تاریخ دقیق زادروز فردوسی، چه روزیست؟

زاد روز فردوسی زمانی برای انجام کارهای بنیادی و اساسی برای نگهداری از زبان فارسی است

زادروز فردوسی

حکیم ابوالقاسم فردوسی در روستای پاژ شهرستان توس در خراسان در سال ۳۲۹ هجری قمری دیده به جهان گشود. وی در همه جا با نام ابوالقاسم فردوسی شناخته میشود. در نوشته های کهن تر، نام کوچک وی، حسن می باشد. اصلیت پدر ثروتمندش از دهقانان توس بود. او هم زمان با کسب علم و دانش به خواندن داستان، علاقمند بود.

در دوره ساسانیان، طبقه ای از مالکان به نام دهقانان در ایران زندگی می کردند و میان طبقه کشاورزان و اشراف درجه اول، یکی از طبقات اجتماعی را تشکیل می دادند و صاحب نوعی “اشرافیت ارضی” بودند. آنان در کاخ هایی زندگی میکردند که در اراضی خودشان بود. آنها از آن اراضی به وسیله روستاییان، بهره برداری می کردند و با دولت ساسانی، مالیات اراضی را جمع می کردند و سپس با دولت اسلام در عهد اسلام به مشارکت می پرداختند.

فردوسی همزمان با گونه ای جنبش نو در میان ایرانیان زندگی کرد که شروع آن به سدهٔ سوم هجری و پایان آن به سدهٔ چهارم برمی گردد و سرایندگان و نویسندگان بسیاری در طی آن پدید آمدند و زبان پارسی دری را پایدار کردند.

زندگی شخصی فردوسی

اطلاعات دقیقی از زندگانی فردوسی و سرایش شاهنامه دردسترس نیست و تنها اطلاعاتی که از او منتشر شده اینست که پسرش متولد ۳۵۹ ه‍.ق بوده است؛ از این رو می توان فهمید که ازدواج فردوسی به پیش از ۳۵۸ ه‍.ق برمی گردد. همسر فردوسی، طبق گفته ی پژوهشگران از جمله حبیب یَغمایی، محمدتقی بهار و ذبیح الله صفا، زنی است که در ابتدای داستان « بیژن و مَنیژه» از آن نام برده شده است. درصورت درست بودن این گمان، احتمالاً وی زنی فرهیخته بوده که قادر به چنگ نوازی بوده و مثل خود فردوسی از خانواده ای دهقان نژاد بوده و از آنچه که در این خانواده ها به دختران آموزش داده می شده، بهره داشته است.

۲۵ اردیبهشت ماه، علاوه‌بر زاد روز فردوسی، روز پاسداشت زبان فارسی نامگذاری شده‌است

در سال ۳۹۶ ه‍.ق پسر فردوسی، وقتی که ۳۷ ساله شد؛ یعنی در سن۶۷ سالگی فردوسی درگذشت. فردوسی، گِله از پیشی گرفتن پسر بر پدر داشت و از خداوند تقاضا داشت که فرزندش را ببخشد. فردوسی برطبق گفته ی نظامی عروضی، یک دختر داشت و فردوسی برای کابین او درخواست پاداش شاهنامه را داشت. بعد از این که فردوسی درگذشت؛ دختر، چنین پاداشی را قبول نکرد و به منظور بهبود کاروانسرای چاهه، این پاداش را خرج کردند.

فعالیت های فردوسی

فردوسی از زمانی که کودک بود؛ میدید که مردم اطرافش برای پاسداری ارزش های دیرینه چه تلاش هایی میکردند و خود نیز در چنین زمینه ای علم را آموخت و رهرو سخت گام همان راه شد. فردوسی در زمانی که جوان بود به خاطر درامد پدرش، نیازمند کسی نبود؛ ولی آن اموال را با گذشت زمان از دست داد و فقیر شد. در زمان سامانیان، فردوسی در دوران کودکی و جوانی به سر میبرد.

فردوسی علاقه ی وافری به تاریخ و اطلاعات مربوط به گذشته ایران داشت. همین علاقه به داستان های کهن موجب درگیری فکری وی و به نظم درآوردن شاهنامه شد. او این کتاب را بمدت چند وقت جستجو میکرد و بعد از این که نسخه اصلی داستان های شاه نامه را پیدا کرد، بمدت سی سال از بهترین ایام زندگیش را به این کار اختصاص داد.

فردوسی در شش یا هفت دفتر، شاهنامه را به دربار غزنه نزد سلطان محمود فرستاد. او می گوید که سلطان محمود، این داستانها را نیذیرفت و حتی به او پاداشی نداد ولی فردوسی به شاهنامه ی خود تا پایان زندگانی، بخش های دیگری اضافه کرد که محتوای این قسمت شامل گله و انتقاد از محمود و تلخ کامی سراینده از اوضاع زمانه بود. فردوسی در روزهای پایانی زندگی، دو مرتبه سن خود را بیان کرد؛ به این شرح که یک بار گفت، هشتاد ساله و بار دیگر گفت که هفتاد و شش ساله است.

