مهدی بازرگان نمایندهٔ نخستین دورهٔ مجلس شورای اسلامی بودچکیده ای از بیوگرافی مهدی بازرگان
نام:مهدی بازرگان تبریزی
زاده:۱۰ شهریور ۱۲۸۶
زادگاه:تهران
ملیت:ایرانی
وضعیت تاهل:متاهل
دین:اسلام
بیوگرافی مهدی بازرگان
مهندس مهدی بازرگان در سال ۱۲۸۶ هجری شمسی در تهران دیده به جهان گشود. اسم پدر مهدی بازرگان، حاج عباسقلی تبریزی معروف به آقا تبریزی بود و از تجار مشهور آن زمان بود که در هجده سالگی به تهران آمد و با دختر سید حسین طباطبایی که نام آن بانو صدیقه بود ازدواج کرد. حاج عباسقلی مدتی ریاست« هیات تجارت» و بعد از آن« اطاق تجارت» تهران را بر عهده داشت که هر دو توسط رضا شاه پهلوی تعطیل شدند. فرزند آقا تبریزی درست یکسال بعد از انقلاب مشروطه متولد شد که اسم او را مهدی گذاشتند و هنگامی که مهدی بازرگان دانش آموز دبیرستانی بود، کودتای سوم اسفند به وقوع پیوست و سلسله حکومت ایران از قاجار به پهلوی تغییر کرد.
تحصیلات مهدی بازرگان
مهدی بازرگان تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه سلطانیه تهران سپری کرد و تحصیلات متوسطه اش را در دارالمعلمین مرکزی به پایان رساند و در سال ۱۳۰۶ برای تحصیل به فرانسه جزء نخستین گروه محصلین ممتاز کشور، اعزام شد. وی بعد از طی دوره مقدماتی و قبولی در کنکور سراسری کشور فرانسه، نخستین ایرانی بود که از بین دانشجویان اعزامی، وارد تحصیلات عالی دانشگاهی شد و وزیر فرهنگِ وقت وی را تشویق کرد.
مهدی بازرگان بعد از ۷ سال تحصیل در فرانسه در سال ۱۳۱۳ به کشور بازگشت و به خدمت نظام وظیفه رفت. بعنوان نخستین دانشیار در سال ۱۳۱۵ در دانشکده فنی دانشگاه تهران شروع به تدریس کرد و ریاست دانشکده فنی را به مدت دو دوره متوالی بر عهده گرفت.
مهدی بازرگان کمی قبل از انقلاب اسلامی به عضویت شورای انقلاب درآمداقدامات مهدی بازرگان
مهدی بازرگان در سال ۱۳۳۰، بعنوان ریاست هیات مدیره و مدیریت عامل شرکت ملی نفت ایران توسط دکتر مصدق انتخاب شد و با حمایت مردم موفق به خلع ید از انگلیسی ها و با همت متخصصین ایرانی موفق به راه اندازی و اداره صنایع عظیم نفت شد.
مهدی بازرگان همچنین در سال ۱۳۳۱ مسئولیت احداث شبکه لوله کشی آب تهران را برعهده گرفت و آنرا به ثمر رساند. او بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، به علت اعتراض مکتوب علیه انتخابات مجلس شورای ملی که آنرا غیرقانونی می دانست، از خدمات دولتی و استادی دانشگاه در بهمن ۱۳۳۲ برکنار شد و تا شانزدهم بهمن ۱۳۵۷ پست نخست وزیری دولت موقت انقلاب را پذیرفت ، وی تنها در بخش خصوصی در زمینه تولیدات صنعتی فعالیت و خلاقیت داشت. به علت اختلافاتی که مهدی بازرگان با روح الله خمینی و حزب جمهوری اسلامی داشت، نه ماه بعد بعد از اشغال سفارت آمریکا، از این مقام استعفا داد. یکی از این اختلافات بر سر مسئله ولایت فقیه بود که مهندس بازرگان و نهضت آزادی مخالف این ولایت بودند و دولت بازرگان برای جلوگیری از تصویب آن، قصد انحلال مجلس خبرگان را داشت.
روح الله خمینی برای جلوگیری از تصویب ولایت فقیه، در مقابل انحلال مجلس واکنش نشان داد و مانع آن شد و نیروهای هوادار روح الله خمینی نیز وی را همراهی کردند. مهدی بازرگان از معدود سیاستمدارانی بود که بعد از فتح خرمشهر، مخالف ادامه جنگ ایران و عراق بود.
مهدی بازرگان در یک نامه به روح الله خمینی، در سال ۱۳۶۷ متذکر شد که نهضت آزادی از سالها پیش مخالف ادامه جنگ بوده و سپس مشکلاتی که ادامه جنگ بوجود آورده را ذکر کرده بود و ادامه جنگ را عامل نابودی نامیده بود. مهدی بازرگان با وجود این که با ولایت فقیه مخالف بود، در زمان نخست وزیری اش نیز خواهان جدایی دین از دولت نبود ولی در سال های پایانی عمرش تغییر عقیده داد و از جدایی دین از دولت حمایت کرد.
