ابوالقاسم زهراویچکیده ای از زندگینامه ابوالقاسم زهراوی:
نام کامل: أبو القاسم خلف بن عباس الزهراوی
تاریخ تولد: ۹۳۶ هجری قمری
محل تولد: مدینة الزهراء اسپانیا
ملیت: اسپانیایی
حرفه: پزشک و جراح
شهرت: پدر جراحی مدرن
آثار: التصریف لمن عجر عن التالیف
درگذشت: ۱۰۱۳ هجری قمری
مدفن: کوردوبا، اسپانیا
بیوگرافی ابوالقاسم زهراویزندگینامه ابوالقاسم زهراوی:
أبو القاسم خلف بن عباس الزهراوی پزشکی از قرن چهارم می باشد که در سال ۹۳۶ هجری قمری در شهر الزهرا اسپانیا به دنیا آمد. نام زهراوی در زبان های گوناگون تحت عناوین مختلفی آورده شده است که ازجمله آنها می توان به Bucasis, Albucasis, Abulcasis سزگين اشاره کرد، همه این نام ها برداشت مختلف از کنیه این پزشک می باشد. گروهی از انصار اعقاب وی محسوب می شدند که از مدینه به سمت اندلس مهاجرت کرده بودند.
منابع علمی درخصوص ابوالقاسم زهراوی:
نزدیک ترین منبع علمی که به زندگی این اندیشمند وجود دارد نوشته های ابومحمد علی بن احمد بن سعید می باشد که به ابن حزم معروف شده است. تنها اثری که از زهراوی باقی مانده؛ التصريف لِمن عجز عن التأليف است که در حیطه پزشکی بسیار مورد احترام می باشد.
سایر اطلاعاتی که درباره زندگی زهراوی وجود دارد، تقریبا همان مواردی هستند که ابن حزم درباره اهمیت کتاب التصریف آورده است. برخی از داده های زندگی این دانشمند مبهم هستند.
در این بین نوشته های لئوی آفریقایی تکمیل کننده اطلاعاتی راجب این دانشمند می باشد، از جمله این موارد می توان به زندگی زهراوی به مدت ۱۰۱ سال و طبابت خاص برای منصوربالله اشاره کرد. به نظر می رسد منصور بالله همان ابن ابی عامر منصور می باشد که وزیر هشام دوم حاکم اندلس بوده است.
گزارش های دیگری که درباره زهراوی وجود دارند تقریبا همگی به اهمیت آرای وی در پزشکی و تالیف کتاب التصریف می باشند.
ابوالقاسم زهراوی؛ پزشک مشهور اندلسیشاگردان ابوالقاسم زهراوی:
در منابع به دو فرد که احتمالا از جمله شاگردان زهراوی بوده اند اشاره می شود که شامل عبدالرحمان بن محمدبن عبدالكبيربن يحيى بن وافِد لَخمى، مشهور به ابن وافد و احمدبن يحيى بن سُمَيق قرطبى، مشهور به ابن سميق هستند. ابن وافد پزشک و داروساز و ابن سمیق نویسنده و پزشک اندلسی بوده است.
اثر ماندگار ابوالقاسم زهراوی:
براساس آنچه زهراوی در ابتدای کتاب خود نیز عنوان می کند، التصریف برای استفاده همه افراد جامعه شامل زن و مرد، خاص و عام تالیف شده است. کتاب شامل سی مقاله می باشد که می تواند ساختار کتاب را به چهار بخش تقسیم کند. در ابتدا مقاله اول کتاب که شامل کلیاتی درخصوص دانش پزشکی و دلیل نامگذاری کتاب، غرض مولف از تالیف کتاب می باشد.
دومین بخش مقاله دوم کتاب را شکل می دهد که درباره بیماری شناسی و طبقه بندی آنها در دانش پزشکی دوره اسلامی روایت می کند. زهراوی در این مقاله مجموعه گسترده ای از بیماری های بدن انسان را عنوان می کند که ابتدا از سر تا پا و سپس به بيماريهاى زنان، كودكان، بزرگسالان، بيماريهاى مفاصل، بيماري هايى كه به سبب عوامل خارج از بدن حادث مى شوند مانند جراحات و شكستگيها و مسموميتها همچنین بیماری های پوستی اشاره می کند. آخرین موضوع این مقاله درباره انواع تب ها روایت می کند.
در بخش سوم التصریف مقاله های سوم تا ۲۹ ام آورده شده اند که زهراوی درباره داروشناسی و شرح مجموعه وسیعی از داروها مانند پادزهرها، مسهلها، شربتها، سَفوف (گردها)، قرصها و مرهم ها مطالبی را ارائه می دهد.
چهارمین بخش کتاب که درحقیقت وجه تمایز التصریف با سایر کتاب های پیش و پس از وی در دوران اسلامی است، مربوط به مقاله ۳۰ ام می باشد که بر سه باب مشتمل شده است و به صورت کامل درباره موضوعات و کارهای درمانی با دست، روایت می کند. این باب درمقابل درمان های دارویی است.
او در باب اول به مجموعه اى از درمان ها شامل داغ كردن (=كَىّ)، در باب دوم به درمان از طريق شكافتن (= بَطّ) و روش هاى جراحى، و در باب سوم به درمان شكستگي ها (= جَبر) پرداخته است. زهراوی از تصاویر و مجموعه وسیعی از ابزارهای داغ کردن، شکافتن، جراحی و انواع وسایل درمان شکستگی ها همراه با توضیحات منحصربه فرد استفاده می کند. البته تعداد این تصاویر در دست نویس های مختلف، متفاوت هستند.
