زندگی نامه عطار نیشابوری یکی از عارفان و شاعران ایرانی

عطار نیشابوری، يكي از مردان نام آور تاريخ ادبيات ايران است

چکیده ای از بیوگرافی عطار نیشابوری

نام:فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری

زادگاه:کدکن

زاده:سال ۵۴۰ هجری

ملیت:ایرانی

پیشه:شاعر، نویسنده، عارف، صوفی

آرامگاه:آرامگاه عطار نیشابوری

بیوگرافی عطار نیشابوری

فریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطار کَدکَنی نیشابوری معروف به عطّار نیشابوری متولد ۵۴۰ در کدکن – درگذشتهٔ ۶۱۸ هجری قمری در شادیاخ نیشابور، در پایان سدهٔ ششم و آغاز سدهٔ هفتم یکی از عارفان و شاعران ایرانی بلند نام ادبیات فارسی است. اسم او« محمّد»، لقبش« فریدالدّین» و کنیه اش« ابوحامد» بود و در شعرهایش بیشتر عطّار و گاهی هم فرید تخلص کرده است.

ابراهیم کدکنی( با کنیهٔ ابوبکر) اسم پدر عطار نیشابوری بود و نام مادرش رابعه بود. اطلاعاتی از دوران کودکی وی دردسترس نیست جز این که در شهر شادیاخ پدرش به شغل عطاری که همان دارو فروشی بود مشغول بوده که در این کار هم بسیار ماهر بود و پس از وفات پدر، فریدالدین کار پدر را ادامه داد و به شغل عطاری سرگرم شد.

مذهب عطار نیشابوری

در مورد مذهب عطار نیشابوری اختلاف است. عطار نیشابوری شعرهای بسیاری در خصوص فضیلت خلفا، ابوحنیفه و شافعی دارد که به گفته سعید نفیسی و بدیع الزمان فروزانفر، نشانگر اینست که بر مذهب اهل سنت بوده است؛ با این وجود، توصیفات وی در آثارش که از امیرالمومنین حضرت علی ( ع) و اهل بیت( ع) است، باعث شده تا بعضی از اشخاص وی را شیعه بدانند؛ تا جایی که عطار نیشابوری از نظر قاضی نورالله شوشتری، شیعه ای خالص بوده است. کسانی مانند نورالله شوشتری با انتساب کتاب مَظهرُالعجایب به عطار، اشعار عطار نیشابوری را دلیل شیعه بودنش دانسته است. شعرهای کتاب مَظهرُالعجایب به انسان کامل اشاره دارد و از امام علی ( ع) تا امام رضا( ع) را شامل می شود. ولی از نظر پژوهشگران ادبیات فارسی کتاب مَظهرُالعجایب از اثرهای عطار نیست.

زبانِ عطار نیشابوری در آثارش سلیس، سبک، شیوا و روان است

عرفان حماسی عطار نیشابوری

عطار نیشابوری میراث دار و راوی روح عرفان عاشقانه ی بایزید و حلاج و عین القضات و سنایی است. عطار در دورانی که خونریز و بحران بود، متولد شد و به نوشتن و سرودن پرداخت. روزگاری که از تبعات آن می توان به سقوط کشور ایران زمین اشاره نمود و با حمله مغولان ضربه ای کاری و نهایی بر پیکر فرهنگ و تمدن ایرانی فرود آمد. دوره ای که ادبیات عرفان حماسی، بجای ادبیات تاریخ حماسی جایگزین شد و افرادی مانند زاهدان، صوفیان و عارفان خرد گریز و خرد ستیز، به عنوان متفکران قوم شدند.

عرفان حماسی و عاشقانه ی عطار نیشابوری، تجلی و بیان گر روح و روحیه ی حاکم بر فضای فرهنگی زمانه ی خود است. عرفان، به باور عطار نیشابوری« راه» است، راهی که با« رفتن» آغاز می شود. عرفان، یک راه مشخص شده و پایان پذیر نیست، بلکه راهیست که با رفتن، پدید می آید و با رفتن، راه می شود. این راه، بی نشان و نامعلوم است، چون با رفتن رهرو پدید می آید. در عاقبت این راه، رهرو و رهبر می شوند.

شخصیت عطار نیشابوری

عطار نیشابوری بدون شک از شخصیت ارزشمندی برخوردار بوده است. وی هیچ موقع شاعری مداح و قصیده سرا نبود و خود را به خاطر جیفه پست دنیوی به دولت مردان و قدرتمندان عصر خود نزدیک نکرد. بلکه اعمال و رفتار آنان را نیز به باد انتقاد گرفت. دکتر زرین کوب نیز می نویسد:عطار نیشابوری از تمایلات زاهدانه خویش متأثر شد و به اقتضای معمول عصر، به شعر و وعظ و تحقیق گرایش یافت و برعکس بسیاری از شاعران علاقه ای به دربارهای عصر و مجالس اعیان ولایت نشان نداد. برای عطار نیشابوری داروخانه از دربار فرمانروایان جالب تر بود.

مقبره شيخ عطار نیشابوری در نزديكی شهر نيشابور قرار دارد

خودش چنین می گوید:

به عمر خویش مدح کس نگفتــم دری از بهر دنیا من نسفتـــــــم

تمامی ارباب تذکره نویسان به عظمت مقام عطار نیشابوری در عرفان و بلند ای مرتبه او در شاعری، معترفند. در خلوت انزوای او در مسجد و خانه، چیزی جز اندیشه خدا راه نداشت.

