وفات زکریای قزوینی تقریباً همزمان با درگذشت عطاء الملک جوینی استچکیده ای از بیوگرافی زکریای قزوینی
نام:زکریا بن محمد بن محمود مکمونی قزوینی
نام خانوادگی:زکریای قزوینی
تاریخ تولد:۶۰۰ هجری
ملیت:ایرانی
قرن:هفتم هجری
سمت:جغرافی دان بزرگ
بیوگرافی زکریای قزوینی
زکریا بن محمد بن محمود قزوینی در شهر قزوین در سال ۶۰۰ هجری دیده به جهان گشود.
سفرها و اساتید زکریای قزوینی
او به شهر دمشق در زمانی که جوان بود؛ کوچ کرد و به تحصیل علوم و اداب به مدت چند وقت پرداخت و استاد او حکیم بزرگ ایرانی به نام اثیرالدین ابهری بود. زکریای قزوینی در همین شهر در حدود سال ۶۳۰ق، به دیدار حکیم شهیر صوفی محی الدین معروف به ابن عربی رفت. زکریای قزوینی، رابطه ی دوستانه ای با ضیاءالدین بن اثیر ( متوفی به سال ۶۳۷ق)، نویسنده و ادیب بزرگ داشت. این فیلسوف، پس از گذشت مدتی به عراق عرب، سفر کرد و دیداری با کیهان شناسان و جغرافی دانان وقت داشت. او از مقام قضای واسط و حله در دوران خلافت مستعصم عباسی برخوردار بود و تا زمانی که هولاکو به بغداد، حمله کرد؛ هم چنان در این سمت بود و زمانی مجددا به دمشق سفر کرد که خلافت بغداد دچار تزلزل و سقوط شده بود.
کتاب های زکریای قزوینی
کتابهای زکریای قزوینی متشکل از دو قسمت می باشد. او در قسمت اول این کتاب به دانش وصف کاینات به نام عجایب المخلوقات و قرائب الموجودات پرداخته است و در قسمت دوم این کتاب به نام آثار البلاد و اخبار الاباد به دانش جغرافیا اشاره کرده است. هر کدام از این دو قسمت توسط زکریای قزوینی به صورت مستقل به رشته ی تحریر درآمده است.
مضامین کتاب عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات( شگفتی های آفریدگان و موجودات) درخصوص شگفتی های عالم خلقت، هیئت و جهان شناسی و علم الاشیا میباشد و نویسندگی انرا زکریا قزوینی برعهده داشته است. قزوینی در ابتدا این کتاب را به زبان عربی نوشت و بتدریج به تدوین نسخه ای فارسی آن پرداخت. در سال ۶۷۸ هجری قمری، کتاب عجایب المخلوقات منتشر شد و در موزهٔ مونیخ آلمان از دست نوشتهٔ اصلی آن نگهداری میشود.
ترجمه ی کتاب عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات به چندین زبان زنده دنیا می باشد. این کتاب دارای چهار مقدمه و دو مقاله می باشد. موضوع مقالۀ اول و دوم به ترتیب درخصوص عُلویات و سُفلیات میباشد که دربرگیرنده ی عناصر و معدنیات، نباتات و حیوانات است. در این کتاب به شرح تمام کائنات روی زمین، فصول سال، ستارگان، بروج، ماه ها ، رودها، جانوران، کوهها، دریاها و تمام موجودات دنیا پرداخته شده است. در سال ۱۳۰۹ هجری قمری، این کتاب در شهر مصر، چاپ شد و در لکناو در سال ۱۲۸۳ هجری قمری، ترجمه فارسی آن چاپ شد. همچنین در شهر پاریس در سال ۱۸۰۵ ترجمه فرانسوی این کتاب، منتشر گردید و با گذشت زمان به زبانهای دیگری همچون ترکی، آلمانی و یونانی، ترجمه و چاپ شده است. ترجمه فارسی این کتاب در تهران به سال ۱۲۶۴ ه.ق. برمی گردد. این کتاب همچنین در شهر تهران چندین مرتبه به زبان فارسی، ترجمه شده است.
تحلیل کتاب زکریای قزوینی
در کتاب عجایب ایرانی، پرویز براتی این چنین نوشته که قزوینی برای اولین بار در كتاب عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات به ترسیم مرزبندی قاطعی از امر غریب و مفهوم شگفتی در ساخت ذهنی و هستی شناسانه ی ایرانی در چارچوب یک عجایب نامه پرداخته است. روش تدوین این نوع تفسیر، مطابق با مناسبات ذهنی – تاریخی ایران است.
عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات یکی از کتابهای زکریای قزوینی میباشد قزوینی از واژه ی« تعجّب» در مقدمه اول كتاب عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، به صورت زیر رمزگشایی کرد؛« قالَ الحُكَما، التّعَجُبُ حِیرهُ تُعرض الانسانُ لِقصورهِ عَنْ مَعْرِفَهِ سَبَبُ الشّییِ أو عَنْ مَعرفهِ كیفیهِ تأثیرِ سَبَبِ لشَّیی فیه.»(« تعجّب حیرتی است كه بر انسان عارض می شود به واسطه ی آن كه چیزی بیند كه سبب آنرا نداند. در شگفت می ماند از آن چیز، پیش از آن كه سبب آن دانسته باشد.»)
برداشت زکریای قزوینی از خلال سوبژكتیویته ی پیشامدرن ایرانی اینست که رسیدن به آن صرفا برای جهان های مدرن و پسامدرن است. او شگفتی زنبور عسل را بلافاصله پس از این اصطلاح شناسی دقیق مفهوم« تعجّب»، مثال می زند و این كه نحوه ی ساخت آن سازه های شش ضلعی توسط این مهندس ماهر به چه صورت بوده است. كار زنبور عسل از نظر زکریای قزوینی با شگفتی همراه است و آن را مایه ی تعجب می داند.
وفات زکریای قزوینی
زکریای قزوینی در پنج شنبه ۷ محرم سال ۶۸۲ق، همزمان با درگذشت عطاء الملک جوینی در واسط فوت کرد و جسد این دانشمند را به بغداد انتقال دادند و در مقبره شونیزیه خاکسپاری شد.
گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش
- 10
- 1