در تنها چاپ کاملی که از کتاب وجود دارد، ۱۹۸ تصویر ساده و مرکب آورده شده است. به دنبال ترجمه مقاله ۳۰ ام، در قرون وسطی، تصاویر متن عربی کتاب در پزشکی اروپایی رواج پیدا کردند.
زهراوی در التصریف از آثار و آرای مجموعه وسیعی از پزشکان قبل از خود استفاده می کند که شامل پزشکان یونانی، دوره اسلامی می باشد. از جمله این افراد می توان به دیوسکوریدس، بقراط، اقریطن، اقریطون، جالینوس و... اشاره کرد که همه آنها از جمله پزشکان مشهور بونای بوده اند. بیشترین ارجاع به جالینوس داده شده است و یازده عنوان از آثارش از جمله الدویه المرکبه آورده شده است.
ابن جزار از جمله پزشکان دوره اسلامی بوده است که مجموعه از هفت کتاب از جمله فى الباه می باشد. ابن ماسويه به همراه پنج کتاب از او من جمله فى الاسهال، اسحاق بن سليمان اسرائيلى با کتاب الحُمَّيات از جمله دیگر موارد ارجاع هستند. در این میان بیشترین ارجاع این دانشمند به پزشک تقریبا هم عصرش محمدبن زكريا رازى می باشد. با این وجود نقل قول هایی از بُولُس توسط زهراوی آورده شده اند که بیشتر از همه مورد توجه قرار گرفته اند.
بسیاری روش های کلی درمان زهراوی را مانند بولس می دانند.
آثار ماندگار ابوالقاسم زهراویاز التصریف ابولقاسم زهراوی دستنویس های بسیاری باقی مانده است، در این بین کتابی تحت عنوان عقاقير، اَعمارالعقاقير و اَعمار الادوية المفردة به این دانشمند نسبت داده می شوند، اما همه آنها جزئی از مقاله ۲۹ التصریف می باشند که با موضوع مدت زمان پایداری اثر درمانی داروها آورده شده اند. دستنویس مقاله ۳۰ ام، در قالب یک کتاب جداگانه تحت عنوان الجراحه آورده شده است و به غیر از چاپ عکسی از متن کتاب، چاپ های دیگری از کتاب شامل بخش یا بخش هایی از آن آورده شده اند.
بخش سى ام از كتاب التصریف توسط مهدی محقق تحت عنوان جراحی و ابزارهای آن، به فارسی برگردانده شد. لکر نیز مقاله ۳۰ ام را به زبان فرانسوی ترجمه کرد، ترجمه انگلیسی این کتاب توسط اسپنيك و جفرى لوئيس در لندن انجام شده است.
قدیمی ترین ترجمه لاتین از مقاله ۳۰ ام به قرون وسطی و ژرار كرمونايى مربوط می باشد. این ترجمه همراه با تصاویری از روی ترجمه متن عربی به اروپایی نیز منتقل شده است، که درنهایت در آشنایی اروپاییان با پزشکی دوره اسلامی تاثیر شگرفی باقی گذاشت. اين ترجمه، به همراه متنى درباره جراحى، تأليف پزشك فرانسوى، گى دو شولياك چندین مرتبه در اروپا چاپ شده است. همراهى ترجمه ژرار با متن شولياك بيش از هرچيز تأثيرپذيرى او را از اين متن ژرار نشان مى دهد.
۲۸ مقاله درباره موضوع دارو و داروشناسی هم از سیمون جنووایی و آبراهام تورتوسايى به لاتین نوشته و ترجمه شده اند که چندین مرتبه در قرون وسطی به چاپ رسیدند.
درخصوص تاثیرپذیری گروهی از پزشکان قرون وسطی از دستاوردهای زهراوی پژوهش های متعددی انجام شده است به خصوص کتاب التصریف و بخش های مختلف کتاب که مورد بررسی قرار گرفته است.
برخى وسايل جراحى در مقاله سى ام را سزگين در نمايشگاهى با استفاده از دانش و مواد امروزى بازسازى كرده است.
وسایل جراحی بازسازی شده ابوالقاسم زهراویسایر فعالیت های ابوالقاسم زهراوی:
گزارشی از نویری رسیده است که نشان دهنده نقل قول هایی درباره ساختن عطر توسط زهراوی می باشد، درنتیجه می توان گفت احتمال وجود کتاب های دیگری از این دانشمند به جزء التصریف بسیار بالا است. این عبارات و نقل قول های نویری، با وجود مشابهت ساختاری و موضوعی با آرای زهراوی در برخی از قسمت های التصریف، دقیقا شبیه نقل قول های التصریف نیستند. ازطرفی دیگر نقل قول هایی درباره ابوالقاسم خلف بن عباس نهراوی و انتساب کتابی در موضوعی کشاورزی به وی وجود دارد. این کتاب مانند آثار مهم دیگر در این زمینه از جمله آثار ابن عَوّام که گیاه شناس اندلسی بوده است، و ابوعمر احمدبن محمدبن حَجّاج اشبيلى می باشد که اصل عربی آنها تاکنون به دست نیامده اما ترجمه های اسپانیایی آن قابل دسترسی هستند.
سامسو و ورنت خينس، با فرض اينكه نهراوى شكل تصحيف شده نام زهراوى است، بر اين باورند كه زهراوى با تأليف اين اثر (علاوه بر دانش پزشكى) منشأ توليد آثار علمى در زمينه كشاورزى در اندلس نيز بوده است.
فعالیت های ابوالقاسم زهراویگردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش
- 19
- 5
