بیوگرافی ایرج میرزا و فعالیت های این شاعر

اشعار ایرج میرزا از جمله اشعار اثرگذار بر شعر دوره مشروطیت بود

چکیده ای از بیوگرافی ایرج میرزا

نام:ایرج میرزا

زاده:۱۲۵۲ یا ۱۲۵۳ خورشیدی

زادگاه:تبریز

ملیت:ایرانی

پیشه:شاعر

درگذشته:۲۲ اسفند ۱۳۰۴

لقب ایرج میرزا: سعدی دوران

بیوگرافی ایرج میرزا

ایرج میرزا در شهر تبریز در پائیز ۱۲۵۲ یا ۱۲۵۳ خورشیدی دیده به جهان گشود و در شهر تهران در تاریخ ۲۲ اسفند ۱۳۰۴ خورشیدی فوت کرد. از القاب ایرج میرزا میتوان به « فخرالشعرا» و « جلال الممالک» اشاره کرد. ایرج میرزا یکی از شاعران دوره ی مشروطیت( اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی) به شمار می رود و در زمینه ی ادبیات فارسی از پیشگامان تجدد بود. پدر و پدربزرگ ایرج هم شعر می سرودند؛ به همین خاطر طبع شعری ایرج، برگرفته از آنها بود.

ازدواج ایرج میرزا

ایرج میرزا وقتی که شانزده ساله شد؛ به جرگه ی متاهلین پیوست اما پدر و همسرش با گذشت کمتر از سه سال از ازدواجش فوت کردند.

فعالیت های ایرج میرزا

ایرج میرزا در تبریز، در محضر استادانی نظیر میرزا نصر الله بهار شیروانی و آقا محمد تقی عارف اصفهانی، اقدام به یادگیری زبانهایی همچون فارسی، عربی و فرانسوی نمود. او سمت بازرس کل امور مالیه خراسان را در سال ۱۳۰۳ رها کرد و به تهران سفر کرد.

ارزشمندترین اشعار ایرج میرزا مضامین انتقادی، اجتماعی، احساسی و تربیتی دارند

ایرج میرزا بمدت پنج سال در خراسان زندگی کرد که این دوره بعنوان بارزترین دوران کوشش ادبی این شاعر به شمار می رفت. ایرج میرزا نمیتوانست بی اعتنا به جنبشهای آزادیخواهی کشور باشد و محتوای سروه های او در این زمان، سرشار از سادگی و صمیمیت، عمق اندیشه و لحن افشا و اعتراض بود و او از شاعران بزرگ ملی شناخته میشود و زمانی که به تهران آمد؛ ادبا و شعرا و مردم عادی از او به گرمی استقبال کردند.

لقب ایرج میرزا در سن نوزده سالگی، « ایرج بن صدرالشعرا» بود ولی با گذشت مدت زمان کمی، دیگر برای دربار، شعر نسرود و در مشاغل دولتی یعنی وزارت فرهنگ( معارف آن زمان ) فعالیت خود را شروع کرد. سپس در اداره گمرک، استخدام شد و پس از مشروطیت در سمت فرماندار آباده و معاونت استانداری اصفهان در وزارت کشور خدمت کرد. ایرج میرزا علاوه بر تسلط به زبان های فارسی، ترکی آذربایجانی، عربی و فرانسه، با زبان روسی آشنایی داشت و توانایی نوشتن خط نستعلیق را داشت.

سفر ایرج میرزا به اروپا

از عوامل موثر در رشد و بالندگی ایرج میرزا میتوان به آشنایی او با آداب و فرهنگ و ادبیات دیگران و سفر او به اروپا و قفقاز اشاره کرد. جمع کثیری از مردم به اشعار ایرج میرزا آشنایی داشتند. شعر «مادر» از معروف ترین اشعار او است.

منظومه زهره و منوچهر

شکسپیر، منظومه ی« زهره و منوچهر» که برگرفته از یک داستان یونانی است را به صورت شعر درآورده است و ایرج میرزا نیز آنرا به صورت شعر خوانده که محبوبیت بسیاری در میان دیوان او دارد. ایرج میرزا به عنوان یک شاعر متین و موقر و مبادی آداب محسوب میشود و بسیار لفط قلم در میان عموم حرف میزد درحالیکه در جمع خصوصی و دوستانه، بذله گو بود.

دیوان ایرج میرزا

قصیده هایی با موضوع های گوناگون در دیوان ایرج میرزا وجود دارد که میتوان از منقبت بزرگان دین، مدح، ستایش از پادشاهان، امیران روزگار، هجو این و آن، قطعه های بسیاری با موضوع های گوناگون و ترکیب بند، ترجیع بند، قالب های نو و مثنوی هایی در پند و اندرز و هجو یاد کرد. ایرج میرزا به زبان ساده و روان، اشعارش را می خواند و گاهی اوقات از واژه ها و گفتارهای عامیانه در آن استفاده میکرد.

دیدگاه مذهبی ایرج میرزا

ایرج میرزا نسبت به مسئله ی حجاب، حساسیت بسیاری داشت که در قطعه« کاروان سرا» براحتی قابل مشاهده است. ایرج میرزا در کل دیوان خود از این مقوله سخن گفته و در اثر همین موضع، دو گروه متفاوت با ایرج و افکارش مخالفت کردند؛ به اینصورت که یک گروه با ایرج به دلیل تمایلات مذهبی، مخالف بودند و گروهی دیگر که برای ضربه زدن به او به لحاظ سیاسی دنبال فرصت می گشتند. به هرحال وقتی که حکومت غیر مذهبی رضا شاه، روی کار آمد؛ دومین گروه مخالف با ایرج میرزا به جمع طرفداران او پیوستند.

اشعار ایرج میرزا ساده و دربرگیرنده واژه‌ها و گفتارهای عامیانه است

رابطه ایرج میرزا با علمای دینی

عقیده ی ایرج میرزا از عقب ماندگی کشور، عمل گروهی از روضه خوانان و روحانیون بود. یکی از قصاید این شاعر در مدح شیخ فضل الله نوری می باشد که علاوه بر اینکه شاعر سیاسی نیست، بلکه نسبت به او واکنش نشان داده است. ایرج میرزا شدیدا به روحانیون قشری و ریاکار در هجونامه مشهورش می تازد درحالیکه علمای حقیقی را در عین حال استثنا میداند.

شخصیت ایرج میرزا

ایرج میرزا متعلق به گروهی از شاهزادگان قاجار بود که سهم مؤثری در حکمرانی بر کشور نداشتند ولی تعلق خاطرشان را با این وجود، به نسب و اشرافیتشان حفظ کرده بودند. این شاعر گاهی اوقات مانند پدرش صدرالشعرا، فقیر می شد؛ به همین خاطر با تهیدستان و اعتراض به نابرابری های اجتماعی، همدرد بود. یکی از خصلت های این شاعر، ولخرجی اش بود که به دلیل این خصلتش بطور مداوم در سفر بود و شغل خود را دائما تغییر میداد. وی حتی گاهی اوقات به ظاهر، اعیان و اشراف را به نحو ملایم، تشویق میکرد اما در باطن از انجام چنین کاری بیزاری بود.

آثار ایرج میرزا

ایرج میرزا دارای آثار قبل و بعد از مشروطه است. او در دوران جوانی اش به سرودن اشعاری در دوره پیش از مشروطه پرداخت. او در مدح رجال زمان و بزرگان قاجار، قصایدی را سرود که امروزه بیشتر آنها در دست نیست. اشعار دوره پس از مشروطه ایرج میرزا مربوط به انتقادهای اجتماعی در قالب مضامین بکر است و از اعتبار ادبی بیشتری برخوردارست. برای پاسخ به مسابقات ادبی انجمن های شعرا و یا نشریات معتبر ادبی از آثار منظوم این شاعر، استفاده شده است. استفاده تقریبا بی نظیر ایرج میرزا از زبان ساده و خروج او از چارچوب ها و قالب های رایج در شعر فارسی، باعث شده تا شعر او، جایگاه ویژه ای نسبت به شاعران هم دوره خود در ادبیات فارسی بیابد.

از القاب ایرج میرزا میتوان به « فخرالشعرا» و « جلال الممالک» اشاره کرد

درگذشت ایرج میرزا

ایرج میرزا در تهران، حدود دوسال اقامت گزید و فعالیت های ادبی خود را در این مدت انجام می داد تا آنکه در اثر سکته قلبی در سال ۱۳۰۵ فوت کرد و سپس پیکر او را در آرامگاه ظهیرالدوله به خاک سپردند.

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش