ابوریحان بیرونی از بزرگان و دانشمندان مشهور خراسان استچکیده ای از بیوگرافی ابوریحان بیرونی
نام:ابوریحان بیرونی
زاده:۳ ذیحجه ۳۶۲
زادگاه:کاث، خوارزم
ملیت:ایران
دین:اسلام
دیگر نام ها:ابوریحان محمد بن احمد بیرونی
بیوگرافی ابوریحان بیرونی
ابوریحان محمد بن احمد بیرونی در ۱۴ شهریور ۳۵۲ هجری شمسی در روستای کوچکی به نام بیرون در منطقه خوارزم به دنیا آمد. نام پدر ابوریحان بیرونی، ابوجعفر احمد بن علی اندیجانی، بود که در دربار خوارزمشاه به عنوان اخترشناس شناخته میشد و مادر ایشان نیز ماما بود. پدر ابوریحان را به دلایلی چون بخل و بدگویی از دربار اخراج کردند و بعد از آن در اطراف خوارزم در یک روستا ساکن شدند.
از همان سنین کودکی ابوریحان بیرونی به کسب دانش علاقه مند بود و به واسطه آشنا شدن با یکی از دانشمندان بزرگ ایران در ان زمان که« امیر نصر منصور بن علی بن عراقی» که نام داشت، توانست وارد دربار خوارزمشاه شود و به مدرسه سلطانی خوارزم برود به همین علت به او لقب بیرونی دادند، چون آنها برای مردم روستا بیگانه بودند به همین دلیل آنها را بیرونی می نامیدند. یکی از بزرگترین دانشمندان مسلمان و فارسی زبان در همهٔ اعصار، ابوریحان بیرونی می باشد. همچنین، به او پدرِ انسان شناسی و هندشناسی می گفتند. وی مسلط بر زبان هایی نظیر خوارزمی، فارسی، عربی، و سانسکریت بود و به زبان های یونانی باستان، عبری توراتی و سُریانی آشنایی داشت.
ابوریحان در طول عمر خود با قناعت زندگی کرد و به تجملات و ظواهر دنیا اهمیتی نمیدادفعالیت های ابوریحان بیرونی
شورش عظیمی در اواخر قرن چهاردهم و اوایل قرن پنجم در عالم اسلام بر پا شد و در منطقه ای كه ابوریحان بیرونی زندگی می كرد، جنگ های داخلی رخ داد. خوارزم در این هنگام بخشی از فرمانروایی سامانیان بود و مركز آن بخارا محسوب میشد. از دیگر حكومت های این منطقه می توان به حكومت زیار با پایتختش در گرگان در كنار دریای خزر اشاره کرد. خاندان آل بویه از طرف غرب، بر سراسر ناحیه بین دریای خزر و خلیج فارس و همچنین بین ا لنهرین حكومت می كرد. سلسله غزنویان، سلسله پادشاهی دیگری بود كه به سرعت طلوع كرد و شهر غزنه را بعنوان پایتختشان در افغانستان اختیار كردند. این حكومت در زندگی ابوریحان بیرونی نقش مهمی را ایفا كرد.
یکی از فرمانروایان منطقه خوارزم، بنو عراق بود و ابو نصر منصور ـ استاد بیرونی ـ یكی از امیران آن خاندان محسوب میشد. حكومت بنو عراق در سال ۳۸۴ با یك قیام سرنگون شد. به هنگام شروع جنگ داخلی، ابوریحان بیرونی از آن منطقه گریخت ولی معلوم نیست برای استاد بیرونی ـ ابو نصر منصور ـ چه اتفاقی افتاد.
مذهب ابوریحان بیرونی
آثار الباقیه ابوریحان بیرونی که مربوط به نخستین دوران فعالیت علمی اوست از عبارتهای دعایی معمول بین شیعیان بعد از ذکر نام حضرت علی علیه السلام و خاندان پیامبر استفاده نموده است که نشان می دهد وی شیعه بوده است. هنگام ذكر تفصیل واقعه و مراسم عاشورا و غدیر خم و واقعه مباهله، دلبستگی او به ائمه شیعه آشكار می شود. ابوریحان بیرونی از خداوند، طلب حفاظت برای شیعیان زیدی می كند و ضمن اشاره به چگونگی شهادت زیدبن علی، او را بعنوان امام نام می برد که احتمال دارد وی از شیعیان زیدی بوده است.
حکومت های هم دوره ابوریحان بیرونی
ابوریحان بیرونی هم دوره با حکومت سامانیان، غزنویان و صفاریان می زیست که همه ی آنها نیز مشوق علم و دانش بودند. وی به علت مهارت در دانش هایی که امروزه در دانشگاه ها به صورت جامع تدریس می شود، یک نابغه ی بزرگ و دانشمندی برجسته محسوب میشود. برخی از این دانش ها شامل تاریخ، ادبیات، فلسفه، طبیعیات، ریاضیات، هندسه و ستاره شناسی بود. در نزد اروپایی ها او در طول تاریخ از احترام بسیار زیادی برخوردار بوده است. ادوارد زاخو نیز درباره این حکیم برجسته می گوید:« بزرگترین نابغه ای که تاریخ به خود دیده است، ابوریحان بیرونی میباشد ».