فعالیت های دینی مهدی بازرگان، همیشه بر فعالیت های سیاسیش مقدم بود. مهدی بازرگان در تاسیس انجمن اسلامی دانشجویان و بعد از آن در انجمن اسلامی معلمین و بعد ها در تشکیل انجمن های اسلامی مهندسین و پزشکان با دانشجویان مشارکت داشت. او در محیط دانشگاه تهران، نخستین نمازخانه را در دانشکده فنی ایجاد کرد و با ایراد سخنرانی های متعدد در مجالس و محافل مذهبی و علمی، خلاء اعتقادی و علمی جوانان را پر می کرد و نقشی مؤثر دربرابر تبلیغات ضددینی، احزابی همچون حزب توده و جریان های تجددزده و دین ستیز داشت و پشتوانه علمی و معنوی جوانان دین مدار بود.
مهدی بازرگان و رضا زنجانی اقدام به تأسیس نهضت مقاومت ملی کردنداظهارات مهدی بازرگان درمورد نظام
مهدی بازرگان هیچ وقت امیدوار نبود که ورق برگردد و رژیم سرنگون شود. وی مدام به امام می گفت:« شما بیایید یک دولت آشتی تشکیل دهید و ما یک انتخابات آزاد برپا کنیم و نمایندگانمان را به مجلس بفرستیم و نظام را کم کم از دست شاه درآوریم».
به نظر مهدی بازرگان امکان نداشت تغییری در نظام بالکل ایجاد شود و شاه از سلطنت کناره گیری کند. او در فرانسه سرانگشت خویش را روی زمین گذاشت و خطاب به امام گفت:« آقا! ایران، سه رکن دارد، شاه، آمریکا و ارتش. شاه که رفتنی نیست، آمریکا و ارتش هم که پشت به پشت هم حامی سلطنت هستند پس هیچ کاری نمیتوان کرد.» ولی جواب امام یک جمله بیشتر نبود:« شاه باید برود!»
تالیفات و آثار مهدی بازرگان
مهدی بازرگان بین سال های ۱۳۱۵ تا ۱۳۲۰ نخستین تألیف خود را با عنوان« نماز» برای جوانان نوشت و با هزینه شخصی اش آن را به چاپ رساند. از دیگر اثرهای مهدی بازرگان در دهه ۱۳۲۰ می توان به آثاری همچون مذهب در اروپا، مطهرات در اسلام، کار در اسلام، راه طی شده ، اختیار، پراگماتیسم در اسلام و در دهه ۱۳۳۰ به آثار دیگری نظیر« از خداپرستی تا خودپرستی» و« آموزش قرآن» در ۳ جلد اشاره کرد.
اآثار مهدی بازرگان بیش از ۱۰۰ اثر مذهبی و ۱۶ اثر قرآنی است. آثار علمی و فنی وی نیز شامل در وصف صنعت( ۱۳۱۵)، زندان هارون یا آتشکده ساسانی( ۱۳۲۳)، دیاگرام عمومی برای گاز ها و هوای مرطوب( ۱۳۲۳)، سازمان مسافربری شهرستان تهران( ۱۳۲۳)، صفحه محاسبه( ۱۳۲۳)، ترمودینامیک صنعتی ۱ و ۲( ۱۳۲۳)، تعیین شرایط هوای مطبوع( ۱۳۲۶)، آینه صنعت در ایران( ۱۳۲۸)، خشک کردن هوا بدون ماشین مبرد( ۱۳۲۹)، مهندس خارجی( ۱۳۳۴) و بسازیم یا برایمان بسازند( ۱۳۳۵)، باد و باران در قرآن( ۱۳۴۳)، پدیده های جوّی( ۱۳۴۳)، سیر تحول قرآن ۱ و ۲( ۱۳۴۴)، بررسی نظریه اریک فروم( ۱۳۵۵) و علمی بودن مارکسیسم ( ۱۳۵۶) بود.
وفات مهدی بازرگان
مهدی بازرگان در سن هشتاد و شش سالگی یعنی در بهمن ماه ۱۳۷۳، در فرودگاه زوریخ درگذشت. علت فوت وی سکته قلبی بود. جسد مهدی بازرگان را به کشور ایران بازگرداندند و بنا به وصیتش در قم به خاک سپردند. عواملی چون اعتقادات دینی و تحصیلات جدید و فعالیت های اجتماعی و مبارزات سیاسی و همت و پشتکار و قلم روان و بیان واضح او، همراه با صراحت و پاکی و شجاعت سبب شد تا او از دهه ۱۳۲۰ به بعد تأثیر بسیاری در بوجود آمدن قشر وسیع داشته باشد که به آنان« روشنفکران مذهبی» ایران می گفتند.
پس از اینکه مهدی بازرگان درگذشت، وصیتنامه نسبتاً مختصر او منتشر شد، که در این وصیتنامه خصوصیاتی چون صداقت و صمیمیتی نسبت به اعتقاد به قیامت و معاد دیده می شود که اگر کسی نویسنده آنرا نشناسد، گمان می برد که این وصیتنامه از آنِ فرد مؤمن بسیط باصفایی است که در همه عمرش از محدوده روشها و اندیشه های سنتّی مسلمانان فراتر نرفته است.
مهدی بازرگان جزو فارغ التحصیلانیست که در ایران بورسیه‌ی تحصیلی دریافت نمودگردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش
- 21
- 4
