زندگینامه اوحدی مراغه ای شاعر و عارف قرن هشتم

رکن الدین ابوالحسن مراغی به اوحدی مراغه ای شهرت دارد

چکیده ای از بیوگرافی اوحدی مراغه ای

نام:اوحدالدین بن حسین اصفهانی

زاده:حدود ۶۷۳ ه‍.ق

زادگاه:مراغه

ملیت:ایرانی

وفات:۷۳۸ ه‍.ق 

پیشه:عارف و شاعر پارسی گوی ایران 

بیوگرافی اوحدی مراغه ای

اوحدالدین بن حسین اصفهانی ملقب به اوحدی مراغه ای در حدود ۶۷۳ ه‍.ق در شهر مراغه دیده به جهان گشود. به خاطر به دنیا آمدن اوحدی در شهر مراغه، به مراغه ای مشهور شد. در ابتدا تخلصش صافی بود، و به علت اینکه به عارف، ابوحامد اوحدالدین کرمانی ارادت داشت، تخلصش را اوحدی انتخاب کرد. در برخی از منابع، نام اوحد الدین برای او انتخاب شده در حالی که در برخی از منابع دیگر، نام رکن الدین آمده است؛ همچنین در برخی از منابع، نسبت او، اصفهانی است ولی در برخی از منابع دیگر،  مراغی میباشد و این نسبت به خاطر اینست که پدرش اهل اصفهان بوده است.

آرامگاه اوحدی مراغه ای، در میان یک باغ سرسبز می باشد

فعالیت های اوحدی مراغه ای

اوحدی مراغه ای در آذربایجان، تربیت عرفانی خود را شروع کرد و سپس به سرزمین های مختلف سفر کرد و مشایخی را دیدار کرد و به مدت چند وقت در زادگاه پدرش یعنی اصفهان زندگی کرد و شاگردانش را ارشاد میکرد و اشعار عارفانه می سرود.  اوحدی مراغه ای در دیوان خود به شهرهایی اشاره کرده که شامل بصره،  دمشق،  بغداد،   سلطانیه،  کربلا،   نجف،  کوفه،  قم  و همدان  می باشد.

 اوحدی مراغه ای در آذربایجان بمدت چند وقت از شهر و دیار خود دور بود تا این که سرانجام در مراغه  که پایتخت  ایلخانان  به شمار می رفت، پیش از ۷۰۶ق، اقامت گزید و به  تبریزدر زمان  ابوسعیدخان  سفر کرد. وی توسط افرادی همچون سلطان و وزیرش غیاث الدین محمد بن خواجه رشیدالدین فضل الله مورد احترام قرار گرفت. اوحدی در این شهر در سال های ۷۳۲- ۷۳۳ق، زندگی کرد ولی مجددا به مراغه در پایان عمر خود بازگشت و در همین شهر فوت شد و به  خاک  سپرده شد.

اساتید اوحدی مراغه ای

طبق گفته ها اوحدی مراغه ای، شاگرد اوحدالدین کرمانی  بوده است که ارادت خاصی در کرمان  به وی داشت و از نام شاگردش، تخلص  خود را گرفت.  

ویژگی آثار اوحدی مراغه ای

اوحدی مراغه ای بگونه ای شیرین و لطیف، سخن می گفته است و او یکی از شاعران خبره و توانا در بین شاعران متوسط به شمار می رفته است. قصاید اوحدی مراغه ای برگرفته از نصیحت و تحقیق و ذکر حقایق اخلاقی و عرفانی می باشد.غزل ها و ترجیعات وی به معانی غنایی و عشقی اشاره دارد و نکات عرفانی بسیار در آن ها ذکر شده است.

مذهب اوحدی مراغه ای

درخصوص مذهب  اوحدی مراغه ای، اطلاعات دقیقی در دست نیست ولی از اعتقاد وی به  تشیع  در دیوان ش اشاره شده است. به طور مثال وی چندین مرتبه در دیوان خود به امام علی( علیه السلام )،   امام رضا( علیه السلام )،  امام حسین( علیه السلام ) و حضرت مهدی( عج الله)  اشاره کرده است ؛ از اشارات شاعر به  شافعی، خلفای راشدین و« چهار یار» و یا« یار غار» خواندن آن ها متوجه میشویم که در سده ۸ق، مردم  برخی از شهرها همچون عراق،  خراسان و آذربایجان، بیشتر شافعی بوده اند و این مذهب در قیاس با مذاهب  اهل تسنن، به  اهل بیت  علاقه خاصی دارند و به این ترتیب اوحدی هم شافعی است.

قصاید اوحدی مراغه ای برگرفته از نصیحت و تحقیق و ذکر حقایق اخلاقی و عرفانی می باشد

آثار اوحدی مراغه ای

 اوحدی مراغه ای از همان زمانی که شروع به سرودن کرد توسط بسیاری از افراد، مورد توجه قرار گرفت و در آثار دیگران نقل شده است. در ادامه از آثار اوحدی مراغه ای می توان به موارد زیر اشاره کرد :

> دیوان :

از دیوان اوحدی مراغه ای می توان ازغزل ها،  قصاید،  ترجیعات، ترکیبات و رباعیات یاد کرد و شامل بیش از هشت هزار بیت می باشد. به غزل های اوحدی مراغه ای در میان سروده هایش، بیشتر توجه شده است ؛ یعنی بعضی از آنها در زمان خود اوحدی مراغه ای، از او استقبال کردند و یا بعضی از کاتبان گفته اند که به خاطر این که مضامین برخی از غزل های اوحدی با بهترین غزل های حافظ شباهت دارد، دچار اشتباه شده اند و در نسخه های دست نویس  دیوان حافظ از غزل های اوحدی استفاده کرده اند.

> ده نامه :

ده نامه با نام منطق العشّاق نیز شناخته میشود که تعداد ابیات آن، حدودا ششصد بیت میباشد و در سال ۷۰۴ هجری، اوحدی مراغه ای توانست آن را تمام کند. میان عاشق و معشوق، نامه هایی عاشقانه رد و بدل می شده که به آن ده نامه می گفتند . یکی از ده نامه های ممتاز فارسی که از تمثیلات کوتاه جدید و غزل های شیرین و لطیف از آن استفاده شده، ده نامه اوحدی مراغه ای می گویند. این منظومه ی اوحدی مراغه ای به درخواست خواجه وجیه الدین یوسف بن اصیل الدین ابن خواجه نصیر الدین طوسی سروده شده است.

> جام جم :

 جام جم که دارای پنج هزار بیت میباشد ، منظومه ای بر وزن و روش حدیقه سنایی است که اوحدی مراغه ای آن را سروده است. اوحدی مراغه ای برای سلطان ابوسعید بهادر خان، این منظومه را بمدت یک سال سروده است و آنرا در سال ۷۳۲ یا ۷۳۳ هجری توانسته تمام کند. با ابنکه اوحدی مراغه ای به پیروی از حدیقه سنایی، منظومه جام جم را ساخته، ولی از باب کیفیت نسبت به حدیقه سنایی و چه بسا از نظر کیفیت نظم مطالب تازگی دارد؛ به گونه ای که باید از این منظومه به عنوان کتاب جامعی در اخلاق و تصوف یاد کرد.

منظومه جام جم متشکل از سه مرحله میباشد که از آن ها می توان به مرحله اول در مبدا آفرینش ، مرحله دوم در کیفیت معاش اهل دنیا و مرحله سوم در معاش و احوال آخرت اشاره کرد. مثنوی جام جم برگرفته از معانی بلند و بسیار ساده و روان می باشد.  وی در این کتاب راه و رسم معاش و معاد را علاوه بر شرح کیفیت سلوک و حقایق عرفانی، مانند یک معلم اخلاق با بیان ساده و روان، به روشنی نشان می دهد و در عین حال، توجه بسیاری به مسائل اجتماعی زمان خود داشته است. 

انجمن آثار ملی ایران در سال ۱۳۵۲ بنای جدیدی بر روی قبر اوحدی مراغه ای احداث کرد

موزهٔ اوحدی مراغه ای

موزه اوحدی  در کنار مقبره اش قرار گرفته است. بدین دلیل موزه اوحدی، عنوان موزه تخصصی ایلخانی را به خود اختصاص داده که شهر مراغه به عنوان مقرّ حکومتی و پایتخت ایلخانیان مغول به شمار می رفته است. در این موزه، از اشیایی نگهدای می شود که از آن ها می توان به ظروف سفالی، کتابت، سکّه، ظروف مفرغی و شیشه( کتیبه های رصدخانه و سنگ قبور دوران اسلامی) اشاره کرد.

آرامگاه اوحدی مراغه ای

آرامگاه رکن الدین ابوالحسن مراغی که به اوحدی مراغه ای شهرت دارد، در میان یک باغ سرسبز در مراغه می باشد. با استفاده از سنگ کبود، سنگ قبر اوحدی را درست کرده اند. نام و تاریخ فوت اوحدی بر دیوار شمالی و جنوبی این سنگ حک شده است که این شاعر در سال ۷۳۸ ه‍.ق فوت کرده است. انجمن آثار ملی ایران  در سال ۱۳۵۲ بنای جدیدی بر روی قبر اوحدی مراغه ای احداث کرد و در موزهٔ آرامگاه، سنگ مقبرهٔ پیشین این شاعر را نگهداری می کنند.

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش