زندگینامه ی امام حسن (ع)، دومین امام شیعیان

محل دفن امام حسن (ع) در قبرستان بقیع

چکیده ای از زندگینامه ی امام حسن (ع)

نام: حسن بن علی

کنیه: ابومحمد

ولادت: ۱۵ رمضان، سال ۳ق

مدت امامت: ۱۰ سال (۴۰- ۵۰ ق)

شهادت: ۲۸ صفر، ۵۰ ق

محل دفن: قبرستان بقیع، مدینه

همسر: جعده، بقیله، صافیه، ام اسحاق بنت طلحه، رمله

والدین: علی بن ابی طالب، فاطمه زهرا

بیوگرافی امام حسن مجتبی (ع)

واژه «حَسَن» به معنای نیکو است. این نام را پیامبر اکرم (ص) برای او برگزید. در روایاتی آمده است، این نام گذاری به دستور الهی انجام شد. نام های حسن و حسین معادل شَبَّر و شَبیر (یا شَبّیر)، نام پسران هارون است که پیش از اسلام نزد مردم عرب سابقه ای نداشت.

کنیه امام حسن (ع) را «ابومحمد» گفته اند و برای امام حسن القابی مانند مجتبی (برگزیده) و سَیّد (سرور) و زَکیّ (پاکیزه) برشمرده اند. القابی نیز مشترک بین حسنین است من جمله «سیّد شباب اهل الجنة» و «ریحانة نبیّ الله» و «سبط». در روایتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمده است: «حسن یکی از اسباط است». کلمه سبط را در روایات و بعضی آیات قرآن به معنای امام و نَقیبی دانسته اند که از سوی خداوند برگزیده شده و از نسل پیامبران است.

امام حسن (ع) در مدینه به دنیا آمد. بنا بر مشهور، تاریخ ولادت امام حسن (ع) ۱۵ رمضان سال سوم هجری است. البته بعضی روایات و منابع تاریخی تولد امام حسن مجتبی را سال دوم هجرت دانسته اند. بعد از تولد، پیامبر در گوش امام حسن اذان گفت و در هفتمین روز ولادتش گوسفندی را عقیقه کرد.

امام حسن (ع) هفت سال از عمرش را در دوران پیامبر (ص) سپری کردند

امام حسن (ع) فرزند ارشد امیرالمومنین علیه السلام و حضرت فاطمه (س) و امام دوم شیعیان است. حسن بن على هفت سال از دوران پیامبر اسلام را درک نمود و بعد از درگذشت پیامبر (ص) تقریباً سى سال در كنار پدرش امام علی علیه السلام قرار داشت.

امام حسن (ع) در وقایع مهم زیر در زمان حضرت محمد (ص) حضور دارند که همگی نشان از جایگاه رفیع امام حسن علیه السلام در نزد خدا و پیامبر اکرم صلّی الله عليه و آله و سلّم دارند:

۱. امام حسن (ع) به همراه امام حسین علیه السلام در جریان مباهله پیامبر با مسیحیان نجران بعنوان "ابنائنا" در کنار مادر بزرگوارشان فاطمه (س) با عنوان "نسائنا" و امام علی (ع) بعنوان "انفسنا" بود

۲. امام حسن (ع) به عنوان مصداق اهل بیت در جریان نزول آیه تطهیر

۳. امام حسن (ع) در جریان نزول سوره انسان در شأن اهل بیت (ع)

ویژگی های رفتاری امام (ع)

امام حسن (ع) بیست و پنج بار حج کرد، پیاده، در حالى که اسب هاى نجیب را با او یدک مى کشیدند. امام حسن علیه السلام هرگاه از مرگ یاد مى کرد مى گریست و هر موقع از قبر یاد مى کرد مى گریست، هر زمان به یاد ایستادن به پاى حساب مى افتاد آنچنان نعره مى زد که بیهوش مى شد و چون به یاد بهشت و دوزخ مى افتاد؛ مانند مار گزیده به خود مى پیچید. از خدا طلب بهشت مى کرد و به او از آتش جهنم پناه مى برد. حسن بن علی (ع) چون وضو مى ساخت و به نماز مى ایستاد بدنش به لرزه مى افتاد و رنگش زرد مى شد. سه نوبت دارائیش را با خدا تقسیم کرد و دو نوبت از تمام مال خود براى خدا گذشت. گفته اند:« امام حسن (ع) در زمان خودش عابدترین و بى اعتناترین مردم به زیور دنیا بود.»

امام حسن (ع) از منظر اخلاق و پیكر و بزرگوارى به رسول اكرم (ص) بسیار مانند بود

امامت و خلافت امام حسن (ع)

بعد از شهادت امام علی (در سال ۴۰ هجرى) مردم با امام حسن (ع) بعنوان جانشین امام علی (ع) بیعت نمودند ولی به علت عدم حمایت از امام حسن مجتبی برای جنگ و سرکوب معاویه، امام حسن (ع) مجبور به قبول صلح با معاویه در سال ۴۱ هجری گردید. مدت امامت امام حسن (ع) ۱۰ سال بود.