ابوریحان بیرونی به زبان‌های خوارزمی، فارسی و سانسکریت مسلط بودفعالیت علمی ابوریحان بیرونی
در حدود سال ۳۸۰ق/۹۹۰م ابوریحان بیرونی رصدی انجام داد که البته ابزارهایش دقت چندانی نداشت و این اولین فعالیت علمی بیرونی به شمار می رفت. در سال ۳۸۴ و ۳۸۵ق، او بعد از این که بر کرانۀ باختری جیحون و نزدیک کاث در روستای بوشکانز با استفاده از حلقه ای به قطر ۱۵ ذراع و ابزارهایی به مراتب دقیقتر رصد کرد و به همان نتایج ۳۸۰ق رسید. در ۳۸۵ق مأمون بن محمد فرمانروای گرگانج به کاث حمله کرد و افرادی چون ابوعبدالله محمدبن احمد، آخرین خوارزمشاه آل عراق و حامی بیرونی را کشت، ابوریحان بیرونی نیز که از این رویداد با عبارت« درگیری میان دو بزرگ خوارزم» یاد کرده است ، زادگاه خود را به ناچار و با عجلۀ بسیار ترک کرد، حتیٰ نتوانست نتایج پژوهش هایش را بهمراه خود ببرد و در نتیجه چندی بعد بسیاری از نتایج این ارصاد از خاطر او محو شد.
ابوریحان بیرونی در نیمۀ جمادی الاول ۳۸۷ق/۲۴یا۲۵مۀ ۹۹۷م بار دیگر در کاث بود و خسوفی را رصد کرد( خسوف شم ۳۴۰۳، در فهرست اُپُلْتْسِر) . ابوالوفای بوزجانی نیز، برطبق قراری که با ابوریحان بیرونی از قبل گذاشته بود، در بغداد همان خسوف را رصد کرد. سپس ابوریحان بیرونی اختلاف طول جغرافیایی میان بغداد و کاث را با مقایسۀ نتایج این دو رصد، حساب کرد. البته خود ابوریحان بیرونی تنها به سال ۳۸۷ق اشاره نموده و در این سال در نیمۀ ذیقعده خسوف دیگری نیز رخ داده است( خسوف شم ۳۴۰۴، در فهرست اپلتسر).
بنابر محاسبات دقیق تئودُر ریتر فُن اپلتسر۲( ۱۸۴۱- ۱۸۸۶م)، تنها خسوف نخست در هر دو شهر کاث و بغداد قابل رؤیت بوده است. به هرحال در این سال ابوریحان بیرونی به شهرتی درخور رسیده بود که دانشمند پرآوازه ای چون ابوالوفا، حاضر شده بود در کهن سالی با وی همکاری کند.
ابوریحان بیرونی، نویسنده اولین کتاب فارسی درمورد ستاره‌شناسی و هندسه و حساب به نام التفهیم بوداحتمالاً پس از مرگ مأمون بن محمد و به پادشاهی رسیدن پسرش علی، ابوریحان بیرونی به کاث بازگشت. احتمالا او بر این امید بوده که بعد از این انتقال قدرت، یک بار دیگر بتواند در زادگاه خود به فعالیت پردازد ولی گویا نتوانست آنطور که میخواهد از حمایت خوارزمشاه برخوردار شود و به اجبار بار دیگر زادگاهش را ترک کرد. او در کتاب تسطیح الصور که به نام علی بن مأمون نوشته، به برخورداری از حمایت او، پیش از سفر وی به بیرون از خوارزم اشاره کرده که به احتمال قوی منظور همین دورۀ کوتاه( احتمالاً چند ماهه) ۳۸۷ق است.
آثار ابوریحان بیرونی
ابوریحان بیرونی دارای آثار زیادی میباشد به طوریکه خودش در فهرستی که از آثارش در سن ۶۵ سالگی تهیه کرد نام ۱۱۳ اثر را ذکر کرده است و به علت آنکه سالها بعد از آن نیز زندگی کرد با کمک دستیاران و شاگردانش توانست آنها را افزایش دهد و در نتیجه بیش از ۱۵۳ اثر را گردآوری کند ولی متأسفانه تنها ۳۵ اثر از ابوریحان بیرونی در حال حاضر برجای مانده است که از مهمترین آن ها می توان به الباقیه، اسطرلاب، سدس، تحدید، چگالی ها، سایه ها، وتر ها، التفهیم، ماللهند، قره الزیجات، قانون مسعودی، ممرها، الجماهر، تسطیح، مغالید و صیدله اشاره کرد.
وفات ابوریحان بیرونی
ابوریحان بیرونی در سن ۷۵ سالگی و در ۲۲ آذر ۴۲۷ هجری شمسی در غزنین( شرق افغانستان کنونی) فوت کرد و در همان مکان به خاک سپرده شد. مقبره ی وی یکی از غریب ترین مزارهای دانشمندان درگذشته و فراموش شده این دیار است که به آن توجه زیادی نمی شود.
ابوریحان بیرونی در علوم مختلف نوآوری‌ها و نظریات مختلفی ارائه کردهگردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش
- 16
- 4