شاهنامه ی فردوسی

از بزرگترین نوشته های ادبیات کهن پارسی و پرآوازه ترین سروده فردوسی می توان به شاه نامه اشاره کرد که این منظومه ی مفصل، حدود ۶۰ هزار بیت دارد و روایت گر ۳ دوره اساطیری، پهلوانی، تاریخی میباشد که به خوبی ها و زشتی ها و قدرت ها و ظلم ها اشاره دارد. از روایت های موجود در این شاه نامه می توان از روایت عاشقانه مثل داستان زال و رودابه، سهراب و گردآفرید و … و روایت های تراژیک مثل کشته شدن پسر بدست پدر در داستان رستم و سهراب یا رستم و اسفندیار یاد کرد. محتوای شاهنامه برخلاف نامش صرفا مرتبط با راوی شاهان نیست بلکه راوی مردمان هم هست، علاوه بر آن به روایت پهلوانان، جنگجویانی که در نبردی دائمی برای دفاع از میهن و خاک هستند؛ اشاره دارد. از جمله پهلوانان مذکور در شاهنامه می توان فریدون، کیخسرو، سیاوش، رستم، گودرز و طوس را نام برد.

۲۵ اردیبهشت زاد روز فردوسی در تقویم ایران است

فردوسی در حدود سال ۳۷۰ هجری قمری بر پایه نوشتار ابومنصوری، شاهنامه را سرود و اتمام این شاهنامه به سال ۳۷۲ خورشیدی برمی گردد.

برنامه های روز بزرگداشت فردوسی

در تقویم ایران، ۲۵ اردیبهشت به عنوان روز بزرگداشت فردوسی محسوب میشود و بهتر است بدانید که چنین روزی صرفا یادآور حکیم فردوسی نیست بلکه زمانی برای انجام کارهای بنیادی و اساسی به منظور حفاظت و نگهداری از زبان فارسی می باشد. به همین علت این روز در تقویم ایران، علاوه بر روز بزرگداشت فردوسی، به عنوان روز پاسداشت زبان فارسی هم می باشد. برنامه های مختلفی نظیر رفتن به آرامگاه فردوسی، شاه نامه خوانی و برپایی جشنواره های مختلف به جهت آشنایی بیشتر با آثار فردوسی در روز بزرگداشت این شاعر در کل کشور برگزار می شود.

مسئولان و اساتید حوزه ادبیات و زبان فارسی در روز بزرگداشت فردوسی برای پاسداری و نگهبانی از زبان فارسی، گزارش هایی را تهیه می کنند. ایرانیان خارج از کشور هم، فردوسی و شاهنامه را در این روز فراموش نمی کنند و معمولاً در خارج از کشور، در کنار تندیس های فردوسی نظیر تندیس فردوسی رم و پاریس جمع میشوند و خدمات ارزشمند این شاعر بزرگ را پاس می دارند. مردم کشور فارسی زبان تاجیکستان در این شهر به کنار تندیس فردوسی میروند و یاد این شاعر حماسی را زنده می کنند.

آرامگاه فردوسی

بعضی از افراد بر این عقیده اند که فردوسی در تاریخ ۴۱۱ هجری قمری فوت کرده درحالیکه برخی دیگر معتقدند که تاریخ درگذشت او به ۴۱۶ هجری قمری برمیگردد. آرامگاه این شاعر در باغ خودش در شهر طوس می باشد. آرامگاه او از زمان دفنش، چندین مرتبه از بین رفته است.« میرزا عبدالوهاب خان شیرازی»، والی خراسان در سال ۱۳۰۲ قمری دستور داد که محل آرامگاه فردوسی را تعيين کنند و در آن جا ساختمانی آجری بسازند.

انجمن آثار ملی بعد از تخریب تدریجی این ساختمان، به اصرار رییس و نائب رئیسش به نام های« محمدعلی فروغی» و« سید حسن تقی زاده»، متولی تجدید بنای آرامگاه فردوسی شد و هزینه این کار را از مردم گرفت و آرامگاهی را در سال ۱۳۱۳ بدون استفاده از بودجه دولتی که از ۱۳۰۴ هجری شمسی شروع شده بود، ساختند. این آرامگاه در سال ۱۳۴۳ به دلیل نشست، مجددا خراب شد و مورد بازسازی تا سال ۱۳۴۷ قرار گرفت.

در روز زاد روز فردوسی برنامه‌های مختلفی در سراسر کشور برگزار می‌شود

گردآوری: بخش تونل زمان سرپوش