امام حسن (ع)، مسئولیت خلافت را در جوی مضطرب و نا آرام و در وضعی بسیار پیچیده که در پایان زندگانی پدر بزرگوارش امام علی (ع) بروز کرده و شعله ور شده بود به عهده گرفت. امام حسن (ع) حکومت خویش را با مردمی آغاز کرد که به مکتبی بودن مبارزه و هدفهای آن، ایمان واضح و کاملی نداشتند و آنان را از جنبه دینی و اسلامی با خواسته های مبارزه هماهنگی نبود و در آن زمان به چهار حزب تقسیم شده بودند که از این قرار بود:

الف- حزب امویان: این حزب از گروههای قومی تشکیل شده بود که از نفوذ بسیار بر خوردار بودند و پیروان فراوان داشتند. آن ها در محیط شیعیان امام حسن (ع) برای پیروزی معاویه کار و فعالیت داشتند.

ب- خوارج: «خوارج» نام فرقه ای است از مسلمانان که بعد از جنگ صفین و ماجرای حکمیت، که خود بر امیرمؤمنان (ع) تحمیل کردند، به مخالفت با امام حسن (ع) برخاستند.

ج- شکاکان: آنان کسانی بودند که دعوت خوارج در آنان تأثير گذاشته بود، بی آنکه از آنان باشند. اینان افرادی سودجو و مذبذب بودند و خوی فرار بر طبیعت آنان غالب بود.

د- حمراء: آنان پاسبانان «زیاد» بودند و میخواستند که سربازان شخص پیروز و شمشیرهای شخص غالب باشند. کارشان به جایی رسید که کوفه را به خود نسبت دادند و گفتند: «کوفه حمراء». ولی پیروان امام حسن (ع) کسانی بودند که بعد از شهادت پدر بزرگوارش علی (ع)، به بیعت با او شتافتند و در کوفه عده آنان بسیار بود.

بعد از شهادت امام علی مردم با امام حسن (ع) بعنوان جانشینش بیعت کردند

ازدواج امام حسن (ع)

در مورد همسران امام حسن (ع) برخی از قلم های مسموم دشمنان و افراد مغرض عددهای مختلفی را نوشته اند که از آنجایی که اسنادشان ضعیف است نمی توان آن ها را قبول کرد. مضافا بر این که اگر تعداد ازدواجهای امام حسن مجتبی (ع) زیاد بود، باید فرزندان آن حضرت هم زیاد می شد. در حالی که اینطور نیست. همسران حسن بن علی که اسمشان در تاریخ ذکر شده است عبارتند از:

۱- جعده بنت اشعث.

۲- ام عبد الله که دختر شلیل بن عبدالله بوده است.

۳- مادر حضرت قاسم (ع) که کنیز بوده است.

۴- عایشه الخثعمیه

۵- خوله الفزاریه

۶- ام کلثوم دختر فضل بن عباس

۷- ام اسحاق دختر طلحه بن عبدالله تمیمی

۸- ام بشیر دختر ابی مسعود انصاری.

۹- هند دختر عبدالرحمن بن ابی بکر

۱۰- زنی از دختران عمرو ابن أهیم المنقوی

۱۱- زنی از دختران زراره

۱۲- زنی از طایفه ثقیف که فرزندی بنام عمر بدنیا آورد.

۱۳- زنی از طایفه بنی شیبان از آل همام.

شهادت امام حسن (ع)

معاویه بعد از صلح با امام حسن (ع)، مفاد صلحنامه را زیر پا گذاشت و برای این که بتواند راه را برای ولایت عهدی فرزنش یزید هموار سازد توطئه قتل امام حسن (ع) را ریخت. مطابق با نقل شیخ مفید، معاویه هنگامی که تصمیم گرفت برای ولایتعهدی پسرش یزید بیعت بگیرد، صد هزار درهم برای جعده دختر اشعث بن قیس (همسر امام حسن) فرستاد و به او قول داد که در قبال مسموم کردن شوهرش، او را به ازدواج یزید درخواهد آورد.

جعده دو ماه پس از امام حسن (ع) زنده ماند. سم آن قدر اثر کرد که چند طشت پر از خون از مقابلش برمى داشتند. حسن رحمة الله علیه مى فرمود: چند مرتبه قبل از این به من سم داده اند، ولی هیچ یک مانند این سم اثر نکرده است.

امام حسن (ع) در ماه صفر به شهادت رسید

امام حسن (ع)، در سال ۵۰ هجرى در حالیکه ۴۸ سال سن داشت با توطئه معاویه مسموم و به شهادت رسید. روز شهادت حسن بن علی را بعضی منابع هفت صفر و بعضی ۲۸ صفر دانسته اند.

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش