه می‌شد؛ اما حالا چه؟ این سکوت در برابر محتوای نامناسب روبیکا، چه معنایی دارد؟

۴- یک انحصار مشکوک

بر اساس اظهارات مقامات رسمی توسکا، اپلیکیشن روبیکا ۳۰ میلیون نصب دارد.  انحصاری که این اپلیکیشن رقم زده، تنها با برخی اپلیکیشن‌های مادر چون «کافه‌بازار» قابل قیاس است. اما کافه‌بازار تنها یک «مارکت» است و محتوای چندانی جز اپلیکیشن ارائه نمی‌کند؛ شبکه اجتماعی نساخته، به اطلاعات مردم دسترسی ندارد و در آن خبری از کانال‌های خبری نیست. این اپلیکیشن انحصاری نیز ایجاد نکرده و اگرچه از رقبای داخلی خود قوی‌تر است، اما با آن‌ها رقابت می‌کند. در مقابل روبیکا یک انحصار تمام‌وکمال دارد. تنها اپلیکیشنی است که در برنامه‌های شاخص تلویزیون تبلیغ می‌شود و به نوعی همه‌جا هست. حتی گفته می‌شد به خاطر وجود این اپلیکیشن، کدهای ستاره‌مربع شرکت در رأی‌گیری‌های «عصر جدید» در تلویزیون اعلام نمی‌شد.

روبیکا به وسیله همین انحصار توانسته است ۳۰ میلیون کاربر داشته باشد. حالا این سرمایه‌گذاری عجیب‌وغریب در کاربر و ترافیک، که گفته می‌شود تنها در سال ۹۷، حدود ۲۰۰ میلیارد تومان بوده، با چه هدفی انجام شده؟  چه اهدافی پشت انتشار بی‌ضابطه این محتوای هنجارشکنانه است و چرا نه خود روبیکا و نه مسئولان فضای مجازی کشور، برای مقابله با آن اقدام نمی‌کنند؟ آیا مسئولان فرهنگی دولت و خارج از دولت، از تأثیراتی که این محتوا می‌تواند بر روحیه جوان ایرانی بگذارد، آگاه نیستند؟ روزی ۳۰ میلیون تومان جایزه، با کدام اهداف فرهنگی و احیاناً سیاسی به شرکت‌کنندگان روبیکیو اهدا می‌شود؟

مخاطب این پرسش‌ها، هم مسئولان توسکاهستند و هم نهادهای نظارتی. آن‌ها باید به مردمی که به واسطه مجوزهای قانونی این اپلیکیشن، دسترسی فرزندان‌شان را به آن فراهم کرده‌اند پاسخ‌گو باشند. خراسان نیز این ماجرا را پیگیری خواهد کرد.