حرفه عطار نیشابوری

وی از پدرش شغل داروسازی و داروشناسی را آموخت و سلسلهٔ خاصی از مشایخ تصوف نبود و به کار عطّاری و درمان بیماران می پرداخت. او به مدرسه و خانقاه علاقه ای نداشت و تمایل داشت راه عرفان را از داروخانه پیدا کند بدین ترتیب شغل عطاری سبب بی نیازی و بی میلی عطار به مدح گویی برای پادشاهان شد. اکثر دوران زندگی او به تنظیم اشعاری نظیر چهار منظومه از وی علاوه بر دیوان اشعار و مجموعه رباعیاتش، مختارنامه سپری شد. در روزگار حیاتش آوازهٔ شعر او از نیشابور و خراسان گذشته و به نواحی غربی ایران رسیده بوده است. اسنادی نیز وجود دارد که بیانگر اینست که حلقهٔ درس های عرفانی عطار نیشابوری در نیشابور بسیار گرم و پرشور بوده و بسیاری از بزرگان عصر نیز در این درس ها حاضر می شده اند. شیعیان با استناد به برخی اشعار عطار نیشابوری در دوران معاصر، معتقد هستند که او دوستدار اهل بیت بوده است.

معرفی آثار عطار نیشابوری

آثار عطار نیشابوری شامل دسته منظوم و منثور می باشد. آثار منظوم وی عبارتست از:۱- دیوان اشعار كه شامل غزلیات، قصاید و رباعیات است. ۲- مثنویات او شامل الهی نامه، اسرار نامه، مصیبت نامه، وصلت نامه، بلبل نامه، بی سر نامه، منطق الطیر، جواهر الذات، حیدر نامه، مختار نامه، خسرو نامه، اشتر نامه و مظهر العجایب است.

عطار نیشابوری صاحب تألیفات و تصانیف بسیاری است که بیشتر آن‌ها منظوم می‌باشند

برترین و شیواترین مثنویهای عرفانی عطار نیشابوری، كه به نام تاج مثنویهای او به شمار می آید منطق الطیر نام دارد كه موضوع آن بحث پرندگان از یك پرنده داستانی به اسم سیمرغ است كه منظور آن از پرندگان، عارفان راه حق و مراد از سیمرغ وجود حق است كه در این منظومه عطار نیشابوری با نیروی تخیل خود و به كار بردن رموز عرفانی سخن خود را به زیباترین روش بیان نموده است. این منظومه یكی از شاهكارهای زبان فارسی است و برخی از ادبا منظومه مظهر العجایب و لسان الغیب را به عطار نیشابوری نسبت داده اند و برخی دیگر بر این باورند كه این دو كتاب منسوب به عطار نیست.

تذكرة الاولیا یکی از معروفترین آثار منثور عطار میباشد كه عطار نیشابوری در این كتاب ۹۶ تن از اولیا و مشایخ و عرفای صوفیه را معرفی کرده است.

یادبود و بزرگداشت روز ملی عطار نیشابوری

روز بزرگداشت عطار نیشابوری در تقویم ایران روز ۲۵ فروردین ماه است که در نیشابور، آرامگاه وی هرساله بهمراه برنامه های عطارشناسی نظیر گلباران آرامگاه عطار نیشابوری، ارائه پژوهش هایی در خصوص این شاعر، نمایشگاه کتاب و خوشنویسی و شب شعر برگزار می شود.

در پیش گرفتن راه زهد عطار نیشابوری

داستان های زیادی درباره ی پشت پا زدن عطار نیشابوری به اموال دنیوی و راه زهد، گوشه گیری و تقوا نقل شده که از بین این داستان ها معروف ترین آنرا جامی نقل می کند:عطار نیشابوری در محل کسب و کارش مشغول بکار بود که درویشی از آن جا گذشت. درویش با عطار نیشابوری تقاضای خود را در میان گذاشت، ولی وی کماکان مشغول کار خود بود و درویش را نادیده میگرفت. درویش از این رخداد دل چرکین شد و به عطار نیشابوری گفت:تو که تا این حد به زندگی دنیایی وابسته ای، چطور می خواهی روزی جان بدهی؟

عطار نیشابوری در پاسخ به درویش گفت:مگر تو چگونه جان خواهی داد؟ درویش در همان حال کاسه چوبین خویش را زیر سر نهاد و جان به جان آفرین تسلیم کرد. این رویداد اثری ژرف بر وی نهاد که سبب شد عطار نیشابوری متحول شود، عطار نیشابوری کار خویش را رها کرد و راه حق را در پیش گرفت؛ که البته به هیچ وجه این روایت، پذیرفتنی نیست به علت این که از همان ابتدای کودکی تقوای عطار نیشابوری نمایان بوده است.

وفات و مقبره عطار نیشابوری

در سال ۶۱۸ هجری قمری زمانیکه حمله مغول ها رخ داد عطار نیشابوری درگذشت؛ او به دست سربازان مغول در نزدیکی دروازه شهر کشته شد و تمام اثرهای وی را سوزاندند و تنها آثاری که از او برجای مانده بود پیش از حملهٔ مغولها ، به سایر شهرها برده شده بود.

در مسافت دو کیلومتری به طرف غرب از باغ و آرامگاه حکیم عمر خیام نیشابوری در شهر نیشابور مقبره و باغ عطار نیشابوری قرار گرفته است.

عطار نیشابوری در سال ۶۱۸ هجری قمری به دست سربازان مغول کشته شد

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش